Ka Naʻi Aupuni, Volume V, Number 56, 19 March 1908 — Hoopau Ana i ka Mana Koho Balota o na Hawaii. [ARTICLE]

Hoopau Ana i ka Mana Koho Balota o na Hawaii.

Ua ike maoii ia ka ikaika 0 ka ulu ana o keia manao iloko 0 Ka pohai o na ihkea i keia mau la, no ka hoonele ana 1 na kanaka Hawaii i ka pono koho ba!ota, a i ole, o ka hapanui paha o lakou, oia hoi, na poe ike ole a hoomaopopo ole i ka manao ame ke ano 0 ka olelo Beritania. Ua hoopuka waha nui maoli ae kekahi o na nupepa haole o kakou nei, ma ke ano e hooulu maoli ana i keia manao ino īloko o ka ilehulehu no ka hooweliweli ana i na kanaka Hawan, ma na ano olelo— ma ka wa e hapai ia ai na hana pih 1I1, he mea pono ke lilo ka ili-keokeo i alakai ma Hawan nei maluna o na ili e ae, ma ka hoohaiki ana i ka mana koho baIota, ma 0 ka hoopau ana la ika olelo Hawaii a 1 oIel° Beritania wale no ka olelo mana no ka loaa ana o ka mana koho baIota i na kanaka. Ma na la iho nei e paonioni ia ana o Lunakanawai Kepoikai, 1 ulu ikaika loa mai ai keia mau ano olelo mai na makamaka puakea mai o kakou, a me he mea Ia, aia n° lIoko 0 Iakou kahi i hoopue malie ai kela mau kuko umi ole, no ke kali ana i ka wa e hooko ia ai. O ka lakou mau hana painuu a hapaimemeue i na Hawaii i keia mau la, he mau uhiuhi lau mamane wale no ia o ka anoano ino e uIu mai ana mahope, aka, 0 ka mea pololei maoli, ua like no la me ka omole ka hinuhinu mawaho, a he niho oi nae maloko. Ua maopopo loa ma na olelo o ka Pauku 60 o ke Kanawai Panalaau o Hawaii nei, ua loaa ka ae ia ana o na kupa Amenka apau mai na makahiki aku he 21, i hoopaa na buke inoa koho baIota i ko lakou mau inoa, e koho i_ aa Iunamakaainana, e like nohoi me na olelo~o ka Mahele 0 ua Pauku 60 'la, e hoike ana, i mea: 5. Hiki ke kamailio me ka maopopo, heluhelu, a ka1 ka oIel° Beritania ame ka olelo Hawaii. o keia mau olelo ae la o ka mahele 5 o ka pauku 60 ahua 1 hoomoe PoIi M' ia ai na hana umi-a-puaa i ki pono koho balota o na kanaka Hawaii. Aole o lakou makemake , ka loaa ana o ke kulana koho balota akea ia kakou ma ke ana naauao elike me ka Hon. Robert W Wilikoki i hooikaika pauaho ole ai; aka, ua hoouna aku lakou i na komite no ke noi ana e ae ia ka pono koho baIota i na kanaka Hawan ma ke ana waiwai mai ka $600 a pii aku a ka $30°ū, a ma ka waiwai paa hihia ole hoi. He mea oiaio, i»a aole o Wiiikoki i kue i keia mau hana umi-a-puaa, a hoikaika oia ma ke ana naauao e loaa ai ka pono koho i na kanaka, ina me keia, ehia la o kakou ° na kanaka Hawaii e hiki ana ke koho baIota? E pahola hke ana no keia pilikia maluna o na mea apau, aole wale no i na Home Rula, aka, maluna o na poe Hawaii īhhune a pau, na Repubalika ame na Demokarata pu. A o ka mea aPlkl nae> eia 110 kekahi poe o kakou ke hoopilimeaai aku nei i ua poe naau lokoino la. No ke aha kakou e noono° ole ai 1 ke alahele no kakou e palekana ai? Aia anei kakou a ku i kahi haiki, alaila, lokahi ae kakou, a he peku wale mai no ka Iakou nei mahope o na kua, a hoonoho ae ī īli puakea wale no ma na oihana apau? He noonoo lalau ia. Eia ka wa pono, hoi mai kakou apau i ka aoao e ola ai me ka Iokahi. O ka makou 1 hopohopo loa ai, oia ka hiki mai o ka manawa a ua poe 'la mamuli o neia mau eneenemi a kuee p:li ih o lakou e moepoo ai no ka hookoia o ko lakou makemake, o:a hoi, ka hoopau ana i ka mana koho balota o na kanaka Hawaii, ma ka hoouna ana i ko lakou Elele iloko 0 ka Ahaolelo Nui no ka hoopau ana i na huaolelo "ame ka olelo Hawaii" ma kela Mahele 5 o ka Pauku 60 o ke Ka nawai Panalaau o Hawaii nei, a koe wale no na huaolelo e 1 ana i me : 5. Hiki ke kamailio me ka maopopo, heluhelu, a kakau i ka olelo Beritania.

/,a auanei e ku ai na olelo o keia mahele o o -a paub.u 60 elme pela, ua maopopo loa, ua nele na poe Hawau apau i hiki ole ke kamailio me ka maopopo, helua kakau 1 ka olel° Beritania. A ehia la wahi omilumilu Repubalika, Demokarata a Home Rula kanaka Hawan e h.ki ana ke koho baIota, a ua hiki ia lakou lake noho mana mai maluna o kakou ma na ano apau. O ke alahele wale no e loaa ai ia kakou ka lanakila a hoomauia ka loaa ana o ka mana koho balota ia kakou ehke me ia e ku nei i keia wa, oia ko kakōu koho ana i na Poe hooPlhmeaai ole. Aole hiki ke koho i ka Elele i paa malalo o lakou nei, a i paa na maka i ke daia, o ka lakou nei mea e kauoha ai, oia kana e hooko ai. A o ka pau koke no ia o ka loaa ana o ka mana koho ma 'ka olelo kumu, elike me na Ilikini o AmeHka ka hiki ole ke koho balota. He walji wa uuku wale no koe, a o ka Puka-a-V maka mai no ia o keia laau kalakala. Noiaila, he \va Keia no Ka lahui e noonoo ai a e wae i ke kanaka kupono no ka.hoouna ana i Amerika. I kanaka ' hoopilimeaai ole a kuokoa nona iho. E a'o aku kekahi hoa kanaka i kekahi hoa kanaka, e apo a paa i na a'o ana a ka nuPePa Home Rula a mai kue, no ka mea, he make x ia no kakou- E hoomanao i ka hana umi-a-puaa lalau a ka Repubalika— Make ka olelo Hawaii, o ka make no ia o ka mana koho balota. Nolaila, aole kakou e ola i ka Elele Repubahka. _ti lioao kakou 1 mea. liou.