Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 114, 7 June 1907 — Kamehameha ka Na'i Aupuni ! [ARTICLE]

Kamehameha ka Na'i Aupuni !

Kla Moolelo Walohia

! H a i n a k o 1 o

^■gK<V< ' w,v ur PUA J£ 4-.\f A 8. 4-HAL a' 0 ka wailele 0 hiilam E MOKUNA V. : Ka Wai-Kaun Mawaena o Loheīoa Ame Kuwakailo—Ka Hua hai a Heo.umiki rne Keemka i KahoupoaJcqne Ka Ui \ kahi i Loaa i na Eleīe o Kuaihelani ma līawii - KuI •' auli — Komoliia o KeaumiM me Keauka iloko o ka Pilikia ■ ; "loa o ka wahme," wahi a Keaomiki i pane aku ai' like ka ula o kona mau papalina me ka u!a wee opau ^aia Me; a.iikphoi ha 0 kr'Ba ih me ko keia lau^ pala; a o ba 'lamalama hoi 0 k°Qa mau heleheiena. ualike ia me ko na kukuna °Piopi0 o ka La i ke kakahiaka nui; alaila, oia ka wahlQe o hoao ai me ko makou alii opio, ke kilohana |i • ; 100 ^e pookela o ka ui o ko makou aina. 1 ka lohe ana o Kawaluna i keia mau olelo a na ®°a,itiit»i enai Kuaihelani mai, pane mai Ia-oia: "rloo n° o makou ui o nei mokupuni e noho nei, aia !a I ' ke Kawelu o Lanihuli. nona ka inoa o Kahuailana. A 6 aho e kiiia nei aliiwahine o makou i ike hoi oiua, a 0 ku na hoailona a olu| i hoike mai nei maluna alaiia, pau nohoi ko olua au hoa ana'ku i ke kai mau mokupuni." | ^a hoounaia aku la kekahi elele e kii i ke ainwalQe Kahuailana i uka o ke awawa o Nuuaou. U kona )Vlhi ' ooho'ai, ma kela wahi no ia i kapaia o Kahaaiaūawai- Oia no kela wahi halokowai ma «raikiki l ke alanui kahiko o Nuuanu e komo ana ma Kahauk°oio. , Ua oleloia ma keia moolel.o, mamuli o keia AlnahiQo ' kapaia ai ia wahi o Kahuailaoawai, a oia hoi "aha' o Kahnailana ke aliiwahine i noho ai ma la waJ;a 0 kela haloko wai e lana koke ana. ua hooholo.a Jai la ka puana hope o ka inoa o,ua aliiwahine a me h!|h°°hoi Puiaana me keia wai. a loaa ako 1. . ka inoa °°koa o ua Aliiwahme la. o Kahuailanawai. Aka, h a ka olelo a kekahi poe, ho inoaia no kekah. «.nu kiAu * Doho ma ia w-ahi, me he mea la i ke au 0 • 1 ewa, ka Moi o Oahu nei. He ane,hke iki me -e, i,0a kekahi wahi ma Honolulu nei. eia nae oi a- • ka 6 °^e ai 0a hoomakaia mai ka wai ma ke kumu o w.,Doa ,P kekahi alii, a pela i o ia ai ka inoa o kekau, W 1 ma Honolulu, o Kawaiahao, o Hao ke a l 'l h0 Pu°a^ai e kokoke ana ma kahi a Hao ke a n a1, Pela iho la i o ia ai keia wahi hope ae la. Ua ^aweia mai la aa aliiwahine nei o ka Qka 10 h —

ano o ke kawelu holu o Lanhuli me ke kapu loa a ho» ea i kahi e noho ana o Kawaluna ma Waik'ki ae nei ke kahua halealii o na Moi aimoku o Oahu nei mai kahiko loa mai. I ka hiki ana o ua aliiwahine nei ma ka hale o Kawaluna, ua hoikeikeia ae ia kona ili imue, o na elele huliwahine mai Kuahihelani mai. He ui io no oia. Ua lele ka ula weo o kona mau papalina a pili pono i ka ula p ka opuu maia lele o Kuaihelani, a 0 ka memele maikai no hoi o kona ili a noho pone ana no ia e iike me ka memele o ka lau i pala mai ka aina hoopahaohao mai o Kuaihelani. He ui hoi tau„' 1 ka ike ana o Keaumiki ame Keauka i ke kuli ke loa o na onli nani o Kahuailana wai me ko na hoai lona a 'aua nei, paae aku la o Keaumiki iav Kawaluna: Ua li k e nu ko ia nei oi me ko Kausi kaikamahine a •'•^A.i i.kfl ma.i nēj. O'a o k»< wain'ailiahi. He mea oiaio ua kupono na noailona elua a maua i paa mai la 1 na ouli hoike nani o ke aliiwahine; a hookahi ouli koike i koe, oia ka iike o ka lamalama maikai o konamau helehelena me ko ua kukuna opiopio o ka La ! ke kakahiaka nui." I keia wa i pane mai ai o Kawaluna ia Keaumiki me Keauka i ka i ana mai: "Ke ike aku la au i ka olua mea e kamailio ma! la. oia hoi, ka like o ka lamaLma puaena o ko ia nei helehelena me ko na kukuna opiopio o ka La i ke kakahiaka nui; a oiai owau no ka luaui ponoi o ke alii wahine nei, ē hai aku no au ia olua; aohe e loaa ia hi. ohiona maluna o ia nei, nolaila. ua neie rrp ka olue huakai imi wahme ia,nei." Haalele iho ia o Keauuiiki ma ia Oahu nei a hoio aku !a a pae i Molokai; aohe no loaa o ka<wahine i ku l'ke me na hoailoua ekolu i makemakeia ai e Keanini, ulaokalani. He ui no ko Molokai. aole nae i like loa me na.ui o Kaoai ame ko Oahu nei. Mai Moloka: aku nei o Keaumikh ma hoea i Lanai; a nele no. A mai laila ae laua, hoea i Maui. I ko laua hiki ana i Lele, oia o Lahaina e kapaia nei i keia wa, hookipaia iho la Iaua e na'lii oia wahi. Mahope iho o ko laua hoonuu ana i "na kohi keleke le a ka ppu" i hoouai ia mai imua o laua, ua ninaune hoi iia kamaaina ia laua nei i ke ano o ka laua huakāi o ke kipa malihini ana'ku i ko lakou aina. Hoikeaku 1a nohoi laua nei i na mea apau e pili ana i ke laua huakai, elike no me ka laua nei hana i hoike ai ma Niihau, Kauai, Oahu, Molokai ame Lanai. A lohe na'lii o ka malu ulu o Lele i ke ano o ks hoakai a nei mau alii nui o Kuaihelani, hauoli iho 1b lakou, a o kekahi alii o lakou o K poulu kona inoapane mai la oia ma ka olelo an E hoomauia akuanu.