Ka Naʻi Aupuni, Volume V, Number 28, 10 February 1908 — HOIKE A KE KOMITE HUIIA. [ARTICLE]

HOIKE A KE KOMITE HUIIA.

I NA MaKaAINANA 0 KE Kalana v> Oahu, Me ka mahalo: — Ke waiho aku nei me ka haahaa ko oukou Komite o I mi Lala i kohoia ai ma ka Halawai Makaaina'na he mau maiiiua i hala ae nei no ke noi ana aku, ma ka aoao o ka Lahui Hawaii, i ka Papa Ola, e aeia mai o Mr. J, Lor Wailaeh. e lawelawe i kana kulana lapaau ma ke Kahua h'oonialu ma L alihi. Honolulu nei, maluna hoi o umikumamalua poe ma'i lepera e waeia ana a e ohiia ana hoi mai ke Kahua Ma'i Leperamai ma ke Kalana o Kalawao, Mokupuni o Molokai. i keia Hoike. e hoomaopopo ana ma ke ano nui i na hana i hanaia e ke Komite a hoea i ka ae ana o ka Papa Ola i ke noi a ka Lahui, ame ka hiki ole ana i ke Komite ke apo aku a pau pono mai keia ae i loaa mai ka Papa Ola mai, mamuli o ka like ole ana ame ke kuikahi ole ana o ka manao o Mr. J. Lor Wadach, ke kanaka i makemake nui ia ai, nana e hooko aku i ka iini o ka Lahui mai Hawaii a Kauai, no ka hoolaia ana o ka ma'i lepera, elike me kana koi ikaika a piha hoolana manao. Ua lawelawe ko oukou Komite a ua hooko aku i na hana i hooukaia mai maluna o lakou ma na ano apau e loaa mai ai ka ae ana a ka Papa Ola no ko Mr. J. Lor Wallaeh lawe- ■ lawe ana i kana oihana hoola ma'i lepera. Ua hele mau na hoa o ko oukou Komite imua o na halawai apau a ka Papa Ola i noho ai e noonoo i keia kumuhana, ua launa palapala pu nohoi me ka Peresidena o ka Papa Ola, a ua kuka pinepine nohoi me Mr. J. Lor Wallaeh ma kekahi mau mea ano nui loa a ke Komite i makemake ai e loaa mai he mau hoakaka ana no ke ano o ka hana a ke Komite e lawelawe aku ai imua o ka Papa Ola. E hoomaopopoia nae ma keia wahi, o ke kahua nui i ku ai na lawelawe aua a ke Komite me ka Papa Ola, aia no ia maluna o ka Palapala Noi a na poe ma'i lepera ma Kalawao ame Kalaupapa, no lakou ka huiua i hiki aku i ka 527. Ua ku ko oukou Komite ma keia hana, ma ke ano he wahaolelo no Mr. J- Lor Wallaeh, ame ka Lahui mawaho ae o ko Kalawao ame ko Kalaupapa poe, ma kekahi aoao, a o ka Papa Ola hoi ma ka aoao o ke Aupuni ame na poe ma'i ma ke Kalana o Kalawao ame Kalaupapa. Ma ka halawai oihana a ka Papa Ola, ma ka la 20 o Novemaba, 1907, i hoohiaopopo mua ai ko oukou Koinite i ka ae ana o ka Papa Ola i ke noi a na poe he 527 mai ke Kahua Lepera mai ma Molokai, ame ke apono pu o ka Papa i na kumu alakai Aelike i hoounaia mai e ke Komite o Ehiku Lala ma Kalaupapa ma o ka Eiele Kalanianaole la, kekahi hoa o keia Komite; aka, aole nae i hoike pili oihana ia mai ko oukou Komite e ka Peresidena o ka Papa Ola. no keia mau mea, a hoea i ka la 22 0 ia mahina; a oia ka wa i loaa mai ai i ke Komite, ka hoike oihana a ka Peresidena o ka Papa