Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 10, 14 January 1907 — Ka Moolelo Walohia o Hainakolo [ARTICLE]

O Laukaieie i ka Uka Waokele!

Ka Moolelo Walohia –o– Hainakolo

KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE MOKUNA I MAUNA KEA AME MAIKAI WAIPIO, HE ALO LUA NA PALI A i hoike i ka oiaio o ka'u i hai aku la ia olua, aia ke kau mai la ka papahi lei lehua ma ka paia o ka hale. A aia nohoi ka popo lehua ke waiho mai la ma ke poo o kuu uluna. O keia mau mea a olua e ike ae la, na ke kane ia a ko'u noonoo i haawi ai i ka ae; o ka mea ia e pili aku ai ko'u ili. Ua ike au iaia he alo a he alo, elike no me a'u, e ike aku nei ia olua e o'u mau makua. A ua paa kuu manao o ka'u kane ia. Ua hoike mai oia ia'u i kona inoa; oia o Kuaikauakama; a ua loaa nohoi ko'u inoa iaia. Ke ike mai la olua e o'u mau makua, ua loaa ka'u kane. Ike iho la na makua o ua o Hina, he oiaio na olelo a pau ana i hoike aku ai imua o laua; a helelei iho la ko laua mau waimaka no ke aloha i ua hanau kama nei a laua. Ninau aku la no ka makuahine i ua o Hina: "I ka wa hea nei kou ike ana, a i ole, o kou hui ana me keia kanaka, au i hoike mai la o Kuaikauakama kona inoa?" "I keia la iho la no, ia'u i pii aku nei iloko o Hiilawe i ka auau me kuu mau wahi kahu." wahi a Hina i pane mai ai. A ia wa i hoike mai ai oia i na mea apau e pili ana i ke ano o kona hui a ike mua ana me Kuaikauakama; elike no me kau, e ka makamaka heluhelu, i ike mua ae nei. Aka, i ka hoea ana mai nae o ua 'liiwahine opio nei i kahi e pili ana no ka manawa e hui ai oia me ke kane i ka pili o ke ao; waiho malie maikai iho la oia ia mea iloko ona; aole ia i hai aku i kona mau luaui. Ua manao oia, aole pono kona mau makua ke ike ia mahele o ke kuikahi ana i hana ai me ka Ui o luna o Mauna Kea. Ua lilo keia mau mea a Hina i hoike mai ai i kona mau makua i mau mea e hoopahaohao loa ia ai ko laua mau noonoo. Kulou iho la ke poo o ka makua hine ilalo a hala he wa loihi, ea ae la iluna; a ninau aku la i ke Kaikamahine: "Pehea; aole nae paha ka ipu kapu a ka aumakua i weheia i ko olua hui ana?" Hoole mai la o Hina, me ka olelo ana mai nohoi i kona makuahine: "Elike me ka malu o kuu kino mamuli o ke kapu a olua i kau ai maluna o'u mai ko'u wa uuku mai; a hoea mai i keia la, oia mau no ka hiapaiole o kuu nui

kino apau. O kuu maka kai ike aku i ua kane nei a'u; a o kona mau maka nohoi kai ike mai i ka polohinalo o Waipio nei, ilaila iho la no, pale maua. Aka, e o'u mau makua, i hai aku no nae au i ka mea oiaio ia olua. Ua ike oia ia'u mai luna a lalo o ka olua Kaikamahine nei; a aole no e ole kona olelo ana ae he aina maikai o Waipio, he alo lua na pali. "Nolaila mai hopohopo olua no ka malu o kuu kino." Ua aka iho la na makua no na huaolelo hookaau hope a ka laua Kaikamahine i pane mai ai imua o laua. "E kuu lei," wahi no a ka makuahine i pane aku ai me ka hoomau ana 'ku nohoi i ka olelo ana: "Ua hoike mai oe i ka olelo oiaio imua o maua nei, kou mau luaui. Ua oluolu ko maua manao no kou hoike ana mai, ke mau nei no ka maluhia o kou kino. Oia kino ia, e kuu kama, he ula paa ia i ka kahiko olelo ana. A i ninau hou aku au ia oe, e kuu lei polo hinano; malia paha e hui hou aku ana no oe me ua malihini hookane nei au?" "Pela paha. Na ka la apopo hoi ia mea e hoike mai. Malia o malie hou no ka la apopo; alaila, pii hou makou i ka auau. O ko'u wa paha ia e hui hou aku ai me ia elike nohoi me ko'u hui malihini ana me ia i keia la iho la. O ka'u nae i manao ai; ina oia e hoi hou mai ana mai luna mai o Mauna Kea i ka la apopo; a halawai hou hoi maua i kuu kiowai kapu iloko o Hiilawe; alaila, e koi aku ana au iaia e hoi mai maua i kauhale nei i ike ai olua iaia; nolaila, o ko'u makemake e hoomaemae mai olua i kuu hale nei a maikai. E haliiia o loko nei i ka ahuula. O na kapa pela nohoi o kakou apau ke uholaia ma ko'u wahi e moe ai; oiai he ihiihi kuu kane, a ma ku'u hoomaopopo aku, he kapu kona i lihi launa ole aku ko kakou kapu. A ua makemake au i keia ahiahi no e hanaia ai keia mau kahiko apau iloko nei o ka hale. Ua ae aku la na makua i keia leo o ka laua kaikamahine. "Heaha la auanei hoi," wahi a ka makuahine i pane aku ai. "E hana aku maua i ko hale a ku ka paihiihi o ka nani ame ka ui iloko nei o ka hale, elike me ko maua kapu alii nui no Hawaii nei. A malia o hoea io mai ua kane nei au i uka o ka wailele o Hiilawe, e koi aku oe iaia e hoi mai i kau hale nei, i ike aku maua iaia. A eia nae nei mea hai hou aku a'u ia oe, e kuu kaikamahine, he kanawai paa loa ko kakou mai ka po mai; eia hoi, aia no a he pili ke kane ma ko kakou aoao, alaila, hiki i na 'liiwahine o ko kakou lalani alii ke moe aku. O ka oi aku nae, aia a he pili kaikunane ka pili ia oe, alaila makolukolu ke koko alii e loaa ana i ka olua pua; a oia ka'u e aloha ae nei i kou hanau mua.