Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 55, 18 March 1907 — Ka La Hoomanao O KA Moi Kauikeaouli [ARTICLE]

Ka La Hoomanao O KA Moi Kauikeaouli

O ka la 17 aku la, oia boi ke Sabati nei, oia ka la hoomauao ;> »a Hawaii oiaio apan no ka 5Ioi K auikeaou li, ka Lokonuaii kāi. He la uae keia 1 pili-lua ai manao hoike moolelo Hawaii. Dlelo o Fornander ma kana hoibe, o ka la 11 o Augate o ka M. H. 1813, ka la i hanauia ai o Kauikeaouli e Keopuolani; a o keia ka hoike a Emalia Keaweamahi, ku wahiue a Kaikioewa, ka kikaiua o Kauai. Ua kakoo ia keia hoike a ka mea kakau mo olelo A. Foruander, e Pr.)f . Alex auder ma kana "Brief History of fche Hawaiian People." Aka, ma ka hoike a Mr. James Jackson Jarves, kekahi kakau moolelo Hawaii i hoea mai i Hawaii nei ma ka M. H. 1837, ua^ hanauia o Kanikeaouli ma ka la 17 o Maraki, 1813. He 24 wale no ma11 iahiki mahope iho o ka hanau Kauikeaouli, a hoea ma) la keia kanaka kakau moolelo Hawaii, a me he mea )a ua loaa iaia na hoike maopopo ma kona k k

mau la e n >bo ana i Hawaii nei no ka la oiaio a pololei i hanau ai ua Moi iokomaikai nei. Ua kakooia keia hoike a Jarves e kn pule hoala a ka makaula Kapihe i hahau ai no Kauikeaouli. E nana mahope ae nei ma ka lalani 41 o ka "Pule a Kapihe." 0 Ikiiki oia o Maraki ma ka helu malama a ko Oahu nei poe; a oia o Augate ma ka helu malama a ko Molokai poe. 0 kahi i hanau ai o Kaukeaouli, ma Ooma, Keauhou do ia, ma ka apaoa o Kailua, (moku o) Kona; aka, ua olelo o Prof. Alex ander ma kana moolelo Hawaii, ua hanauia oia ma Kailua. O ka inoa Kauikeaouli, he īuoa kupuua ia; oia hoi, no kona kupunakane mai, oia o Keoua (Keaoua) ka mea i kapaia o Kalani-kupuapaikalaninui-Kauikeaonli. He inoa keia e hoopookela ana i ka ibi kapu anoano o Keoua; a hele ke kapu alii a pa i ka "lani nui" a kau nohoi i ke aouli. Nolaila o ke ano nui o keia mau īnoa o Keaouli ame Keaoua, he uliuli, eleele, panopano hiwa ae ao; a oia aoo ao, he ao ua ia. Olelo hoi' kekahi kakaolelo kabiko, o ka inoa Kauikeaouli, oia no ke ao opua a Kapihe ka inaka ula, i ike ai e kau aua i ka poiuiu o ka lewa, ma kona wa i kii ia mai ai e hele e nana i ke ola ame ke ola ole o ke eeiki a Keopualani i hanau mai ai laia, aohe ha nu o ke keiki; a ua make oia ma na ano apau. Aka i ka hiki ana o ua kahuna nei a makaula hoi i kahi e waiho ana ke keiki, ia wa oia i uhau iho ai i keia pule me ke ani ana o ka peahi lau niu ma ka lima. E a iho ka pule a Kapihe i ola ai o Kauike'aouli, wahi a ka mooleio: 1 u ke Kukaikapaoa ka lani, he alii, 2 He 'lii haoa lani, haoa — a 3 He a ia m u lani ku makomako 4 He lani no Kahuku niaka pali pohaku 5 He tuau lani pohaku na Lono kaeho 6 No Lono ka la i poniia i ka wai niu 7 I haua i ka puaa hiwa 8 I ka puaa hiwa, puaa hiwa a Lono, 9 E Lono — e — Eia ko maka lani 10 Ko lau, ko mu'o. ko ao, koliko 11 Ko alii kapu e Kahai-piilani 12 Ko maka Kuanahai ka malama 18 Malama i'a ka lau kapu o Keaka 14 Ka lau oheohe o Keakamahana 15 I kupu a kapalulu, a kapalule 16 Ka pua, ka pua Ololo hemahema no Kaikilani 17 Nona ia lau ololo no Kanaloa 18 No ka ilio hulu panio, i poni ka maka 19 I noho ka eleele iioko o ka onohi 20 O ke kakau kioki onio i ka lae 21 O ke kioki o ke kikakapu 22 O ka i'a kapuhili. au awahia 23 Awahia, awahia ia lani «_>

24 Na Keaka wahine kea 25 Kupu mala o kea Keakealani 26 Ia laua haki ka haka o ke kapu 27 Ha-haka i ka momona o na'lii nui 28 He mau alii ku moku, ai moku nui, 29 He nui hoi ka uhi, he lawalu iwaho 30 He kai papa neene k<ma aina 31 He kai papa holo papa no Kahiki 32 Hiki Keawe, ke kaupu kiau moku 33 Ka hua hookahi a ka A-o i ka lani 34 Na Kalani, Kalani Kauleleiaiwi 35 Na Keawe, Keawe keia lani 36 Na kela eke hulu o Piilani 37 Lilo nei Keawe ia Piilani 38 Ahu koo£a o na 'lii 39 He mau alii ka ikena'ku 40 He mau lani haele wale iho no 41 Hele, hahi i ka lihilihi o ka La 42 I ka malama hanau i o Ikiiki — la, 43 I ka malama hanau i o Ikiiki — la. — Mahele — 44 Ikiiki ka lani iluna 45 Ua uiha i ka malama 46 Ka pili o ho-ehu ka ua 47 Ke iloli nei ka honua 43 Naku ka mauna wai kah-lia (waikaheia) 49 Ua kai lewa ia na aina 50 Ua lewa ka houpo o ka moku 51 O keauo Malela, o Kuala, o Kanaka iki o ka moko 52 0 ka u-u-ina i Wawau-e-aha-e 53 Ko Aupuni-la-nana-i-a — M ahele — 54 Nana ia ae Holaniku 55 Kilohiia i kua o Wakea 56 I ke ake a Laukapalili 57 Me ke kalo o Laukapalala 58 He maka ia no Luaipo — e — 59 O na'lii no i* o ka Nuupele 60 O loko o mana ka Moo — 61 O ka hina kii o Haloa 62 Oia ia paha — e 63 Ke pahapaha la i ka makemakeia 64 A hiki mai ka ole hoi ana — e