Ka Naʻi Aupuni, Volume II, Number 121, 23 October 1906 — HOINO O MAKALANAHANA I KA ELEEE KAHILIAULANI! [ARTICLE]

HOINO O MAKALANAHANA I KA ELEEE KAHILIAULANI!

Ua ike iho makoo maloko <j na nupepa namu o loko nei o ke kulanakauhale a pela uohoi roa na apana liilii i paiia a lu heleleiia ma na alanui ma ka po Poakahi tiei, Cct. 22, a maloko oia oiau apana i ike iho ai i makou i na manao hoino a Makalanahana, ka moho Kto le a ka mikit i politika Demokar h. 0 ko kumu o ke ala ana mai o keia manao ; hoino o ka moho Eele Demokarati ia Kahiliaulani, oia ko ua moho Elele Demoka | rata nei lohe ana, ua haiolelo aku la o Kahiliaulani ma ke Sabati, Oet. 7 i hala ma Kalapana, Puna, Hawaii, ma ko ano nui elike me keia : ina e kohoia ka moho holo ! ! Elele a na Demokarata i Ele le Lahui i ka Ahaelele nui,i alaila, e hana ana oia i mea e hoopauia ai ka mana koho balota o na Hawaii. Aole uae i omopopo ia ma kou, ua kamailio io paha o Kahiliaulani i keia ano olelo a ka moho Elele Demokarata e kunalahala nei, a e nini uei hoi, hole paha. Aole i loaa mai ia makou kekahi palapa la mai ko makou mau maka maka mai Puna mai, e hoike mai ana ua olelo īo aku o Ka hiliaulani i na olelo elike me keia ke ano. I ka lohe ana o ua keonīma na Demokarata nei ma Hilo, ua hoopuka o Kahiliaulam i ua mau olelo nei toa Kalapa na, Puna, U8 halawai oia me ka Elele Lahui a ka Home Rula a ninau aku iaia": ina paha, ua kamailio io oia ia mau olelo. Ua hoole mai o Kahiliaulani; a no keia hoole ana mai o Kahihaulani, ua kapaia ae la oia he '"hoopuni puni,*' Ua hoike ae keia manao o ka moho Elele Demokarata, ua hoea oia iKalapana, Puna ma ka la 14 o Okatoba nei, a ua haiolelo o*a i na kanaka oia wahi. Ma ka pau ana o kela halawai haioielo a aa moho Elele Demokarata nei, ia wa i haiia mai ai iaia, na olelo o Kaliiliaulani, ina e ko hoia o Makalanahana i ka Ahaoleio Nui; e hoopau aoa oia i ka mana koho o na kan«ka HawiUL He mea mao-p-po loa; aole i hoike mua ia

>faku keia maa olelo aaa a Ka i hiliaulani, ma ua haio'eio io oia pela ma Kalapana, e kekahi Demokaratā, a i ole, e kekahi Eepuhallka hoi, a i ole ia e kekahi Home Hula paha, i ua nioho E!&)e Lahui Demokarati nei; aole nohoi 1 oi'oi o ae na mea hoike o:a auo ma ka wa i noho ai ku halawai, elike me oa rnea i ike mau ia ma na halawai po iitika oia ano; aka, aia ka īke la ana oia mau oleio, a pau | ka halawai. Aole nae i ho |ikemaikeia palapala afidev;ta a ua moho Ēlele Demo : Uarata uei i ka inoa ame na | inoa o ka poe o Kalapuna 1 hoike mai imua ona i ko Ka :hiliaulani olelo ana ia m«u | olelo. Aol£. Aka. aia a ho ;ea ua moho Elele Demokara ta nei i H.lo, ia wa i hoike ae ai oia, penei' "Ma ka hora 4 o ka auwina la oia la no (Oct. 15) e noho a>na kou mea hoohikiia ma kona rumi ma ka haie pohaku o Pikake (Peaeoek) ma Hllo, a ma ia manawa, ua hiki mai o Mr. K*le Maguea (Charles Maguirei imua o kou mea hoohiki a hai mai la i kekahi mau olelo i haiia aku iaia mai ia J. H. K. Kaiwi, he moho Repubalika no ka Hale o na Lunamakaai nana mai ka Apana o Puna, e hoike ana, oia kekahi ma ka halawai ma Kalapana, ka ha lawai hoi a Kale Nokale i olelo ai, o kela haole o Ma kalahana (McClanfean) ina e hele ana no ka Ahaoielo Nui, e hoouau ana oia i ka mana koho o na kanaka Hawaii, No Puna keia keonimana o Mr. Kaiwi; a nokeaha la i hai mua ole ma; ai kela keonimana a moho holo lunamakaainana ia Mr. Makala hana, a i ole ia, i kekahi hoi o kona mau hoaheie, a i ole, ia laua no paha a i elua no keia mea; olai keia puulu De mokarata e noho ana ma Ka lapana, mamna iho o ka hala wai makaainana ana, a i ole, ia po iho nohoi, a i oie, ma mua ae o ka haalele ana aku o ua puulu politika Demo karata nei ia Kalapana a hoi mai no Hilo. Aia ka ikeia ana o keia mau ulelo mai a Mr. Kaiwi mai, he Repubalika, a hoea

