Ka Nupepa Elele, Volume VII, Number 36, 6 March 1886 — HE MOOLELO KAAO -NO KE- Kaikamahine Alii LEINAALA Ka ipo hoomahie a na Ui Ekolu. KA NANI E HINA AI KA MANAOIO KA UI E HAULE AI KE KUPAA, O KE KIHAPAI PUA O ELENALE, Ka Mahinaal I piha I ke aloha KE ANIANI LIILII O TUBERINA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO -NO KEKaikamahine Alii LEINAALA

Ka ipo hoomahie a na Ui Ekolu.

KA NANI E HINA AI KA MANAOIO KA UI E HAULE AI KE KUPAA, O KE KIHAPAI PUA O ELENALE, Ka Mahinaal I piha I ke aloha KE ANIANI LIILII O TUBERINA

/ /; MiiKUNA 1. Hklu ,3. ...... I ♦ KA Moi Lomcbaut» oia kokahi o na ' Moi kaulan» !oa maluna o ke aupum* 1 0 Avitotiama keia aofto o ka moana kaij koko, ua hanau ia mai ioko ae o keia Mo), ] he ekolu keiki aani loa uo lakou na īnoa i; hai ia ae la mamua. O koia mau keiki alii, ua like ke'kieikie oko lakou mau naa«roe ko Lein»ala; he poe i piha i ka hookelakela ana no ko lakoii nani, a ua kaena mau ao lakou ia lakou iho aole wahine maluna oka honua o haule ai lakōu ' 1 ka hooWaleyale. Aka.ina ua lakou e hoowalewale kekaiii wahioe aoie ia o kupna no elima minutc. oka olelo kaena a keia mau keiki, ua kaulana loa ia a tiiki imua o Leinaala, a no ia uea, uilani ae tn ka manao o ua ui kaulaoa la o Peresia, a hoopuka ae la oia i kaua olelo, aole he kanaka ma ka honua e hiki ke hoehina i kona naau kupaa i hookahi makahīki e hoowalewale ai, a ua lawe ia aku keia oielo a lohe ua poe koiki la; no ia me'a, hoopuka ae la lakon i ko lakou manao kaenj, ina na lakon e hoowalewale o Leinaala e haule auanei. Xu īu au- ■. . i . t .i iion mal. . o t»u<'Uti* ia ;«.•••• ■ l'- ī.i. ... v. ksilj|muihine alii . "" V ■ ■■•olr«'! aku !:vka .» . -. ouna anii'l mu .e »»- ue ia ko»a umu «i»'.." ekolu a kamoe aku la ī k« lakou huak no ke *«puoi o Peresi«; aia hoi o>a ko nakou mau ltma pakahi nu kii o keia poe keiki alil * nae u* nuika)ia ho nui. īka hiki *qs aka o keia poe elele i ke aupuni o Perettia, waiho aku la lakau i ko lakou mau hookohu i ka Moi Hurouna Araßaita, a ua apo ia mai la lakou e ke aupuni o Peresia me ka hanoliano; aua hoike aku lakou i ke «no o ka ldkou huakai, om ko lakou kii ana mai i ke kiikamahioe alii Leioaala i wahine na ua m'au keiki alii Ia ekolu. No ia mea, pane mai la ka M'oi Ilai au»a Artsaila, pohea o hikl ai i kela mau keik* ekolo ke mare i keia wahine hookahi i ka manawa hookßhi? Panemaila na elelo ak» 3toi Lamebauta Aole o lakou ekolu ke mare i keia wahine hookahi, aka, na knn kaikamahme o koho i kl raoa ana i t»akem«ke ai, a oia ke heie mai i Perosia neiemareai. i'iiUL- iiou aku la kd Moi o Peresia, pehea t* e hiki ai i ka'u kaikamahine ke koho i waena o lakou iku mea ana e makomake ai, o«ai, he kaikamahine wae loa ka'u »o ft līke ka ui o kana kane rae h», alailaoia ae; aka, pehea hoi oia e ac al sna «ole oia i īke l kaia poe keiki ekolu 1« ia&naw#, nnohi liko ae la ua poe ele--1« ltiai kīi pakahi o | ' !--Hk! .il» I», a waiho .iku la imua o V Mot ' Pere)>\i laiau maiin V,a Moi i • 1 mua, aia iele ae !a 1 i kons ike ana iho i ka »uint o keia kesK t .-iln nona ka iooa o Nare- V ii, a oia no Ik'» ke keik hiapo a ka Moi Aritotia, L*tatt hoa aku ta ka Moi o Pero«ia i tffl ow* tn oin, aia hoi he mea |n oani nut i hiki o1« i kont noonoo ke apo akn; fa l»ia t ekotu o ke kii, oi* ana no. āohe mea a Ito in& naau e wae iho af. a oia pahn kn kt I mea haku mele i kanaenae ae ai