Ola, e hoomaopopo mai ana 1 ko ka Paj>a apono ana i ke noi a na poe noi he 527 mai ke Kahua Lepera mai ma Molokai;,a hoouna pu ia mai la hoi na kumu alakai e ku ai he Aelike maopopo mawaena o .J. Lor M allaeh, ka mea noi, e loaa iaia he wa pono e hiki ai iaia ke hooiaio imua o ka Lahui Hawaii ame ke ao holookoa apau, he ola ka ma'i i kapaia ma Hawaii nei he Lepera", malalo o kana lawela we lapaau ana, ame ka Peresidena o ka Papa Ola. ma ka aoao 0 ke Komite Ehiku ma Molokai; a o ua kope la ua hoopili pu ia me keia, a o ia kahi hapa o ka Hoike a ko oukou Komite; a 1 hoailonaia "Hoike A." Ua lilo keia mau kunju alakai aelike i hoikeia ae la i kahua nui e haawi i ko oukou Komite i na noonoo akahele loa ana no ka ae koke ana aku e hoopaaia o Mr. J. Wallaeh malaio o ia kulana aelike ia manawa. Ma ka noonoo akahele ana a ko opkou Komite maluua o ua Aelike nei, ua ike iho la ke Komite ma ka Pauku 17, e hoo- ✓

maopapo ana he palapala okoa aku ke hanaia no na mea i aeiiike ia e na aoao elua i kuleana ma ia hana; a oia auanei ka •Aelike maopopo e kakauinoaia ai e na aoao.elua, oia hoi o Mr. •J. Lor ki'allaeh ame ka Peresidena o kn paj>a Ola; a ma ia wa -hookahi nohoi, ua ike ke Komite he mea pono ke hoololi hou ia ■na Pauku 2. o ame 16 o ua kumu alakai Aelike nei ma ka aoao mai o ke Komite Ehiku, i kupono ai me ka ke Komite i manao ai he pono ma ko J. Lor W'allaeh aoao, ka mea i kuleana e kakauinoa i ka Aelike e hanaia ana malalo o na olelo o ka Pauku 17, nolaila, ua a'o a ua hoonaauao aku ko oukou Komite ia J. Lor Wallaeh, e apono mai i na hoololi a ke Komite i hoomakaukau ai no ka Pauku 2, 3 ame 16. O ke ano o keia mau hoololi, oia no keia: Hoololi o ka Pauku 2: — ''E ae ka Papa Ola e loaa ia J Lor "Wallaeh i hookahi Ki o ka puka pa owaho loa;" oiai, aohe i loaa la mea iaia ma ke kuinu Aelike mai ke Komite mai o Ehiku Lala. Hoololi o ka Pauku 3: — ''E ae ia o J. Lor Wallaeh ame ke Homite o Umi Lala e holo i ke Kahua Ma'i Lepera ma Molokai no ka wae ana i na poe he umikumamalua e lapaauia ana e J. Lor Wallaeh." Hooh.li o ka Pauku 16: — 'E hoomaopopo ana i na pono i Loakakaia no J. Lor Wallaeh ma ka Pauku 2 o ke Kumu Alakai Aelike mai ke Komite o Ehiku Lala mai o Kalaupapa. A o keia holooli apau ua liokomoia ma kekahi palapala i ' hoomakaukauia e ko oukou Komite ma ke ano he kumu alakai Aelike ia, a i kakauinoa ponoi ia nohoi e J. Lor Wallaeh, e hoike &na i kona apono ana i keia mau hoololi a ke komite i hana ai no kona pono, a ua waihoia aku ia palapala e ko oukou komite imiui o ka Papa Ola. 0 ke kope o ua Knmu Alakai Aelike la a ke komite i waiho aku ai imua o ka Papa Ola, a i kakauinoaia ai hoi e J. Lor Wallaeh, ua hoopili pu ia me keia, a «oia hoi kekahi hapa o ka hoike a