ka puulu Demokarata kaahe'le pili polit ka 1 Hilo, a ma 0 kekahi mea okoa la i loaa mai ai i keia puulu Polit'ka. E lilo ana ka mea hoike ma o Keoui Magiea la, ma ka mea e pili ana i keia kumuhaoa. i mea hoiko no ka papa bela elua; aole hoi i mea hoike papa helu okahi. A i mea nae e lilo ai na mea hoike o keia ana i mea paa imua r> ua Aha hookolokolo, he mea pono ke olelola, paneia a hoikeia iniua o ka mea pouoi uaua ka olelo i hoopuka tna K<*]apana. Aole nae pela keia. Nolaila, he moa hoike ku keia i kc kanalua nui 1.1; a oa ike uo o E. B. MeOlauahaa ia mea ma kona kulana l0!0. Ua lawa ka Kahiliaulaoi paiie e hooie aua, aole oia i hoopuka i na olelo e like me īa a E B MakaUmahana i lohe ai ma Kalapana, i men e kono ole la ai oia e lawelawe ae i ke keehiua hana ana i hana ai oia ka hoohiki ana ma kekahi afidevita, e i;ke me ia i hoolaha'a mai ai; a i lilo hoi i kahua no ka makou kalai oielo aua. He wa keia no na paio poliiika, oia hoi, he wa keia qo ka hakoko kalaiaina, a o ka wa keia e hai ai na oielo politika o na ano like ole ho oui, mai waena mai o na aoao hakoko kalaiaina. loa no e olelo ka Home Rala ma ke ano koho wale [supposition] iaa he Eleie Demokarata ke kohoia ana; aiaila, e hele ana kela Elele Ika Ahaolelo Lahoi; a aole auanei e neie ka hana i naea e hoopauia a', a i ole, hoohaiki ia ai paha ka pooo koho balota keakea ole ia i | loaa i na kanaka Hawaii i keia wa. Alaila, e lilo ana ia i kumu manao [propos tion] i pono ke hooiaioia. E ku ana na manao koho, a i ole ia, oa kumumanao maluna o na m«a hoike i ike nu '> e lahuh e like me kt ioi a oa j Hui Mahiko ame : Ilui Ka [lepa o Honolulu uei īmna o Q a Komisina hoe *iopono Kanawai Kumu no k. Aapuni hou o Hawaii nei, e hoomau ia ke ana waiwa a me ke a'na loaa makahiki, i mea e loaa ai ka pouo koho baiota i ke. kanaka. A mailoko mai o'ia man&o hoike k'ahiko o kela puulu,

i hiki ai ke kakooia ka pono o ka olelo a ka Home Kuia, iaa he ili pnakea ka mea e li lo i Elele Lihui i ka Ahaolelo ainila, aohe e ole anā ka ponaloia o ka poao koho ba lot-i o na Hawaii, oiai ua ike mua ia kela oianuo iloko o na eke kopaa a me na h »rela inalakeke a me na ainakini popopo i kekahi wa i haia ae nei. A owai ka poe nana i hoo pau i ka pono koho baloU o na ili oleele ma kekahi man njokuaina Hema ma Ameri ka Huipuia? Aole anei he poe Demokarata? Ua poe polfko'i na Demokarati ma Amerika Huipuia ma ia ha Dh. Nolaiia, ina he kue hoo hui aina na D9mokarata o Amerika Huipuia, he poe kue hoohui aina ole na De mok»rati o Hawaii nei, a noiaila, e hoouna i Elele De mokarati mai Hawau aku nei i hoohui ole īa ai o Cuba me Amerika Hoipuia. Pono keia ea? Alaila, he poe hoo neie koho bilota na Demo karati ma A-nenka Huipuia; a he j.oe hoohaiki pono koho baloti ke ame ka ma lakeke ma Hawaii nei, no .laila, pooo ke lioouna i Eleie Lahui ī hoolilo i ka ninau ko paa ma Hawaii nei ame Cnba ī ninau polit'ka ano nui no keia kau koho batota. Ana lehalehu o koho iho ia manao. No.Kahiliauluni, aole ia he ,pilipili kopaa, ao!e hoi he pilipiii Malakeke.