Ka Naʻi Aupuni, Volume V, Number 36, 20 February 1908 — Me na Pomaikai o ka Makahiki Hou [ARTICLE]

Me na Pomaikai o ka Makahiki Hon

iMoolelo Walohia, m o 1 H a i n a k o 1 o fl§kKA UI PUA KA-MAKA-HALA 0 KA Vf AlLKLE O KIĪLAWE MOKUNA V [hoomauia] A mai ia wahi aku kau ana ia iluna o kekahi wahi puu e huli ana nana ia Kohala-loko, a waiho wale mai Ia hoi na pae kahakai o Nailima-wai-ole i ke konale a ka mahina. Mai keia wahi puu aku iho aku la keia a hoea i kekahi wahi kumu-puhala uuku; a ma ia wahi noho iho la keia. Kokoke keia wa e huli ka ia. He keu keia o ka aina nani ana e ike nei. Eia ka auanei o Kohala nei aina ana i hoea mai ai me ka hikiwawe loa, oia hele ana mai o ka loa ame ka inoino mai Waipio mai. Iaia nei e nana ana i ka nani o ua aina nei, huli ae la keia ma ka aoao malalo o kahi kumu puhala i hoea mai ai oia a ike iho la ia i kekahi pohaku nui. O luna pono iho hoi o ua pohaku nei he upoho nui i piha me ka wai. Hele aku Ia keia a nana pono iho la i ka upoho wai. Iaia e nana ana, puiwa ae la ia i ka pae ana mai o kekahi leo, a kahea mai la i ko ia nei inoa: "E Leimakani — e!" Huli ae la keia ma kahi ana i Iohe ai i ka leo, a ike aku Ia keia i nei wahine e iho mai ana mai luna mai o ke kiekiena. I ke kokoke ana mai o ua wahine nei iaia nei ike aku'la keia he wahine no ua ike mua oia i kona mau helehelena. Haawi mai la ua wahine nei i ke aloha iaia nei. "O oe ia, e Leimakani," wahi a ua wahine nei i pane mai ai me ka hoomau ana mai hoi i ka olelo ana mai:" Ke ike mai la no paha oe ia'u? Pane aku la keia: "Ke hoomaopopo nei au a ke hoomanao nei nohoi, ua ike au ia oe. Ke ole au e kuhihewa, ua ike au ia oe i ka ulunahele o uka o Waipio." Ae mai la ua wahine nei me ka olelo ana mai: "Ae. ILaila kou wahi i ike ai ia'u; a pela nohoi au ia oe. Owau nei la; o Kaaunaikahakoiwailani ko'u inoa. He moopuna oe na'u ma o ko makuahine la o Hainakolo. Aia ko makuahine me ia kupunawahine ou, o Kapo, i ka mokupuni o Maui a ka Ihikapalaumaewa. Aole e kala ka laua hele aia. I kela wa no a kakou i kui lei lehua ai, a mahope iho no, o ko laua hele no ia i ka makaikai. Owau hoi o makou, i kela la aku nei no ko'u hele ana mai a noho i kai a? nei o Kukuipahu. A mai laila au i ike mai nei ia oe, e kuu moopuna.' Ke ike aku nei o Leimakani i ua wahine nei, he

wahme ehu, a he aiai maikai nohoi ka ili. He kulana maikai a kilakila kona. Alaila, ninau aku la keia i ua wahine nei: "Owai la ka inoa o keia aina?" Pane mai la ua wahine nei: "Mai waho mai nei o Mahukona ma, Kukuipahu ma, Puakea ma, Honoipu ma, a hoea i na Honokane, o Kohala ka inoa nui. Aka, he elua no Kohala mai waho aku nei a hoea i na oawa a'u i hoike aku la ia oe, oia hoi, o Kohala waho, ame Kohala loko. A o keia wahi a kaua e ku nei, oia o Hi-ka-po-loa. He moa Keia e hoomanao ana i ka mau loa o ko Hawan nei akua mai kahiko mai, oia hoi, mai ka po lilo loa mai. Aka, he inoa no nae keia no kekahi alii e hoea mai ana i keia wahi ma keia mau muli aku. A o keia wahi mapoo wai au e ike nei ma keia pohaku, o ka wai kakelekele hoola kanaka keia o nei wahi. A o keia wahi puhala, ua kapaki o Haunakamaahala. He pili no nae keia no ko Waipio Haunakamaahala. Ua ike iho la paha oe ia Kohala nei?" Ae aku la o Leimakani. "A ina pela," wahi a Kaauna i pane mai ai i ka moopuna, "e hoihoi aku au ia oe a hiki i Waipio. Ma ke ala makani nei kaua e hoi ai. E hele kaua a hoea aku kaua i na Honokane a mai laila aku a hoea i Waimanu, a hiki loa nohoi kaua i Waipio.'' O ko laua nei haalele iho la no ia i ua wahi nei. E moole ia uhaele ana mai a laua nei, hoea laua nei i Pololu. Aole i kani ka moa kuakahi, hala na Honokane elua, Kani ka moa kuakahi hoea Iaua nei i Waimanu. Aole i kualua ka moa, noho ana laua nei i Waipio, a hoea loa nohoi i uka o Opae-lolo. A hiki laua nei i kau hale, huli mai la o Kaauna, a olelo mai la i ka moopuna, ia Leimakani: Ua ike aku Ia no oe i ka aina au i hele malihini ae nei, a me kahi ua i loaa mai nei ia u; nolaila, i noho oe ma keia hope aku a i manao oe no ke kakelekele ola, a alaila, mai poina °e i kahi kumu puhala a kaua i haalele aku ai i waho i Puuwepa. O ko kupunawahine auanei o Luukia, o kau no ia e pio aku ai. O ka pea ae la no ia o ua wahine kamahao a kupaianaha nei o na pali hula-ana o Hamakua, a nalowale aku la iloko o ka ulu-nahele. Ke lohe mai la hoi na wahi kahu hanai ona i ke kamailio a nei Ieo wahine mawaho o ka hale, a manao ae la la'ua, o ka moopuna no a laua, ua huli hoi mai me kekahi makamaka kipa, ia wa kahea aku la o Kaholoholouka: "O oe mai la ia, e Leimaka — ni?" Ae aku la nohoi keia: "Ae Owau keia. O ko'u hoi ana mai Ia no ia mai ka'u aea waiwai ole ana'ku nei. E hele ae au e luu wahi wai, alaila, hoi aku au e hiamoe." O ko īa nei haule aku Ia no ia a loko o ke kahawai auau iho la keia a pau, alaila, hoi mai la a komo aku la iloko o ka hale. Ua ala ae la na wahi kahu hanai. Ua hi'a-hi'a iho la i ke ahi a o; a ua ho-a nohoi i ka ihoiho kukui a a, oiai e ano poeleele ana no ia manawa. Aole i pau