Ka Naʻi Aupuni, Volume V, Number 51, 12 March 1908 — Owai kai Hewa? A owai kai Pono ? [ARTICLE]

Owai kai Hewa? A owai kai Pono ?

Ua nui ka nune o na kanaka i keia mau la no na mea e pili ana i ko ka Papa Ola ae ana ia Walaka e lapaau i na ma'i lepera, a au'a nae oia i ke Kl i mea no Walaka e ae ole ai e kakauinoa i ka aelike. A o kekahi hoi, ua nui ko lakou huhu a minamina no ko Walaka au'a ana i ka laau e ola ai ka ma'i lepera, a hoopaakiki wale no oia mamuli o kela wahi ki uuku, a lilo kona aloha hoakanaka i mea ole. A he okoa loa hoi ko kekahi poe manao, ua hooili aku lakou i na ahewa ana apau maluna o na poe papa'u o ka noonoo na lakou i a'o a i alakai hewa ia Walaka e hoole i ke kakau inoa ana i ka aelike, no kona lapaau ana i na poe ma'i lepera he 12 o Kalaupapa. He mea oiaio, ua nui ka minamina o na poe he mau ma'i ka lakou i lawelawe lapaau ia e Walaka, a ua ike maoli ia aku na hiohiona o ka palekana maluna o ko lakou mau kino e hoalii mai ana, aka, mamuli nae o keia mau hana kuhihewa a naaupo, ua hooki pu ia iho la ka lapaau ana i manaoia no ke ola. Aole wale no o keia, aka, o na poe he mau ma'i ka lakou i manaoio e loaa ana ka palekana malalo o ka Walaka mau lawelawe lapaau ana, eia nae, ua hoonele ia aku lakou me ka wai laau e ola ai. A o ka oi aku o na mea kaumaha a luuluu loa, oia no ko kakou mau ohana ponoi, a i ole, o ko kakou mau hoa lahui Hawaii ponoi e noho nei ma ka Aina o ka Ehaeha, na makamaka ame na hoaloha ponoi o kakou i hooneleia aku me ka manaolana poho. Ua hookuu maoli ia aku lakou e kumakena me ka welenia ma kela Iuakupapau kanu ola o Kalaupapa. O kela luhi nui o ka hooikaika ana no ka ae ia o Walaka e lapaau i na ma'i lepera, ua lilo iho la ia i mea ole, mamuli o ka hooleia ana o ka palapala aelike a ka Papa Ola i ae maalahi mai ai. He mea oiaio, o ka ehaeha i loaa i na hoa lahui popilikia, o ka ehaeha no ia i loaa ia makou, a o ka ehaeha no ia i loaa i ka lahui holookoa i ouipu ia me ka minamina no kela laau ola. O kela Kl wale no ke kumu o keia nele ana o ka makemake o ka lahui. Au'a ka Papa Ola i ke Kl; a au'a nohoi o Walaka i ka laau ola. Ua lilo keia wahi Kl, ke kumu i poino ai, i mea e walaau nui ia ai e kekahi poe ma na alanui, maloko nohoi o na nupepa, a ua hele maoli mai nohoi kekahi poe e ninau imua o makou. A no makou iho, ua ike makou i ka waiwai ole o na manao alakai kanawai ole o ka lehulehu e pane lalau nei, e kue ana i ke kanawai i hooholoia e ka Ahaolelo ma o na wahaolelo 'la a lakou i koho ai. Ua mana ke kanawai, maluna o ia mau manao kanawai ole o ka lehulehu. A hookahi wale no wahi e hiki ai e lanakila e koho like i na moho Home Rula, a na lakou e hoohiolo i keia mau kanawai lalau iloko o ka Ahaolelo. (O ka kakou no ke koho ia lakou 'la, ahea ikeia aku ka pau ae o nei mau kanawai ino?) Ua nui ka paio ikaika o na hoa Home Rula o kela Komite Umi ma ka wa i hapaiia ai ke kumuhana pili i ke Ki imuao ka papa.j;"Oka haawiia ana o ke Kl i kekahi mea, aole ia he hoopau ana i ka mana hoomalu o ka Papa 01a; oiai no e mau ana ke kanawai." Ua pane ia mai hoi ma ka aoao o ka Papa Ola. — O ka loaa ana o ke Ki i kekahi mea, oia ka hoolilo ia ana o ka mana hoomalu o ka Papa Ola i mea ole. Ua hiki ke hookomo wale ia na mea kue I ke kanawai Papa Ola ame na poe a ka Papa Ola i ae ole ai. Aia wale no ka hiki i ka Papa Ola ke hana pela, a hanaia e ka Ahaolelo he kanawai e hoakaka ana ma ia ano. O ka haawi ana i ke Ki, he hana kue kanawai ia, a he mea nohoi e ili mai ai he pilikia maluna o ka Papa Ola. 1 / •: ...

0 ka mea oiaio loa, aohe aelike a ka Papa Ola i hana ai e ae ana e loaa ona ki ia Walaka; a mamuli o na a'o kanawai a ka Loio Kuhina, ua hoopuka kokeia mai la he olelo hooholo e hoopau ana i ka noonoo ana maluna o keia kumuhana, ke ae ole o Walaka e kakauinoa i ka aelike ma ka manawa i ae ia. Ua ike na alakai Home Rula i keia alahele e make ai ke ohohia o ka lahui, a no ke aloha no i na poe iloko o ka Popilikia, he mea pono e loaa ia lakou na lapaau ia ana me ke kali ole a hoea mai ka ahaolelo i maopopo ole, no ia kumu, ua hele koke aku o Kahiliaulani e noi i ka Papa Ola e haawiia ona telepona ia Walaka ma Kalihi, a ua ae ia mai, me ka makaala pu nohoi o na Komite. A ma ka wa i aoia aku ai o Walaka e kakauinoa i ole e lanakila na hana a ka Papa Ola, ua hoole mai la a holo hoolalau ilalo Waialua. 1 hoopuka makou i keia manao, i mea e hoonaaupo ole ia ai ka lehulehu e na a'o huhewa ana a kekahi poe e liki pa'u paka mai nei i ke aloha. O ka makou e ike pono nei i keia mau la, aohe kokua ae o ua o lakou ma. U a nana ia aku o Walaka me he kanaka hoopunipuni ino loa 'la. Aloha no!