Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 55, 18 March 1907 — He Welina Aloha no ke Alii Lokomaikai! [ARTICLE]

He Welina Aloha no ke Alii Lokomaikai!

Ka Moolelo Walohia –o– Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE MOKUNA III KA UI HAINAKOLO O KA PALI KAPU O WAIPIO AME KEANINIULAOKALANI. "He puaa paha ko kai, a oia ke kino io o ka puaa noho uka, noho waokele," wahi a ke kahuna i pane aku ai ia Hina: "O puaa hiwa ko uka nei; a o Hu-mu-humu-nuku-nuku-a-puaa ko ke kai; o ke kino ia o ka puaa i lohe oe, e ke aliiwahine. I hele ke kahuna i ke kai a konoia oia e molia i ka ihu o ka puaa; a nele oia i ka puaa honua i ka moana lewa, alaila, lalau no ia i ka humuhumunukunukuapuaa, a loaa no he puaa, a loaa no he alana, he mohai. O ka mohai keia a ko kakou kupuna a Wakea i mohai ai i ka moana lewa i kona hee ana i ke kaua me Kaneiakumuhonua, a kalewa ai oia ame kona ohua i ka moana. O Wakea ke alii, o Kamoawa ke kahuna. Eia hou nohoi ia puaa o ke kai, o ka pua amaama, he puaa kea ia no ke kai. "A ina hoi olua, e a'u mau alii, e manao, aohe pono oia, alaila, ei ae no ka elele e hoouna aku ai o Loheloa, ka pokii o olua." I kela wa i ae mai ai o Hina me ka olelo ana mai: Maikai wale ia wahi manao au i hoopuka mai la e ka makua, e aho e hoouna aku no kakou i ka pokii kaikunane o ke alii. He kanaka ikaika hoi paha, aohe hopo ana i ke alahele. O kekahi nohoi, he mea pono ia a ke ike aku i na maka o ke kaikuahine ame ke ano o kona noho ana. A owai la auanei kona kahu e hele pu ai?" Pane aku la o Aniani: "Me ke alii aku no ia. Ina makemake ia e lawe i kanaka nona, oia iho la no, a ina aole, aia no ia iaia." "A ina pela ua pono. E kii aku oe i ua keiki lima koa-i'e nei au," wahi a Hina i olelo mai ai ia Aniani. Haalele iho la o Aniani i na hanai ana, a puka aku la oia i waho. I kona ike ana'ku hoi ia Loheloa, hai aku oia i kauoha a Hina i hoike mai ai iaia, me ka olelo ana 'ku no nae: "E moe ana paha oe la e kuu hanai, i ke kai o ko kuahine e noho mai la i Kuaihelani? E komo aku nae hoi oe, e huipu me ko kaikuahine haku." O ka huli ae la no ia o ua o Loheloa, a hele mai la a komo aku la iloko o ka hale o na kaikuaana e noho ana; a ninau aku la ia i ua mau hanau mua nei:

"He hana ka olua e o'u mau hanau mua i kauoha ae nei ia'u? Ina no ke kai loa ka huakai, e hai mai no olua ia'u; a ina nohoi no ke apaapaa ka huakai hele; e hai mai no olua ia'u. Ua makaukau au e hooko aku i ka olua mea e kauoha mai ai ia'u, no ka make ame ke ola, oiai he mau iwi make keia malalo o olua e o'u mau haku kaikuaana." Nana mai la o Hina i ke kaikunane, ia Loheloa, a hiolo iho la kona mau waimaka ma kona mau papalina a ia wa i ninau aku ai ke kaikunane i kona kaikuahine: "Heaha hoi nei mau waimaka, e kuu haku alii kaikuahine e hiolo mai nei? O ka hua paha i ka umauma, huaina mai." Uwe iho la o Hina a pana ae la i na waimaka mai kona mau papalina ae, a mai na maka ae nohoi, alaila, pane mai la ia: "Auhea oe, e kuu pokii, e haalele mai ana oe ia'u, e kaawale aku ana oe mai a'u aku. Aia kou ala hele o ka moanawai oo a Kane, i ka huli-nuu, i ka huli au o Kahiki, i kai popolohua a Kanaloa laua o Kane. E ku, e kuu pokii, e hume i ka malo kai heenalu o kaua! Alo ia ka ehuehu o ke kai, imiia ko kaikuahine i Kuaihelani. A e hoolohe mai oe, e kuu pokii kaikunane. Eia ke kaikamahine a kaua ua nui ua kupono ka aha lihi i ka niau. Nolaila, e kii oe i ke kane, aia la i Kuaihelani. Ke hoomanao la nohoi paha oe i ka olelo paa a maua i kuka ai me ko kaikuahine me Hiilei, i ka la ana i haalele iho ai ia Waipio nei; oia hoi, i hele ia i Kuaihelani a pa i ke kane, a hanau mai la he keikikane, alaila o ka kaua nei kaikamahine kana wahine. Ua liuliu loa nei mau ku makahiki i aui ae nei. O ka ekolu kauna ku keia me na keu ekolu o na makahiki o ko ua kaikuahine nei ou i kaawale aku ai mai a kakou aku. A ua hanau aku la nohoi kana keiki. Pela ka ike a ka makuakane kahuna o kakou, oia o Aniani. O ka inoa o ua alii opio la, oia o Keaniniulaokalani. I heaia kela inoa no ka lele pua o, o ka ui me ka nani o ka ui o ko kaikuahine. Nolaila, e au oe i ke kai, e hele oe i Kukulu o Kahiki, a loaa aku ko kaikuahine me ke keiki a olua. O keia huakai au e holo aku ai o ke kai loa oia ke kumu o ka helelei honua ana iho nei o ko'u mau waimaka. E ae mai ana paha oe, e kuu pokii, e au aku i ke kai a ike aku i na maka aloha, o ko kaikuahine ame ke keiki a kakou, aole paha? Pehea ko manao?" "Kai noa paha he olelo nui kau, e kuu kaikuahine; eia ka he kauoha kau no ka lawaia paeaea o ka la malie. Aole paha ia he hana nui a'u e hana aku ai. Heaha la hoi, e hele au i ka moana ulu wehiwehi, i ka halehale poi-pu a Kanaloa me Kane. E Hoomanawanui iho a pulelo hou aku