Ka Naʻi Aupuni, Volume II, Number 153, 28 November 1906 — Hoomaka ka Helu Hou Ana o na Palota! [ARTICLE]

Hoomaka ka Helu Hou Ana o na Palota!

Ma ka Poakahi, Kov. 2f\ nei i hoomaka ai ka ngbo aaa o ka Aha Kiekie e hoolohe i ka hoopii a Bi'oavh kue ia laukea, no k > kolu hou ana i ua bal«. t i o iaua. Ua noho L- a Aha ma ka hora 10 a. ni. Lt;nakauawai Kiekie Frear, na Kokua lunakanawai- kiekie llartwell rac \Vikler na kahu o ka A : n».. , 0 L'iio Geo. E>. Gear, i h«ipu e J. J. Danue,na loio o ka aoao lrnpi ; ; a o W. A. K'nnf-y dī? W. S. I - .clijjgs, i:a loio o ka aoae- hr o ; : iia. Pinwaen-i o r,a makaikai he i.'-.i i &k.>akoa ae maloko o be keei.a liookolokol' l , o Luuakan-;-vao S. B. I>ole o i:a A1..0; Ftdc-r;-ila ti:a IL;waii uei a me Lunai .oaiwa! WiliW o ka Aha Apaua An>erika nia S:)aughai, Kiua, kekahi. Mahope iho o kekahi mau hoakaka kanawai an.-i maw r aena o na loio o na aoao elua imua o ka Aba, ua noi o Mr. Gear, ma ka aoao hoopii, e aeia oia e hoololi hou i ka palapala hoopii tna kahi o ko Brown ike a hoomaopopo! ponoi maoli aua no ka heluia, ana o na balota ma ke ano kae kanawai; a e hookomoia ma ia wahi na hnaolelo e like penei: "mamuli o ka hoikeia ana mai iaia a ma kona mauaoioaua hoi." "Ua aeia ke noi e ka Aha. Ma ka ninaninau hoohuahua-1 lau ana hoi a !iartwell ia A. F. C; -.rk } lunaho'onalu o ka pop« uf-.ua koho bah ta o ka Mahele Koho 1, Apaua 4,. uo na mea e pili an* i ke eke i hoopaa ia ai ua balota o ia mahele, ua hoike mai la oia, v.a hemo ka uwepa i hoopiaia ai ua eke la, aka, ua mnu no nae ka paa o na mea inaloko iho ma ka wa i haawiia oihi ai ia eke ma ka lima 0 ke Kakauolelo Kalaua. 1 ka weheweheia ana ae o na mea o loko o keia eke, ikein iho la, ua akaakaaia na uwepa o na wa-hi leta i hookomoia iho ai na balota. Ua weheia na wa-hi leta. Ua olelo wale ae nae o Mr. Clark me he mea la, ma koua manao ana, ua akaakaa a ua nahaehae keia mau uwepa a sila hoi, mamuli o ka pilipu a kuoloia ana me kekahi mau eke e ae. HOOMAKA KA HAKOKO MAOLI. Mahope iho o ka heluhelu ana o Mr. Gear i ka palapala hoopii, a pela pu hoi me kana mau olelo hoakuka mna, ua hoopukaia ka palapala kii hoike ia D. Kalauokalani, Jr., ke Kakauolelo o ke

Kalana e hele mai ieuua o ka Aha, me kn lawe pu ana mai me ia i ua balota i liohoia no ke Ivhhnā. Ua hoike ako hoi n IMr. Gear,. Ii io o ka aoao iio> pi:, i kekahi manao imua o ka Ah;f, e kohoia ota Ir.ua no k.i Le'n a hookanwale aini ku i' u.-; bi 1 ot;■ i a o;mb l..ta hoi i Ijoein iapa.-ii i, e wiil.oi-; ko lak"u niiLlamaia aiui i o-k;i Aha. A, uh kue o liJr. Kimu'y i keia kuiana holokiki o hh ha> a ma ka »o;,o hoopii, oiai.iik ihi i:o a h"ea mai ia u.auao hana u'like a ka loio hoopii nja ia s .• a bo-pnkh e u > i ka p..la pa'.a k>i ho'ke no Mr. Knl.unn,alani C)p:o. _ Mahojje iho o k;i i).ai o * kekalii uo k e k.\ !i aan o ka Ah, no ka 1 ;*■ wa:a an>i mai o ua paiki l)a!ota, uu iii>oh.ki a D. KALAIn'KALANI. Malalo o na niuan aua a ka loio o ka aoao hoopii, ua hoike mai oia o na eke I>»lota e waiho an;i imua o ka Aha, oia no »;a | eke baluta i hoihoiia mai iloko j o ke keeua o ke Kakauolelo o ke i Kalana 8 na luna na.na o na ma- | hele koho balota. I Ma ka uinaninau at)a a ?J.t. I Kini, loio o ka aoao ho; piiia, va pane mai oia: uaike oi; i na s?;a nlaula maluua o n eke b ī--f ei r I aole nae oia i 1.0 maooop > p.n,, ! loa. Ke kak,-tu-'lelo oT> .fi"i d;-;.u | aoie D;".e \-r. he. hope >:on:„ (Ka!:u> okalani); o B li'.-.ndeau w L , 1 e n 0 kii Uiea hookahi i Ioa;i hd kī no ka pahu-hao, a ua i'-.e n.> hoi « ia i na liua ho.>nee e hemo ai ka paliu hao i v;aihoia ai ua t-ke balnta. (J.i nauao >>u<, l;ek>>kt>a kakanolelo o P>uL:' inde:;n h;i l;e Koiuile K.ilar.a oka Aoa-» iiepubdlika; eia nae, ua haalelo oia i ka haua mah ; pe iho o ka la keho balota. Aohe ki a ; eleau uo ka puka komo o ke kea īaia (Kalauokalanis hookahi ki, a i ke kauaka bulumi hookahi, Aohe ki o ke pani puka mawaena o kona keeuo, a me ke keena o na luuakiai; aole no hoi i paa ia puka i ke kiia. 0 ka puka o ke keena o na lunakiai e puka ai i ka "holo" [hall] ua laka ia £Gai maloko, a iaia no ke ki oia puka. I kahi wa hoihoi oia i keia ki i ka hale, aka, ma ka hapanui o ka manawa maloko o kona pakaukau palapala e waihoia ai,me ka paa i ke ki ia. I ka ninauia, ana'ku o ka hike, pehea la e hiki ai i k naka burumi a malama kee?

