Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 29, 8 February 1907 — Ka Moolelo Walohia o Hainakolo [ARTICLE]

Kulia ka Pule i Kealohilani!

Ka Moolelo Walohia –o– Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE MOKUNA I MAUNA KEA AME MAIKAI WAIPIO, HE ALO LUA NA PALI A o keia kanaka kupueu o ke aupuni mahina malamalama oia ka hoa paio o Kuaikauakama; a e ikeia ana keia paio ana o ua mau kupueu nei elua ma keia hope aku. * * * * * * Ua hoomau mai la no o Aniani i kana kamailio ana imua o na'lii ana, ma ka olelo ana mai: "O ka wai kaua e hoea mai ana mawaena o ka hiapo a olua, ame Moanalihaikawaokele a'u i ike ai ma ka hoaka-ku, he kaua weliweli loa keia, oiai he mau kaeaea akua no keia a elua; he kupueu kekahi no Kealohilani; a he kupua hoi kekahi no Kuaihelani. Aka, no kakou nae; aohe pilikia. Na laua no ia e hana i ka laua hana; o ka noho malie wale aku no ka kakou, me ke kali ana a hoea mai ka la wai kaua o Kuaikauakama, ka hiapo akua a olua. A hala ae ia la, a i ole, o ia manawa hoi, alaila, wehe ke kapu o ua hiapo nei a olua." I ka pau ana ae o ke kamailio ana a ke Kahuna, olapa ana kekahi uwila a nokolo ana kekahi pohaku a ike aku la lakou nei i ka hele ana mai o nei elemakule poohina i hume ia i ka malo ula ma kona puhaka, a noho iho la ma ka ukuai o ka puka o ka hale. Ia wa kahea aku la o Aniani: "Komo loa mai oe, e ka malihini iloko nei." He anu owaho, Eia ka mehana la oloko nei. E kipa a e komo i ka hale o kamaaina. Komo mai la ua kanaka nei iloko o ka hale a noho iho la; a ninau aku la o Aniani: E! Malihini ea?" Pane mai la ua kanaka nei: Aole nohoi i malihini loa! Ua ike no au a ua kamaaina no au ia Aniani, ke Kahuna. Ua pa nohoi ko'u lae i kau laau, e Aniani. "Ke hoopahaohao mai nei hoi oe, e malihini, ia'u ma kau mau olelo i hoike mai la no kou ike mua ana ia'u ame ka pa ana o kou lae i ka'u laau," wahi a Aniani i pane aku ai, me ka ninau ana'ku nohoi: "Owai kou inoa?'' "Ke hoomanao la no paha oe, e Aniani, i ko pii ana ae iluna o Mauna Kea i ka po nei me ko wahi moo puaa hiwa?"' Wahi a ua kanaka poohina nei i ninau mai ai ia Aniani. Ae aku la nohoi o Aniani; a olelo aku la: "Ke

hoomanao nei au ia pii malihini ana'ku a'u i ka nahele hihipea o ua kuahiwi aloha nei; aka, aole nae au i ike ia oe. He elua ponoi no a'u mau kanaka i ike o luna oia kuahiwi; a oia mau kanaka nae a'u i ike ai, he mau mea okoa loa laua. He akua kekahi a he kahu akua kekahi." "Ke hoomanao la no paha oe, e Aniani i ka hoa paio o ko wahi puaa hiwa i ka po nei, ea?" "Ae; ke hoomanao la au i ka hoa paio o ua wahi hoanele nei o'u. He moo ia; a oia hoi o Mooinanea. A pehea la, o oe anei ia, e kamahele malihini?" i ninau aku ai o Aniani i ua malihini nei. Alaila, pane mai la ua kanaka nei: "O ua moo la au i olelo mai la o Mooinanea kona inoa; aohe ia he mea e ae, owau no ia. A i hoounaia mai la au e ka haku alii a hanai akua a kaua e iho mai au ilalo nei o Waipio no ka hoike ana'ku ia oe i kana kauoha i haawi mai nei ia'u. A e hoike aku au i ke kanoha, a e hoolohe mai hoi oe.'' Ia wa hoomaka mai la ua kanaka poohina nei, oia hoi o Mooinanea, elike me ka kaua i ike ae la, e ka makamaka heluhelu, i ka olelo ana mai: "Eia kahi kauoha a ke alii i haawi mai nei ia'u; A hoea mai ka la mua o na Ku e hoomaka ana mai Ku-kahi aku, e hoi ka ohana alii apau o Waipio nei iloko o ka Wailele o Hiilawe, a malaila lakou e noho ai a hoea i ka po o Ku-kolu. E kuahaua aku hoi na'lii o Waipio nei i ko lakou mau makaainana, ma ka la o Ku-kolu, e nana lakou, a ku pono ka la iluna ponoi o ka uka o Opae-lolo ia wa lakou e hoi aku ai iloko o ko lakou mau hale, ke kane, ka wahine ame na keiki. Aohe kane, aohe wahine, aohe keiki e puka iwaho o ka hale ia wa. Puka no make, oiai he la waikaua nui ia no Kuaikauakama me Moanalihaikawaokelo. E haalulu ana na kumu o na pae kuahiwi o Waipio nei, e upaipai ana na piko o na kuahiwi, e uhi ana ka pouli ia Waipio holookoa nei, e kani ana ka manu o ke ao. O ko oukou kiai o uka o Waipio, he wahi puaa. O keia iho la ka'u wahi puolo o ka paa ana mai nei imua ou, ame na'lii kapu o Waipio nei, na luaui o ka haku o kaua. Nolaila, ua lohe aku la no oe, ke Kahuna, ke hoi nei au no ka wai puolo lau laau o Mauna Kea. O ke aloha wai-kaua no ko oukou." He alapa ana na kekahi malamalama uwila, kui ne-i nakolo nohoi ka leo o ka hekili o ka nalowale aku la no ia o ua Mooinanea nei. Oiai o Mooinanea e hoike mai ana i na olelo e pili ana i kana huakai o ka hoea ana mai luna o Mauna Kea, ua hoopili pu ia iho la ka hanu o na'lii o Waipio a ua hiki ole ia laua ke pane ae i kekahi huaolelo. A hala aku la o Mooinanea, ia wa i kamailio ami ai o Aniani ia laua.