| «<A«he w«hi hoohalaha'U a k» un Naulu i | ■ kokuli, | He nani okoa no msi a Waiahm, ! 11« pili pono!tB la ia Kiaman&noi, | Hoouoi (&ai li ka leo o be kai o Paaenn ." . Ntn» io no, k« hoi ia a no}io i ki ehnkai [« l*to, k» naui o Keia I k« manaw» i [piui ai U nnnii iha a W Moi o Pen»«ia. | «ku 1« oi# i keia'miu kii okol" | « lc«it«ft*fc?iie ka mea non» kn «i | k« aoe b««no'u aei. 1 ka hiki aud aku o ka Moi imua o kft> na kaikaiiHMne, w«tho U oia 5 k<?i« mau kii ekolu smua o T^tn«afa ; nana >h< eMoiu, oii> Uv». >»>• »"-■ -i : - s • *•■ ■ , ' ,n 1 I «oeuUuno mau noi i waena o k<eia poo ke ! \ K»tia "ibo la oi* i u« keiki ou «

kauakaoe; S O keia kQiki, oia ke keiki alii Nere-ya k.e kei|ci lv po aka MoL Lanaebauta. Ika inanw AM i koho ke kaikaniiiliine alii ua kono ia uku Itt v rla elēle a ka MLoi Lauicljauta e helo mai e ike 1 ke kaikamahnie alii; a i ko lakou_ ana i fta helghe|ena o ua, Eiani ia o per^ia ?i | h'aule ikola lakou iluna o fea. pnpahele <ne i ka eohin nai, a |>uftßa la kkon inu hua- j olelo pakahi; "o Lei'naaīa kn hehi ek'ahi 9 ke ao nei.'' Ika bpi ana aku o keia le!o i ko tyfro.n- aw»HM*S: »a law« pu aku I inkoii me k < • '<■ ■» T i, 'nn ' ain - •* '■■■.; ' - . ' i..af:icibn ! " .I. ' h . s .a 0 L' .!,• a . 1 X0 lukoa •- r- . „• ■ r - w - -- - • - ■. •*» Ua pomaikai oe e kuu Nero-v. aloha, ua loan ia oe ka M'uhine ni i oi oe mamua 0 na mea a pau. Ika lohe ana 0 keia poe keiki ua liio iba hanaii mua 0 lakon 0 Leinaala: 110 k mea, kue iho 1a lakou ia lakou iho. a imi ihe ia na keiki elua i koe ika manao e hoohaut\d6(e i waena 0 ko laua hanau mua a me ke kiikamahine alii Leinaala; a 0 ka hopena 0 kn noonoo 0 kem mau keiki elua e hooko ia ana la ma keia hope aku; nohula, e waiho iho kaua e ka raea heluhelu ia lakou, a haiiu hou aku kaua a nana i ka pi kaoa a Kulina Eleete. HOKUNA 11. u Ke Kihapai pua 0 Elenaie £a Mahiaaai i pihu i ke alolia." I kekahi la mnhope īho 0 ke kamakamailio ana oka Moiwahme Lomenna me ka luna halepaahao, a j kekahi ahiahi. oiai ka Moiwahine Lomenna e naneu aua me kana wahi paha kapanaha, oia hoi, lohe aku la oia i kekahi leo kahea mai lalo ae oka lokowai o Tuberifla, e kahea ae Kna me ka bOSmtet<rmoakaka a ka Moiwn hiae i lohe loa ai, a penei ka olek "E ke aniani liihi 0 Tttberina, hea kau hana e nanea nei nka pa kaua o J ' - ' « "• l.iC- ki'u.i t fi.e la ua wa- ' ,;i l nnk' i-« '-'i.-i ka Mohvau iiiiiiuu ne uiiu «u > u. O ■ !>•>. 0 L '- !tf !Hl .-;m V |, ;l - ' uoua li.a l liōl'ilo l!lH UliO ari— 0— ' "Ke Kih'ipai pua o Elenaie Ka Mahtnaai 1 piha i ke aloha." I ka roanftwa 1 hiki ai ka oleio a ua wahi pahu la i'teft kihapai pua o EUnale, ia man«wt ī k 10l alm ai ka Moiwahine i ua wahi pahu 'ia rtoha <rkn 'papahele, a hnlo akn la oia vnalrpkah! paia 0 ka halepaahao a nPnn mai la me ka \vol'nveli 1 kotia hoa notio hookalakupua Mahope iho oka pnii ana 0 ka olelo a na wahi aahn la, noKōlho Moiwahine i lalO- a nana aku 1» oia me ka inaka u, oip'he ©o* pahaohāo loa keia laia, aole hoi 1 loan iaia be moe pono a hik l i ke ao ana; aoie hoi I neen ae kona wahi hoa noho mai kahiaīia e walho a hiki i ka hoea ana ma| 6»a iuna lawe mea ai o ka pa kaua 1 ua la 'la. I ka hoea apgL mai o ka luna o ka pa kam. ikemai la 0» »na helehelena kaumaiia o Loruerirw, ano i:i mea. 1 ninau mni aioia. Heaha ka mea i ano e ai kon helrhe!ona e ka Moiwahino 0 Pane aku !a kn Moiw ihino Lomcrina me ka 1 aku, '-e pbno oe e iioho iho i lalo a e Uoihe aku au ia oe i na iloea a fau, a eia hoi ka mea nana i hookaumaha i ko'u noouoo," N* ia mea, noho ih 'a |ks la; ■; • •>:"»* hao i iaio, a hoomaka •la Wn > rw e i»-.- 11 ■; nei oiai aa e noho «n oni e !i*oiei pau aua k* ike aku U> . «oku maluna 0 keia lokowni e holo lu&i aua } a 0 ka mea e noho ana walun» iUo wia, ho keīki opiopio a'u i >ke ole ni oii\iftua Ika nani e like mo km; a o?n kaVe akena akti 11 er ia oe; nole paha r lom m&luna 0 ka ili 0 ka homia e Hko iu»id, la uianawa pane !a ka luna halp pa&hao, ina pel» 0k« koiki s!u Now-v; le«na oke aupuni 0 Aritotia ke kmio hoo palau a ke kailamahine aIH Loinaaln M* io ao«it W|hia kt Moi w:\h-no $eia ko'a maoio, wahi ak« luns ha l«pa*h«o, malia u« heie m»i oia i lVtv- ; nef e hotketke j kena nani . no ka nto:i 0 kookahi ka ui 0 na kane ma <v a m poiuaikai loa 00 i kou iko aua : ka « m a e heoipo noii.. i kti pau aua ona 01010 aka imi» iwouuik» hou nk« la ka Mo;wa» e kaiaaiiio; īNo mai la ua wahi w: Ipa nei a n-ahle ks fp«Va awani. 1 ! La ftk« >a *n me te* k<?h 1 naka cpīr» n*«? ♦«> ka mea nona na holo ! lena 5 haulo iho malalo oka mahw < t l*w*okJ MahUM, » ».«,a hot ka m ? ' aku ko kiekie .nsfflM e «>a aonli o ka h»i»; ' Owai MJ IMOH* Fa«'o ntai la u« kan 1 opio la ia'«. v