puka īnai nw ia pnka; ua pane ka hoike: malia he ki uo kaua. Ua niuau o Mi\Kini i .ka hoike; ina paba, aole oi.a i hōike aku ia Mr, he mau la leliulehu wale mninua aku o ka la koho balota, oia [Kaleiuokalani] wale no ka mea i ike i na hu<j pal.)pal;L' hoonohonoho 0 hemo ai kn pahn ha 1 i huhaoia ki; aī na ba?ot 1. "O ko'u ho in inao im ka'u i < lelo aku ai ia Mr. l iukoa," wahi a l:a hoike i i'aue mai ;>i, lua pal. kana no na baiot>, aia lakou i!>>!-:o o 1. a p;ihu ha".'' . .Eiiui > ek 01 n man :wa a ka lioi' e i iniie „i e lilieae la me kela. I k i u.ua.ii ana n;ai 0 Lmakanawa: \Vilder, n;i pano ka o k.iiia meu i ht oinaopooo, aohe mea e loaa ai " ke[ i; . m;\u bt!ota f • >'a! maUil : o k:«na maiama a.na. Mah- p-e ihn o ka ninaninaa ia iui. 1 o y±i. )uaiauoiialatii, ua k-.'io y> r. Oeai e lilo na balota i ifl»n n.en hoike muia o ka Aha; ua kue o Mr. Kini i keia DOi;oiai aohe mau olelo hoihe i hoakakaia mai e Y;r. Jvu!am>kalani,u na eke balota e waiho uoa Jrn«a. 0 ka Aha,oia lui ba!ofc* Aupuni i.'koho ia ai ma ke kau koho balota i haia aku la. Ua kauoha ka Aha e hoopukaia ona palapala kii hoike 110 Buftaudeau. Aole i hoea mai keia lioike ma ka wa i keuaia aku ai oia 3 a hala ka hont 2 o ka auiuala; oiai nae o na 1 vma nana koho bak ta i kii ia nku mahope iho o ka puka aua o ka palapala kii ia Butfan-

