Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 22, 30 January 1907 — Ka Moolelo Walohia o Hainakolo [ARTICLE]

O A'u Pua Lehua Ai a ka Manu!

Ka Moolelo Walohia –o– Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE MOKUNA I MAUNA KEA AME MAIKAI WAIPIO, HE ALO LUA NA PALI Pule iho la o Aniani, a pau; ia wa oia i lohe aku ai i ka pae ana mai o kekahi leo oli, a he keu nohoi a ka lea o ke oia oli ana mai. Ke ike la no nae ia, mai ka moo nui hihimanu mai no ia leo oli. A he mea oiaio o ka moo kupueu io no ia o luna o Mauna Kea i uhau mai ai i kana pule hoopa'i-a-pa'i i ka pule a ka puaa hiwa i uhau aku ai. A penei ua pule 'la. HELU 11. 1 O oe ia e ka puaa hiwa, 2 O huelo pili i ka opu 3 O ihu eku i ka lepo ahulu, 4 He manaku i ka haona-ku kau ai, 5 He puaa holo oe i ka uaua, 6 He humu-humu oe 7 A he nukunuku oe a ka puaa 8 Ou mau kino lau e haulani nei 9 He i-na-na'i onoono ia na Mooinanea 10 A mo ka ihu o ka puaa 11 A mo ka eiao o ka puaa 12 A mo ka huelo o ka puaa 13 A mo ka maiuu o ka puaa 14 Pau ka puaa––e. Ia pau ana o ka pule a ka moo, o ka wa no ia i po'i mai ai ke a luna me ke a lalo o ua moo nei i ka puaa hiwa; a o ka manawa no hoi ia i haluku aku ai ka manomano ame ke kinikini o ka puaa nunui me ka puaa liilii iloko o ka waha o ua moo nei, nona hoi ka inoa a kaua e ka makamaka heluhelu i ike ae nei, o Mooinanea. Eia hoi na puaa niho wakawaka a pau ke lele nei ma-o a maanei a puni ke kino o ua moo nei, e apu ana iaia me ko lakou mau niho oi a oolea; a o ka puaa hiwa a Aniani, eia no ia ke ku nei me ka hano hano kilakila. Aia hoi ka oehu mua ana o ke kaua mawaena ona a me Mooinanea i kona mau kinolau a kino mano. Oiai na kino lau o ua puaa hiwa nei e haulani ana maloko, a e nali ana hoi mawaho o ua moo nei, ua lilo ae la lakou a pau i mea paani wale ia no e ka moo nui hihimanu o ke kuahiwi o Mauna Kea. He kani ana na ka muka o ka waha o ua moo nei a he kahilihili ana ae na kona huelo, me he kahili ana

la na ka huelo o ka lio i ka muia nalo e hekau ana maluna o kona kino a puehu lakou mai luna aku ona; pela ke kahili ana'e a ua moo nei i ka muia puaa e halaoa ana ma o a maanei ona, a pau aku la ka puaa i ka lilo i puulehu. A oia no ka wa o ua moo nei i pane mai ai i ka Puaa Hiwa: "E Puaa hiwa–e! Make oe ia'u. Pau ou kino lau i ka inai ono ia e Mooinanea la! Make oe! Aole oe e ola!" "He make no ke kalo, ola i ka naio," wahi a kahi puaa hiwa i pane aku ai, me ka hoomau ana'ku nohoi i ka olelo ana: A loaa hoi kau make ka ka moo, ole la hoi e loaa ka'u ka ka puaa. E hele apau o'u mau kino puaa ia oe, o kou maona no ia, lilo oe i ka nanea a ka maona, pau ou mau iwi i ka ai ia e ka puaa." O ka hu ae la no ia o ua puaa nei a kahea ae la: "O ke kino, o ka mano ame ka lau o ka puaa hulu-ii –e! E kua ia ka hoa paio! He manawa ole hu ana kini, ka mano ame ka lau o ka puaa hulu-ii mai loko mai o ka nahelehele. Lele mai la keia mau puaa lehulehu wale maluna o Mooinanea. Aohe wahi koe o ke kino ili wakawaka o ua kupueu nei i ka eu ole ia e ka puaa. Wehe ae la no ke a luna ame ke a lalo o Mooinanea, hele ia a halehale ka waha o ua kupua ili-kani nei o ka mauna. A hoomaka mai la oia e luku i nei mau hooula kino lau o ka puaa hiwa. He manawa ole nohoi ia hamu ana mai o ua Mooinanea nei, pau loa iho la na puaa hulu-ii apau i ka ai ono ia e ua kupueu nei. Pau no nei hooulu kino lau ana a kahi puaa hiwa; hooulu hou no ia i ke kino puaa olomea ona. A e like no me na hana mua ana elua a Mooinanea, a kaua, e ka makamaka heluhelu, i ike ae nei, pela no keia hana ana mai a ua moo nei. Elike me ka nui aku i koe o ua mahele kino e nei mea he puaa, pela ka nui o na hooulu ia ana ae o ka mano me ke kini o na kino o kahi puaa hiwa. Pii hou no he pukui puaa a popoi maluna o ua moo la a hamu mai la no kela; kahi ka neo, aohe opala koe. Aka, e hoomanao oe e kuu makamaka heluhelu; ma kela me keia lele ana a hakaka ana hoi a kela a me keia mahele kino o kahi puaa hiwa maluna o Mooinanea, ua loaa no he mau palapu koikoi maluna o kona kino. A ua hoomahuahuaia ae no hoi keia mau palapu o ua moo nei e na hauna-pule oolea a Aniani, ke kahuna mana o ka wailele o Hiilawe. Elike hoi me ka amaamau ana'ku a na poke puaa iloko o ka opu o ka moo, pela ka pii mahuahua ana ae o ka piha o kona opu i na "kohi kelekele a Kapuukolu;" a hoomaka mai la oia e na'ana'a. O Na'ana'a, he huaolelo Hawaii kahiko loa ia. O kona ano ma kekahi manawa, oia ka likiliki o ka opu no ka piha loa i ka ai, a i ole, i ka wai paha. O ka olelo kamaaina nae paha i keia wa, oia ka liki-liki. E like paha me ka olelo ana ae i ka wa i hele ai a piha maona loa ka opu: "Likiliki maoli ka hoi ko'u opu i ka ua mea o ka nui o ka maona." HOOULUMAHIEHIE E hoomauia aku ana.