Ka Naʻi Aupuni, Volume V, Number 36, 20 February 1908 — Moolelo Hawaii (He Hooponopono) [ARTICLE]

Moolelo Hawaii (He Hooponopono)

Mamuli o ka lokomaikai oi t hoaloha Mr C W. Kinney ua Ioaa mai la i ka lunahooponopono o keia nupepa, he eha mau buke nupepa i kapaia"The Journal of the Polynesian Society.'' Helu 61, 62, 63 me 64. E puka ana keia huke nupepa i kela ame keia ekolu mahina; oia hoi, ma ka hapaha makahiki ka puka ana. Ke hoopukaia nei keia buke moolelo e ka Hui Moolelo Po lunesia o Nu Kilani. O na poe o Hawaii nei a makou i ike iho ai ma ka Helu 61, Maraki 1907, i lilo i mau hoa a poe lala hoi no ua Hui Moolelo la, oia o Liliuokalani, ex-Queen of Hawaii. W D. Alexander, J. S. Emerson, Liinakanawai Kiekie W. F. Frearer ame Hon. G. N Wilcox. Aia ma ka aoao 169. o ka Helu G?> o ua buke nupepa nei oia hoi ka helu o ka hapaha e pau ana ma Sepetenaaba [ 1 9 1 7 J • ua ike iho n>akou i keia mau lalani oLlo: "Again, H. Hongi — and otuers — shows Hua to be'a brother of wh ros, according to Maori tradition, and I have shown, I think with strong probabiIity, that this Hua after ttie wars and troubles in Wawau [Porapora island] fled to Hawaii, and heeame an ancestor of the peoule of thos island— he flourished according to Hawaiian histroy twenty five •geueratio' s ago [see Journal Polynesian Societv, Yol. II., p. 41]." (UNUHINA) Eia hou, iioike mai o H. Hongi — ame kekahi poe e ae — he hoahanau o Hua no Wbiro [Hir ] wahi a ka moolelo Maori, a ua lioike hoi au [oia hoi, ka mea nana i kakau i keia manao. L. H.] ma ko'u manao, me ka helehelena ko'iko'i maoli o ka oiaio, ua holo aku keia Hua mahope iho o na kaua ana ame na uluaoa ana ma Wawau [ nokupunio Porapora] i Hawaii, a lilo oia [kekahi] kupuna o na kanaka oia mau mokupuni — eola ana ia wahi a ka moolelo Hawaii he iwakaluakumamalima hanauna i hala aku nei, wahi a ka moolelo Hawaii [e nana Jour»al Poly hesian Society, Vol. IL, p. 41] E hoomaopopoia e ka lahui Hawaii, 'eia na poe huli moolelo o Nu Kilani ke kuekaa a ke noii mai nei i na moolelo like ole o ka Lahui Polunesia; a o kekahi hua maopopo i loaa ma keia huli ana, oia ko lakou olelo ana mai nei, elike me ia i hoikeia ae la, mai Wawau mai, ma ka mokupuni o Porapora, i hoea mai ai o Hua, kekahi o na'lii oJ loko o ka lalani alii o Hawaii ne;, ma ka mookuauhau nui o Ulu. Ma ka hoike a keia moolelo Nu Kilani, he hoahanau o Hua no Whiro [oia hoi o Hilo īa kakou o Hawaii nei]. Kehoikemai nei nohoi keia moolelo, o nei Hua i holo mai ai mai Wawau mai Porap n, oia ka hanauna 25 i hoikeia ma ka mookuauhau a moolelo Hawaii hoi. ĪJa lilo keia Hua "Porapora" i kupuna no kekahi poe kanaka o Haweii nei. A ma ia atio, he alii Porapora o Hua i hoikeia ma ka mookuauhau Alii ma ka lalani o Ulu. hoahanau o Nana-Mu. a loaa mai o Hema, honhanau o Puna. Malia paha; he mea oiaio keia a na poe huli mooleio Nu Kilani e noii mai nei, oiai hoi na opio Hawaii naanao o keia la e hiamoe a e hoopalaleha ana? A ina no e oleloia mai ana e ka poe o Uruguay ma Amerika Hema, mai laila mai kekahi kupuna o ka lahui kahiko o Hawaii, a o kona inoa o Ualakaa, oia hoi. o Uruguav ma ka hoohalike ana ae i ka like loa o na kani ana,[Ua!akaa L' ruguay]; pehea iho la ka na Hawaii opio o nei mau la e pane aku ai? A ina paha e olelo mai kekahi kanaka naauao: o ke kupuna mua loa o keia lahui Hawaii, oia o Haao, ka inoa e o nei ma kekahi puu ma Kau, Hawaii, ka puu hoi nona ka ua i panaia ai ma kekahi mele kahiko penei: "Kuu haku i ka ua Haao — e, Ke lele la ka ua mauka o Auaulele Lele ka ua, lele pu no me ka makani." A olelo mai hoi ua kanaka naauao la;o ka inoa Haao ma ka olelo Hawaii, oia ka inoa o Hagota o loko o ka buke Moremona, alaila, heaha aku ka kakou pane? No makou iho, ma ka mea hiki ia makou ke pane ma keia wahi o ka makou pepa, no na olelo a kela poe huli moolelo o jnn Kilani, mai Porapora mai o Hua alii o Hawaii nei, aole i kakooia kela moolelo £lioopilipili JPua "Porapora,'' i ko Hawaii nei Hua,alii. Ua paa pono a ua paa maopopo ma ko Hawaii nei moolelo kahiko na mea pili ana i keia alii o Hua. Ma ka mookuauhau o Ulu, he elua mau Hua alii i ikeia. Ka mua; oia o Hua keiki a Pohukaina, (k) me Huahuakapalei ( w); a o ka lua; oia ka Hua, i kapaia o Huanuiikalailai (Hua

