Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 61, 26 March 1907 — Uina Nakolo i ka Mole o ke A'alii ! [ARTICLE]

Uina Nakolo i ka Mole o ke A'alii!

Ka Moolelo Walohia –o– Hainakolo KA UI PUA KA-MAKA-HALA O KA WAILELE O HIILAWE MOKUNA III KA UI HAINAKOLO O KA PALI KAPU O WAIPIO AME KEANINIULAOKALANI. I keia akoakoa ana o na'lii ame na makaainana, ua hoike mai la o Loheloa imua o lakou apau no kona haalele ana iho ia lakou a hele aku oia i ka moana uluwehiwehi a pae i na kukulu o Kahiki. Paipai nui mai la oia ia lakou e noho me ka maluhia, e malama i ka leo o na'lii, a pela hoi na'lii e nana ai i na makaainana. "Ua manao au o ko'u la no keia e haalele iho ai i na makua alii nei o makou; ia oukou nohoi na'lii ame oukou e na makaainana," wahi a ua Loheloa nei i pane mai ai imua o ke anaina; "aka, aole au e hele i keia la; apopo au e hele aku ai ma ka'u huakai. Nolaila, a ku ka la i ke kahikole ana, oia ko'u wa e kau aku ai maluna o kuu halau alii o ke koa; a au aku o ke kai, a pae i Kulua (ka inoa kahiko ia o ka mokupuni o Maui; me he mea la i kapaia pela, no ka elua moku oia wahi; oia o Maui-Hikina ame Maui Komohana); a mai laila aku au a hehi i ke one o Ohue (oia o Oahu); a mai laila aku au a kau i Kauweli (oia o Kauai) mai laila aku pae i Kunuu (Niihau); alaila hoe hoe ka waa lau koa i ke kai popolohua a Kane me Kanaloa no Kuaihelani. O ke kumu nui o keia ka'ulua ana o ka'u huakai, oia ka loaa ole ana o ka hoe o kuu waa e holo ai. Ua loaa ka waa, a o ka hoe koe. I keia la au e pii ai e kalai i hoe na'u." I ka pau ana o na olelo a ua o Loheloa, ua maopopo pono loa ae la i na mea apau, na'lii ame na makaainana, ka wa e haalele iho ai ko lakou alii opio ia Waipio; a ua nui ko lakou aloha nona. Ia po iho, ua pii aku la ua kaeaea nei a ka ikaika i uka o kuahiwi. Iaia i pii aku ai a hoea i uka, kahea aku la keia i kekahi mau kupuna kane ona, oia o Kupulupulu, o Kualanawao, Kumokuhalii, Kukaieie, Kupalake, oia nohoi o Kupaaikee ame Kukaohialaka i hoe no ka waa ona, oia hoi o Halaualiiokekoa. I ka pau ana o ka ia nei kahea ana, o ka wa ia a ia nei i lohe aku ai i ka wawa mai o loko o ka ulu nahele. Aole nohoi i liuliu mahope iho, lohe aku la keia i ke koela mai o na maka koi. Emoole nohoi lohe aku la keia i ke koekoele mai o na maka koi kalai. He wa pokole loa ko ia nei lohe ana'ku i ka wawa, kupinai ana mai oia mau maka koi, aia hoi meha pu iho la ka

ulunahele mai o a o. Iaia nei e noho ana me ke kali ana i ka hopena o na hana a na maka koi; aia hoi, lohe aku la keia i kekahi leo o ke kahea ana mai: "E Maa-ala-loa—e! E ka lawakua o Waipio—e! Kiina mai ko hoe o Hoaka-kai hoe-a ka lawakua." "E!" wahi aia nei i pane ae ai iaia iho: "Loaa io ka hoi ka hoe o kuu waa. E kii au!" Hookolo aku la keia ma kahi aia nei i lohe mua aku ai i ke kani ame ke koele ana mai a na maka koi; a pela hoi me ka leo i kahea mai ai iaia. O ko ia nei hele aku la no ia a hoea ana ma kekahi wahi oneanea. I nana auanei kona hana, aia hoi, e waiho mai ana keia hoe a ka nui launa ole. Ua kalaiia a nioniolo; ua hana ia nohoi a maikai. Ma ka ia nei hoomaopopo iho, he hoe keia e hiki ole ai i na lau kanaka he umi ke hapai ae. O ko ia nei hele aku la no ia a ma kahi e waiho ana o ua hoe nei, lalau iho la keia a oniu ae la. Ua like ua hoe la iloko o ko ia nei lima me he wahi apana laalaau liilii loa la; a ia wa kiola aku la keia i ua hoe nei i lalo, a olelo ae la keia, ma ke kau kau ana ae i na kupuna. "He kupanaha no ka hoi oukou! Haawi mai nei oukou ia'u i ka hoe a ke keiki iluna ke alo; au'a aku nei oukou i ka hoe a ke kanaka makua." I ka pau ana no o keia mau olelo, me he mea la i paia ae ko ia nei mau maka, aia hoi, waiho ana nei hoe i oi ae ka nui i ko ka mua. Ke hoomaopopo la ia, he elua umi lau kanaka e hapai ae ai i ua hoe la; aole no ia e hiki ana. Ia wa olelo ae la keia ina kupunakane kalaiwaa a kalai hoe nohoi: "E lawe au e hoao i nei hoe a oukou. I hoao au a i ha'i ole i nei po, alaila, o ka'u hoe io keia e hele ai i Kuaihelani; aka, i ha'i keia laau i ka huena kai hookahi, aole oukou e o'u mau kupuna i haawi mai nei ia Hoaka-kai-hoe-a ka-lawa-kua." O ko ia nei lalau iho la no ia i ua hoe nei a auamo ae la. He oiaio, ma kana hoomaopopo iho ia wa, he laau ia i hiki ole ke kaikai ia e na lau kanaka he elua umi. Eia nae he mea mamaka wale ia no ia e kano kipoohiwi a ke oolea nui wale. O ko ia nei huli hoi mai la no ia; a pea loa aku la no ia iho a hoea i kahakai, i kahi no e mo-ku ana ke kumu laau koa ana i lawe mai ai i ka po mamua iho. O kona hele aku la no ia a kau iluna o ua kumu koa nei, a o ko ia nei kahea ae la no ia i nalu, i lewa ai ke kumulaau koa iluna, a loaa hoi ke kupono iaia e hu'e iho ai i ke kai me kana hoe. He manawa ole, halulu ana ke poina nalu, a lewa ana ke kumu koa iluna. O kona manawa no ia i o iho ai i ka hoe ana iloko o ke kai, a ia huaina no o ka mapuna hoe, ua hoee aku la he kaikoo nui maoli iluna o ka aina, okaoka liilii ka papa akoakoa ilalo o ke kai, a hele ana ka laau koa i ka moana uliuli, aohe ike ia mai o na kuahiwi o ka aina.