Xolc t>n e i kuu h.o i ' maa i kuu i; c,;-; la fcria w;V i pahu e h >!' . 1 a ;u ai īa <k- '■ ' !(e'iiieiki !) 7 n r- : . r n nei i kona n:i>ii uiai ]u i /e« Ae. JtS olaio >kf ' JtT a-ie mwno rrc-i a', « $Una nei o PorcBi« tioho ui: a V naolana ko'u, a»a kt 4maniue alii Leinaala a , !ioo>.tu» iae'; » ana e»me ka Janakij£,*īiai Ukaa|fu o k.m :jja I k . < > v v, ka pRt "• tr*W f v' : r - . w Vini* i 'inl 0. tv » i *v Louiemi* a nfi*3 . 'a > . ■> e waiiio ra«i i.'i ''mua a i>o ia mea i laiau aku ai oia \«a ••va?u }rait'.4 ia, a yrehe ae laom ko»i |uuu a iho la oia i kahi anianl un'-1 e v ; ,: ' ue |a >mua oua, a i ilio a oi - "Kupana ia, nt vfa;ji wale no ka waiwai o i-eii <nr,hi pahu e*, he teo nae kona ok( :i u e lao nei he walii kanak :.i'u iofi pan- uwiioko aku o keia «m» •<• - vu\vc, o :befiiia ka iao® y k«ia wn i i iani, w«h a ka leo mai waUo mai kiL>< ī'ina heaha ka'u, wahi i kekn ;i uaioke • io ua wahi aniani la. , V Ilo': .. aolo i makao ka Mo < .r< . iio maa oia. tlo"bo o ke : i . ui\ ohauōli I6a ia fea'Moiw • \ Io:i- ;ua he wahi. hoi'Vainai--sir, •„» . ī: pinn'»va a pau, Ska", fefe'"tcnhi--1 !• • k Moiwiiaine, he Wahi kat>aka jr.'i i: n 11:!jko aua wahi auiani uukn i o : - iii lilo he m ; in:iWit t (jona , -n iu! c. i'ūehikiai iaia ke ike i'.n • iiji '..v iiiii kanaka,.ma ka hoaō ana.© \vHc<•,*»•!••• • i'." wnhi-pahn la ma kahi e 'nki niM:c hemo; aka, aoie wahi e ae e hi- > : h< ke 'ien.o, koewale ilio no kahj e hiki y k i'mihii. ilio i kahi aniani ki m^-.«i 'Ke A v \ni Liilii n Tabe- ." ~ v■" -"•> nlo .ae • surm._e -hiki ' la: «Ht .. ii Ifft Apiani Liilii o • - a '- J 1 '" k = id ae ai ua wahi pahu laa kamni!;'o ma) la me ka ieo moakaka. Ua uiake.f>ia hookahi makōhiki mahiua aku noi; no ka moakaka loa o kana hoike ana mai, uo ia mea, manaoio iho la Jra Moiwa' • - ūo, . v wale >Jtip no koii" ■ luna o ka pa k^pa^ Ma'n • «anawa, ulu ao }a iioko << n : ■ e niaau.no ka iii £ keka i . . ūnaalai no ia niaa» ke Aniani L«itii o Tub' »i i° a 0 ' £ ®' & h,o be b ' einaala paha ao ke keiki v aha?" ; " la : ' : :< <i UM 1 W»hi «niMl la n k:i ui' '■ >8. «P ke Kihkpii pua 0 Kion'! K:t : hinaai i piha ike aloha. >i > mai o keia wahi aniani i«i" ' : ' &• oi« ta, no ia mea, ano e hi>u ne la ian»© 6 k» Moiwahi: no ' ' - v • i oi*. 1 lvu,sra:jha. iie - mai ka tQim 0 i>ahao - i, o'UAmh H-mea ai i <.vaou i o wahine, no ke keiki alii No c-va i w a o iwkeiki kaae;!#» ke i<>v!<o raai nr »ia aniani kopanaha o ke K iii-ir>.si 'pua « i .īenale oia ka k» oi, ie,' k;i'nnn* c i kihtp»i i lahieho ina pu»i i wcl:> m..' i - laamae iho ko Ukoa j, ; .. *•, ;i i'-' H'.i Mah!t:««<' * k"« lakou *. *fjahiuc, aa ano e - ;0»i k*n»ktv uuKt* ,-i ia wea e hai paui o »a 1»; no ia mea, nii iiu>r ī ■ u* HolpmhiiM nei e lik» u i i.:; i iv inaa ih; hai mai la no ua mu. like bo kana h»i mw : k i ihua tat o k* Moiwahhw > >tu i, hoaiholaoia t'k >. • Liilii o Turebina, mak»< ; e aai oe ilke K»h«pat* p»« > r ? ««nawa no i mkeke ae ai iho|ta ka Moiwahl; o fee Kihapii pua o \»wthi «fti*m uuka ta; • m .« *to Bloiw»hm<> ia* pu« liaiook» henu« o i»M ■ o •»«ii»mi l» 5 ho me* « - « Ikwm *»»o i e | r - -.aM | eiaholo, e ho*k*k* aku «o ; *o o kei» Kihep*i paa e 1 . *«. • koi» Kihepai pua, aolo ia i : n «,j lun * * .\toiw«hi«e Lqmoriua; kek\ Kihap*| pu» («i !..-oh\:;bu ia keia Kihapai pu* e tM kiipu \ \.iv oMdo, aooa ke aapuni '*Ke »< v x Unc \ kA;iaia, Ipamaiamalama Aiohiiohi" t i p»i pna ho 4 |ftiie kona * ila.oa pO*