nuikala-la'ila'i; oia ke keiki a Pau [k) me Kapohaakia (w) He moopuna no nae keia Hua elua na ka Hua mua i hoikeia la. O keia mau Hua alii nohoi a i elua, i Hawaii nei no ko laua wahi i hanauia ai. NO HUA ALII MUA. Eia ka David Malo hoike maloko o kana huke "Moolelo Hawaii" i kakau lima ia, a i unuhiia e Kauka N. B. Emerson ma ka Olelo Beritania, a i kapaia; "Hawaiian Antiquities." aoao 323. mokuna 6'2, p. 10.- "He al i-aimoku (King) o Hua, kai hanau ma Kahona Lahaina, Maui; make oia ma Kehoni, ma ia mokupuni hookahi no, a kanuia ma Iao." Penei hoi ka S. M. Kamakau moolelo no keia aiii; KA 3IOOLELO O HUA A POHUK AINA. O Kupuaimanaku kekahi inoa o kona makuakane. Ua ha ■nauia o Hua i Lahaina. Aole keia o ka Hua nana ka heiau o Apahua mauka o Wainee He poe keiki aku lakou na keia Hua. O Hua a Kapuaimanaku, oia ka mea nana i kukulu i ka heiau o Luakona, Waiee ,e kokoke ana i Kapou'lu. He alii puni kaua keia. O keia Hua no ka ka mea na5a i kukulu i ka heiau o Honuaula me Kuawalu ma E auiki i Hana; a nana hoi ke kaua i kapaia o Kaniauhoop.o ma Hakalau, Hilo, Hawaii. Ua luku ia ko Hawaii ma keia kaua ana. O Kalaaualonomakauahi ka inoa o ka laau kaua a Hua. Eia ke mele Inoa o nei Hua -alii. 1. 0 Hua a Kapuaimanaku, 2. Ke'lii o Lahaina, 3. I hanau no i Kahona i Kanaha, 4. O Lelenuikuakamau, Kahua 5. OWaieekeewe 6. O Luakona ka piko 7. O Eauaula ke a'a 8. I Haleili i Kahili 9. Noho i MTananalua 10. Haka kapu ia Honuaula 1 1 . Hahau i ke kaua i Kaniauhoopio 12. I haka i Hakalau 13. I pa ia Kaona i Hikinaakala 14. I ili ia Kana 15. I paleia ia Kalaauaolomakauahi 16. I ka laau kapu a Hua 17. Haule i Kehoni i Kiikewe 18. I kapa i Niua ke'lii o Hua 19. Hoi no i uka ka waihona. Aole i pau,