•d«au, ua'hiki mai ia poe imu-a o '4a Aha. Mahope iho nae o ko M*r. Ka"lauokalani hoike- ana no ka mea e pili aua i na eke balota, ua uoi 0 Mr. Gear e hoomaha ka Aha mai ia wa mai, hora 2.40 p; m. a hoea i ka hnra 10 a. m'. o ka P'iiln a. l'.t hoakalui o Mr. Kini ma keia walii, he mc;i p"iv:> i r.n luua nan : koh e s!la i na pke i>;ii( ta ;ne laVou min s ! i. Lt wa i n;!:an m i ai k::- Lnna ! anawai luekle ia Mr. Iviui: "Mai.ao anei ct: o hoike inai, o kei t eVe, aolo ia nuv koua ano mau e line ■me ia i luu mai a' i kHiohi?" Ua po'.e hoi o KLi, ua !]i ke koi-koi maluna o ka a-'ao hoopii ■e hooiaio i ko ano o uei mui eke ykn lakou w<. i loaa mai a'. "Ua kena nku nei makou e kiiia na inn- uaua koho ba!ota; ao!e nae makp-u. i ike i ka ] ikou mea e hiike mai ai?" Ma keia wa i paue mai ai o Lnnakauawai llartwell, uo kona makemake e uiuaninau ia A. F. Ulark, luuahoomalu o ka Papa ■Nai.a, o ka Mahele Koho 1, Apana 4. Kaheaia ka hoike, a hoohikiia. Paue ka hoike imua o Luna;kanawai Hartwell: "Ua okaoka a nahaha ka uwepa maluna o ke •eke. I ko makou lawe ana mai, •na paa no. Mj he mea la, ua ■nahaehaeia keiauwepa maka hoo kuikui pu ana me na eke e ae." Paue ia Mr. Kiuney: Aohe lu ua nana i hoopaa iho i kona uwe pa ponoi iho. Ua hookomo pu ia no na. bnloti> i lielu ia ame na baloU i kapaeia iloko o ke eke. Ua kui ia keia poe balota ma na kaula elua, kaawale kahi mai kahi aku, a hookomoia maloko o na wa-hi leta elua. O na balota 1 koho ole ia, he wa-hi leta okoa no ko lakou. Da si 1 aim, na wa-hi leti. Mai loko mai o 800 balota i haawiia mni e ke Kakauolelo o ke Kalana, he 343 i uuu i ke kohoia. 'He 24 i kiolain. "Ehia o >a mau balota i koho ia no laukea; a ehia no Brown?" i ninau aku ai o Mr. Kini. Ua kue o Mr: Gear i keia ninau, oiai o ua balota na hoike maikai loa no ka pane ana i na niuau o keia ano. Aka, ua olelo ■mai o Lunakanawai Frear: "Aole oia ka ninau kupono e ninau ai ia wa; aka, e pono e ninau, ina paha o na mea maloko o ke eke' oia mau no ia, elike me ia i haawiia mai ai i. ke kakauolelo," Ua pane hoi o Mr. KinDey; aole no ka mea hoopiiia ka hewa no .ke sila pooo oie ia ana o ke "eke balota elike me ke kauoha a ke kauawai. Aole nohoi i kue iuai ka aoao hoopii i na- einau a ka aoao hoeioiiia i ka ho'ike. Ina •ua ae lakou ia Bnffandeau o

loko o ke Komite Kalaiaina Hepuhalika e milimiii i ke eke balota; alaila, he kuleana ko ka mea lioopiiia e koi ai i ka aoao hoopii e hooia i ka apa <au ule ia aua o ke eke Ivilota, a o ua eke Ih uohoi ia i loaa mai ai mai ka Papa Kaua Koho B;i!ota ;:-ui. L'<> mi na olelo i wehein e na lo'o o na a a> a i ehm ma keia »»aiuw lf , hiki i ko ka Aha k»n--"i» t ;i!ii e \vv.«!u'!u ke eke balota k:v 2J..hel;> 1,, Apana 4. Ta heSu mua ia na b>lcta i ka}nai;i :i i k:ola i i e u,i luua nana, ;t. l)p 21 k.') 1 kou iiui. lvo: ka lu.ntka\v.ii kiekie Frear a Miv G ai'. e hoike aku i kana iuau kumu kne uo na balot* i ki ° 1 'i> e 13.-'.» luna uaua. Lalau o MrGear i kekahi balota a'hoike aku imuao ka Aha me ka olelo ana, e heluia ua bnlota'la uo Brown Pane.hoi o Mr. Kiui, a f "'le kiiu ice hela'a kela balot-, oi;u ua ikeia kekahi kaha malalo o ka inoa o Frauk Harvey. <( Ua polelei ka hooleiia o keia baioti," wahi a ka luuakuaawai kiekie i paue mai ai. Ua nee hele ia na balota he 24 apau i kiolaia; aole hookahi o lakou i loaa he mea e pouo ai ko Browu aoao; a pela Dohoi ko laukea; a, ua pololei ko Da luoa uaua hoole aua ia mau balota a pan, aole e helu. Umi minute i hala ae oka hora 4, a uiuau o Mr. Kiui. heaha la ka mauao o ka helu ana i na balota i helu mua ia e na luua uana koho baluta. Paue o Miv Gear: "I mea lioike, aia he mau balota aole i lieluia no Brown, uiai nae, he maubalota ia i koho

ia co BrowD; a aia no boi he mau balota i heluin uo laukea iloko o ia mau balota, 'aole n.ae i kaliaia nona." "He hana paeaea i'a wa-le no keia a ka aoao.hoopii me ka waijwai ole. Aohe wnhi ole.lo hoike iki i waihoia mai e ka aoao hoopii e kakoo ana i ka olelo hoopii." He nui aku no na oielo a> Mr. Kini e hookawakawau ana i ka hoopii a Brown; a ua pane mai o lunakanawai Hai'kwell, ua makemake paha o Mr. Kini e kiolaia ka hoopii, oiai aohe i lioakakaia maloko o ka olelo hoopii, he ike a he hoomaopopo maoli ko ka mea hoopii i keia mau mea. Ua kukakuka na lunakanawai ekolu; a hala kekahi wa, ua hoo» holo lakou e aeia ka loio o ka aoao hoopii e b«lu a e nana i na balota o ka Mahele 1, Apana 4, me ka lilo ole ana o ia hana i mea e hoohaiki aku ai i koua pono ma na mahele koho e ae. Aole i pau Noenoe na liilii keia • kakahiaka. Ano like me ka ua noē o Koloa. -