Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 34, 15 February 1907 — Ka Moolelo Walohia o Hainakolo [ARTICLE]

Liliko Pua Ka-maka-hala Oe o Uka!

Ka Moolelo Walohia –o– Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE MOKUNA I MAUNA KEA AME MAIKAI WAIPIO, HE ALO LUA NA PALI Hao mai la nohoi ka moo, manumanu ka ili o ka puaa; hao aku la nohoi ka puaa, weluwelu ka ili o ka moo. I ko laua kupapa ana, ua hoonaueueia na kumu pali e hoopuni ana ia Hiilawe. Ua hele ka hakaka ana a ka puaa me ka moo a hoea pono iloko o ke kiowai kapu o Hina; a no ia mea, ua pii ka ehu o ka wai iluna a lilo ae la i ohu ao keokeo, a oia ke ao puaa i olelo ia ai e kahiko. Ano, e ka makamaka heluhelu, e waiho kaua ma keia wahi i ke kamailio ana no ke kaua ana mawaena o puaa hiwa me ke kino moo o Moanalihaikawaokele elike me ia i hoikeia ae la; a e hoi ae kaua a nana ia Kuaikauakama me kona hoa paio pukonakona. Oi noke mai o Moanalihaikawaokele i ka pahu i na ihe laumeki ana maluna o Kuaikauakama a hiki i ka pau loa ana o kana mau laau ihe, koe ka laau palau; ia wa i pane aku ai o Kuaikauakama i ua hoa wai-kaua nei ona. "Pau loa au mau laau maka oi ole, e Moanalihaikawaokele, a ke ku nei no o Kuaikauakama ka hanai a Kuwahailo, i ke alo pali o Hiilawe. Eia no oia ke ku nei i ka mawae o na pali alo lua o Waipio, aohe i pau ke aho i ka piina o Koa'ekea. Oia! noi hou ia i mau laau ihe nau i ou mau kino lau i ma ka hoa paio. He oku ana ae na ua Moanaliha-nei-i-ka-waokele i kona lima akau i luna i ke ala muku, oia ka wa i oloio hou mai ai na maka ihe a paa i kona lima. Ua hele ua Moanaliha-nei-i-ka-waokele a piha enaena i ka huhu ame ka inaina no Kuaikauakama no kona make ole ana i ke kuuna mua o kana mau laau ihe. A i keia hele hou ana o kana mau pahuna ihe, ua hooi loa ia aku ka piha uwila o kana mau hoolele ihe ana i ko ka wa mamua iho. I nei lele lele hou ana iho a ua mau kupeu nei ua hoolilo ae la o Kuaikauakama i kona peahi launiu i mea pale maka ihe, a o kekahi lima ona, oia hoi kona hema e opaopa ana ia i na ihe a Moanalihaikawaokele e lele mai ana ma kona aoao hema; a o na ihe hoi ma kona aoao akau, na kona peahi lau-niu ia mau mea e pale ana. Ua lilo ua mau maka ihe hou nei a Moanalihaikawaokele i pahu mai ai ia Kuaikauakama i mea ole. Ua puehu liilii ka akau, koe opala ole hoi ka hema; a

hoomanao ae la hoi ka mea kakau i keia mau wahi lalani mele a ko kakou mau kupuna kahiko: Pehi, onou ke kai lono Lihue Lono paia kuli ka uka o Malamanui Kani ka po'o a ke kai i ka laau Haalele wale i Pulee He uahi mahu na ke Koolau, Olalo—o, lalo—e, Ae hoi—e He koa nui ia nei la, he hopo ole Ha wae wale no e ka ahuula, He kanaka hopu i ka hulu ilio Me ka pahoa— He mea pale wale no na ia nei—e. Ua pau hou ae la na ihe laumeki a Moanalihaika- waokele; aole no nae i upalu, uwa uwali iho o Kuaikauakama. A ike o Moanalihaikawaokele i ka helu elua o kona hoohokaia ana e ka eheu o Kuaihelani, komo hou iho la ke anu maeele o ka maka'u iloko ona; a he oi aku nae keia. Alaila, pane mai ia oia ia Kuaikauakama: "E Kuaikauakama—e! Pau ae la ka'u mau laau ihe; o kau mai hoi koe." Ia wa pane aku la o Kuaikauakama: "Heaha la hoi. Ua pau ae la kau mau laau; o ka'u laau hoi koe. A auhea oe, e Moanalihaikawaokele, aole no i ka nui ka'u mau laau e papa lealea ai me oe, elike me kau i holu mai nei a ku ka puu, hana ka haawe. He wahi kauna laau no ka'u, a i hai aku nae au ia oe, aohe pua mauu e pa ole ana i ka maka o ka'u laau. Ke loaa ole oe ia'u i ka paa iluna, alaila, aia ko wahi e loaa ai ia'u i ka paa ilalo. A ke nele au ia mau wahi elua, e Moanalihaikawaokele, alaila, aia kuu laau i kau ame pili, nolaila, ano ka wa o ke ola ia Kuaikauakama, noi ia mai ua ola, e Moanalihaikawaokele." "Kahaha! Kai no paha e ike mua aku au i au mau laau palaualelo, e Kuaikauakama, e iniki ana i kuu ili, alaila, maopopo ia'u kahi e kani ai ko'u leo; eia ka, i ka ehu wale no o kau mau olelo kaena, moe wale ka i'a o Hilia i ka malie. Oi paha hoi! Pahua mai au laau i ka paa iluna, i ka paa ilalo. Eia au la, o ke kae'ae'a o Kealohilani, he manu noho waokele, aohe lala kau ole." I hakalia no i na olelo a Moanalihaikawaokele; i lawa no a pau na mapuna olelo a ua kupueu nei o Kealohilani, o ke kapakapa ae la no ia o Kuaikauakama i kona kahu hanai ia Kuwahailo, e mana na maka o kana mau ihe i kona hoa paio. O kona wa no ia i unu mai ai i ka akau, pii no hoi ka lima hema, a ke ahi i na maka, alaila, pane aku la ia. E Hoomanawanui iho a pulelo hou aku