'm iasrepT| tie paka komo a fio 1? a!n'lMm moēlina ma! ka līftfTnV a i ke he 6 hove moe nīai kk Ātfāti ā'l' f ka Hema; a o keia matf atai« ina p6tiak« ĒtJtSKilsr; a o alanui hōokahi he 22' fe»pa:,r^ abu 3 a, a o na 5a Hfe'tnad" A"etō"gātal * a _o na r ta* A'kan, $ ltiai la afia e nE e^oO o na"ipuka ke Komohana e lslaTTa ana.e na ip^uleukui guift 3 ms. ā maujina' i ua «»; «h.», *" inai sa aaa ena k ; i]ta t|?h ~~3y§v3 (iroi i :, - >ka o p«* *> l " i,J '** ; . 01Te'f)V|fe0' i^^r oa »;i.< • ! V . . v ao- » •a ka inoa f k«p* ... < ■" t- ke kupua iyfari-ofoMO "Ko Kiai o kn po.' ? Ama ia inoa oia e kuhea ia ui eke kupua Man-oroiJo ma ka ninau. ana aku. 's « 3 '•E ke Ki»i heaha ko ka po?" Alniin, e paiie mai no keia kiai, l, he polno kt> ka po he malnhia ko ke ao;" a ma ia._aip ōia e hai mau ai i kona haku i na fnanawa £' pau; aka, eia iloko o keia Kihapai pua he kino kanaka, oona ka inoā oiaioo Elenale, a nona hoi ka nani a keU aoiaui e hoike ia īka Moiwahine Lomerina, a oia h«i ka waiwai i malama aul ia ai e ke kupua Mari-orodo. 0 fcgia keiki nani iloko o keia Kihapai pua, oia ponoi bo ke keiki a ka Moiwahine Loraerina ilianau ai maloko o ka pakaua o Kulina Eleele, a kau.i. i ike akn 'la ma ka Mokuna mua o keia moolelo. Iks manawa i kiloi ai kn Moiwahine Lomeiina i kana keiki puu keko ma ka ipuka aniani o ka hoi, e hoio-' holo ke kupua Mari-orodo ia ka lokowai ō~Tuberinā me kona kei®rwe; a ika hau]e ana aku o keik mea iluna o kona uha poooi. ua lawo ae ta oia a hanai iho h i keiki narja, a waiho aku la oia ij||ia k« aio ik>to>'A koBS Kihapai pua' mlkamie, a na na kauwa lawelawe o ua Kihspai pUa La e a e ina keiki la, a o k-ei« poe kauw' aeīe !w 1' ' KniiaKi. .< , snau .'■ kiao aiio 5 1 . . L- m..s. lNt»lo meli liana iDom(!ti;v; u-r i.-y l-o. kiikou kuahiwi, a t ui'iia ho.: ai.r»a Hioa i niuA i* honey. O keia keiki, oia hookahi wale iho . »9 ke kiao kanaka maloko o ia aupum, a no ia mea i IUo ai oia he pnnaheie nui na ke kupua Mart-or©doj a o keia uianawa n kuoa e ike nei e k& mea heluhelu. eia oia i «a 18 okona raau makahiki; a e manao iho kaua ua ioloa ke kakala o keia moa, aohe B se ona hoa hakau, oiai, ua nele ia aupuni ja mea he wahiae. Ua manao wale ia e na mea a pau o ka honua ia wa, aia ko Kihapni pna o Elehale 4ka lewa; aka, oka i !alo; i o ka īpuka e komo ai i wi& aupūni, oia no ka lokowai o Tuberina, kahi % ka Moiwahi' ae Lomenna e makaikai raau nei iloko o na makahiki he 18 o kona noho pio ana

