Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 20, 28 January 1907 — Ka Moolelo Walohia o Hainakolo [ARTICLE]

Noho no ke Onaona Pua i Waipio!

Ka Moolelo Walohia –o– Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE MOKUNA I MAUNA KEA AME MAIKAI WAIPIO, HE ALO LUA NA PALI "A no kau hoi i noi mai nei ia'u e hele pu oe me a'u i kahi a'u e hele aku nei." wahi a Aniani i hoomau mai ai i ke kamailio ana i kona kamaaina, "e olelo aku au ia oe, aole e hiki. Aka, i hai aku nae au ia oe, ina o nei huakai a'u e hele nei a i ku i kahi o ka pomaikai, alaila, aole no oe e nele ana ka mea nana ke poo puaa a'u e lawe nei. Ua ike ke akua i kau wahi moo puaa. Ke hoike mai nei ke akua, he kuleana kou iloko ona. No ia mea la, ea, e hookuu mai no oe ia'u e hookaukoo hookahi ae a moe ka ihu o ka puaa i ka haku nona kela onohi ula e ku mai la i ka piko o Mauna Kea." Mamuli o keia pane maikai a ke kahuna a Aniani, emi pu iho la ka manao o kahi kanaka o Waimea. A ia wa hopu aku la ke kahuna a paa ka puaa, hoihoi aku la a ka hale. "Auhea oe," wahi a Aniani i pane mai ai i kona kamaaina; "E haalele ana au ia oe; e hele ae au e imi i haku no kaua, a e kali oe a hiki i ko'u hoi ana mai. Aka, i hala ke anahulu la hookahi ia'u ma keia hele ana, alaila, e manao iho oe, ua make au; a o Waimea no nei, noho iho no. Mai lapa oe i ka huli ae ia'u o helu papa lua auanei hoi ka olelo a kahiko, i ka pii i ka lapa manu ole. I hai aku nohoi au ia oe, i ku au a hele, o kahi puaa nei ko'u maka ame ko'u alahele O ia no auanei mamua a owau no mahope. O kana wahi e hele ai, o ko'u wahi no ia e hele aku ai. I u haele maua i waiho oia nei i Kaea (i ke ala loa) ala ila owau ko ia nei moe-puu. Aka, i mau ko ia nei aho a ku maua i ka nuu o ka onohi-ula e ku mai la; loaa ka hoi ka haku o kaua." Pau keia mau olelo a Aniani o kona uhau iho la no ia i keia pule : HELU 9. HE PULE OHUA. 1 Hookuku ka opua i ka lani 2 He opua nui, he opua iki 3 He opua kaa-he i na moku 4 O ka moku; a ku ka moku 5 Ke ku nei ka moku i ka pea o ka mauna 6 Hulili ka onohi ula o ke akua 7 Hehi na wawae o ke akua i ka honua 8 Ku'i, nei ka hekili 9 Ka leo o ka pohaku o Ikuwa 10 Ku-wa imua, ku-wa i hope 11 Amama—Ua noa.

I ka pau ana o keia pule a Aniani, o ka haule iho la no ia o kekahi ku-a-ua ikaika, ku'i iho la nohoi ka hekili, a olapa ka uwila. O ia hele o ka ua a malie; pau nohoi ke kui ana a ka hekili; nalohia na ahi uwila kihaehae ao, o ko Aniani lalau iho la no ia i kahi puaa a kukulu iho la ma ka puka o ka hale, a olelo aku la: "E ka hiwa—imiia ka haku. Mamua oe, mahope au. Loaa ia oe, loaa ka'u. Nele ia oe, he nele nohoi ko'u. Waiho ou mau iwi i kaea, momo-moe pu kaua i ke ala. I hakalia no ka oni a ua wahi ouo puaa nei i na kikepakepa olelo a Aniani, oiai i ka pau ana no kana mau kaukau ana iho, o ka manawa no ia o ua wahi puaa nei i hele malie aku ai mai ka puka aku o ka hale. Ke hanuhanu la kona ihu ilalo o ka honua; ke auku ae la iluna, huli i ka hema i ka akau; a o ke kaukoe aku la no ia o ua wahi puaa nei mamua, hele pololei ma ke alahele e hoea aku ai i Mauna Kea. A hele ka puaa, huli ae la o Aniani a olelo ae la i kona hale kipa. "Eia maua ke hele nei!" Ae. E hele oe i ka imi haku no kaua; a i loaa ka haku, ea, mai poina oe i ka hale. O ka hale iho la no ia e kipa mai ai ke kanaka, koe aku ke akua wahi a ke kamaaina i pane aku ai. Ia hele ana mai a kahi ouo puaa me Aniani, o ka puaa no mamua a o ke kahuna no mahope, ke hele la no ua wahi puaa nei me ka hanu hanu ana i ka honua. E hookaholoholo ana ua wahi puaa nei ma ke kahi wahi; a hele malie nohoi ma kekahi wahi. Oia hele ko laua nei a haule ka la i ka ili-kai hoea laua nei i ka hana-hanai (hoopiina) o Mauna Kea; a hoomaka aku la laua nei e pii. Pii aku la laua nei iloko o ka ulunahele e hihi-pea nei ma o a maanei; aka, he mea ole nae ia hihi pea i ka hana a kahi puaa, oiai ua komo aku la ua wahi "hiwa paa nei" iloko o ia hihia o ka ulunahele a luku ae la i na mea hihi apau a lilo i mea ole, ma kela ame keia aoao o kahi a laua e hele aku nei. I keia wa, aohe ike aku o Aniani i ua wahi hoahele kupaianaha nei ona, a o kana mea nae e lohe ana oia ka owe a ka lau nahele ame ka uuina a paa paaina o na kumulaau me he mea la e hakihakiia ana. Ke ike iho la o Aniani i ka waiho ae a kekahi alahele malaelae maikai. O ko laua nee pii ia a kulu ke aumoe o ka po, lohe ana o Aniani i ka nu, o nei puaa. A i halalo aku ko ia nei hana mamua pono ona, ike aku la keia i ka moe mai a kekahi puaa, aole i kana mai ka nui, oia no oe o kekahi pali nui kiekie. Ua ke'a iho la ua puaa nei ma ke alanui o ia nei e pii aku ana, mai kahi aoao no a kahi aoao. E hoomauia aku ana.