Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 8, 10 January 1907 — Ka Moolelo Walohia o Hainakolo [ARTICLE]

Ua Eha i ka Ua Noe o Koloa!

Ka Moolelo Walohia –o– Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE MOKUNA I MAUNA KEA AME MAIKAI WAIPIO, HE ALO LUA NA PALI Malia no ka i hawele ai ka ua lei koko ula i ka pali o Puaahuku i keia la," wahi a ua Kahuna nei i pane ae ai iaia iho, "he kaeaea mai Kahiki mai. Owai la ke kupu, o oe e nei alii? Ka, make pono ka hoi ke kino o kou hanai o oe ke kane.'' Ua pau ae la ka hana a ua Kahuna nei. Hoihoi aku la keia i kana mau mea paahana a ko lakou mau wahi kapu, waiho iho la; alaila, haalele keia i kona wahi pupupu hale, a hele aku la a ka hale o na makua o ke aliiwahine opio, a hoike aku la oia i na mea apau ana i ike ai ma kana oihana no ke kane a ke aliiwahine e pili aku ai kona kino. "Ma ka'u ike," wahi a ua Kahuna nei i olelo aku ai i na makua o ke aliiwahine opio, "he kupua nui keia kane a ke aliiwahine mai kukulu mai o Kahiki. He akua ma kekahi ano; a he kanaka nohoi ma kekahi ano. Ua ike au i kona mau ano apau ma ke kahoaka. He Ui; he hiapa'iole no ka nani ame ka maikai. O kona inoa koe; aole au i ike. Aka, manao nae au, e loaa ana no ia'u ka ike ma ka moeuhane. A o ka'u e kauoha nei ia olua e o'u mau haku; e nana kakou i na hoike ana a ka po no ka inoa o nei alii nui. Ina nohoi e hoike mai ka po ia olua i kona inoa; pono no. A ina nohoi ia'u e hoike mai ai; ola iho la no. "A e hai aku nae au ia olua, e na 'lii haku o'u, eia kahi noho o nei Kupua iluna o kekahi kuahiwi o Hawaii nei. Na ke ano o ka pua lehua i hoike mai ia mea ia'u. Oia hoi, i ko'u ike ana iaia ma ke kahoaka ia'u i nana mai nei i ka'u papa hana huli honua a huli lani, ua ike aku au he papahi lei lehua ma kona poo; a o ke ano nae o ka pua lehua; aole ia he pua no na kuahiwi pilikokoke ae nei ia Waipio nei; aole nohoi noloko o na ulunahele o Aiku me Mahiki; aka, aia kahi e loaa ai ia ano pua maluna o na kuahiwi kiekie loa, elike la me Mauna Kea, Mauna Loa ame Hualalai. "Nolaila e a'u alii, i kuha kuu hanai opio a ku i ka nuu kapu o Kuaihelani; ola ka hoi au ke kahuna ola olua na 'lii na laua ke Ku lei ula alii; a ola nohoi ko olua lahui kanaka." Oiai ua kahuna nei o Aniani e kamailio ana i keia mau huaolelo, ua ike mai la na 'lii haku ona i ka paa pu o kona mau onohi maka i ka ula, oia no oe o ka puaina koko e puai ana ma kona mau onohi.

I keia wa i ninau mai ai ka Moikane i ua Kahuna ike nei a mana nohoi o ko laua nohona aupuni. "Pehea la; aole anei e pono ia maua ke hele aku e hui a e halawai pu me ko hanai alii; a hooninaninau wale aku hoi iaia no keia mea kupanaha au a ke Kahuna i hoike mai nei?" Ua pane aku la hoi ke Kahuna: Aohe hewa oia, e na 'lii. E hele olua e ike a e halawai pu me ia; aka, i kahoahoa e aku nae au ia olua; e akahele olua i ke ano o ka olua mau olelo e kamailio aku ai i ke Kama a olua, oiai eia ke aliiwahine opio i keia wa ua pa na maka i ka nani ame ka maemae o ke alii nona ke kahoaka a'u i ike ai. Ua lei ua Kama nei a olua i ka lei ula hiwa a ka moe a ipo." Pau keia mau olelo a ke Kahuna imua o na ma- kua alii o Hinaaiulunui, o kona ku ae la no ia a hoi aku la no kona wahi pupupu hale, a eia hoi ke aliikane ame ke aliiwahine ke hooliuliu a ke hoomakaukau nei ia laua iho no ka hele ana 'ku i ka hale o ka hanai alii. I keia hoi ana a ke Kahuna a hiki i kona hale, komo ana he wahi kanaka mai luna mai o Waimea; a he makamaka nohoi ua wahi kanaka nei no ua Kahuna nei. "E! mama wale hoi kau wahi huakai o ke kaupe ana mai nei o ka loa mai ka ua Kipuupuu mai? He aha kahi huha o ke alo o na 'lii o Uli?'' I ninau aku ai o Aniani iaia. Pane mai la ua wahi kanaka nei mai Waimea mai: "He wa olelo nui paha ka na 'lii ame na kanaka o Uli e nune mai la. Ua ikeia he mea kupaianaha loa, iluna o ke kuahiwi o Mauna Kea. He onohi ula oia no oe o ka ula o ke ahi. Aneane elua a ekolu paha la o ka ikeia ana o keia onohi kupaianaha iluna ponoi o ka piko o Mauna Kea." Kulou iho la ke poo o Aniani ilalo a ea ae la iluna; a ninau hou mai la oia i ua wahi kanaka nei mai Waimea mai: "Iluna wale no nae paha o ka piko o Mauna Kea i ikeia ai ia onohi ku; aole aku iluna o Mauna Loa ame Hualalai?" Hoole aku la kahi kanaka mai ka ua Kipuupuu mai. Ia wa kani iho la ke u-hu a ua Kahuna nei, a pane mai la oia i kona kokoolua: "He mea ano nui io aku la no kena au i hoike mai la ia'u. Ke manao ae la au e pii aku i Waimea e nana ai i na onohi ku nei o Mauna Kea. E liuliu loa ana paha oe ilalo nei?" Ae aku la ke kamahele mai luna mai o Waimea me ka olelo ana 'ku ia Aniani: E hoomauia aku ana.