ko oukou komite; a i hoailona ia "Hoike E." A ma ka la 22 o Ianuari i hala aku, ua loaa mai he leta mai ka Peresidena mai o ka Papa Ola, e hoomaopopo ana, mamuli o ke a'o kanawai ana a ka Loio Kuhina, aole i loaa ka mana i ka Papa Ola malalo o ke Kanawai Hoomalu a Hookaawale Ma'i Leperae haawi i ka mana hoomalu o kekahi wahi i hoopaaia ai na poe ma'i lepera i paa malalo o ka mana o ka Pa pa Ola, elike me ke kauoha a ke Kanawai, i kekahi kanaka a poe kanaka paha i lilo ole ia kanaka a o ia poe kanaka hoi i Agena no ka Papa Ola. Nolaila, ua hiki ole i ko oukou komite Ike a'e aku maluna o keia Manao Alakai Kanawai o ka Loio Ku ihina, a hoa nohoi o ka Papa Ola elike me ka hoakaka o ka Pa. uku 988, ame na Pauku 1548 me 1549 o na Kanawai Hooponoponoia o Hawaii. A no ia mea. ua lawe ko oukou komite i ke keehina, ma ke ano penei: He mea Pono ke ae aku i ka Aelike a ka Peresidena o ka Papa Ola i hoouna mai ai i ko oukou komite ma ia la 22 no, i mea e hooko ia ai ka iini ame ka make make o ka lahui e lawelawe lapaau o Mr J. Lor Wallaeh malu: na o na ma'i Iepera he umikumamalua e waēia ana e J. Lor Wallaeh ponoi ame ke Komite o Ehiku ma Kalawao, ke Kauka ame ka Luna Nui o ke Kahua Ma'i Lepera ma Molokai, mamua hoi o ka nele loa ana. A ua ike nohoi ke komite ma na olelo o ua Aelike nei ua komo ka hapanui o na mea i aeia e Mr J. Lor Wallaeh elike me ka mea i hoomaopopoia maloko o ke. Kumu Alakai Aelike i hoomakaukauia ai e ko oukou komite, a i kakauinoaia ai nohoi e J. Lor Wallaeh, oia ka "Hoike E" i hoike aa mahope ae nei. A o keia aelike a ka Peresidena o ka Papa Ola i hoouna mai ai. ua hoopili pu ia mahope ae nei, a e lilo hoi i hapa no keia Hoike a ko oukou komite; a i hoailonaia ka "Hoike I". E ikeia ana ma keia aelike, ua hooholo ka Papa Ola, ma kahi o ka hookili i noi ia aku ai e ko oukou komite e pili ana i • ke Ki elua o ka puka pa owaho loa, e hookomola i bele uwila, a ua haawiia mai ka lohe i ko ouk|>u komile ma ia la 22 o lanuari, e hoike aku ia J. Lor Wallaeh, ua haawiia aku iaia ka manawa mai ka hora 12 aku o ke awakea oia la 22 no, a hiki i ka hora 4 ponoi o ka auina la o ka la 27 o ia mahina no, e hiki kino aku ma ke Keena o ka Papa Ola, a e kakauinoa i ka aelike i hoounaia mai i ke komite, a mahope iho o ka loaa ana mai oia lono, ua malamaia he halawai e ko oukou komite no ka noonoo ana i keia pane a ka Papa Ola, a ua hooholo iho la ko oukou komite e a o aku ia J. Lor Wallaeh he mea pono iaia e kakau■iivoa i ka aelike mamua hoi o ka nele loa ana, i hiki ai ke hoo«eoia ka makemake o ka lahui, o ka loaa o ka laau e ola ai keia ma'i weiiweli o ka lepera, nolaila, i kulike ai me ke makemake • ke komite ua hoouna aku ka Lunahoomalu he leta ma ke ka(E nana ma ka aoao eha)