O keia aupuni, a»!e ok* ~mtiUl&atama 0 ln la k» mea nana hoi km malaraa!atna o 'aU, he milamalama ano e; aijjrtele are ba kukun* malamalama o fc& nHfc pa i!uw o ka iU o ka wai o ka alaila, e oliuo aka auansi ia mal|nia!ama 1 lala o ua aupanī ta, a o īko 'ia n% o na aupiS|t la^a W* U*»j. a av 4 «<Ke Aupnntfr M o ,? kc NoUils, e waiho iho \iftUA * mo? •<?» I«h«lu i ua «opuni \& i!ofeo o kooa ka> «a*fei»o, a o nana hon akr> kaaa ?ka Moiwr*htae Locv«vina i■* . - Uoko o keu manawa a ka M\n»»tune e aan« noi i fc* hooK»t< aVa (f%s J£)hap»t paa o Steft*tc: kc ike .lU* m«a a pau ; ā >oe ka a ke kupna Min-owioi aole ta i ; kt kona mau helehelen* n*ni; ine iloko o ka eehia ks ? ? "~Tk* wanaw* o kona mui aaa 4 ph»; ī h oteta m« ka teo it>alle, *K\ «

nii»t o'" An»ta - iki *» oi» 5 *o»* !*•; * i »« -•«• 1 «% «kolu, hoofv°«(« »• T« oi* I kt»n« l«o s 1 pu f* m<> l»na t»N «»» . * fly#« »o la n\e fea !e« n«i mv htt*oVo &!&#•. ■ -. .- -;- , " liūi lel«te a*a, Ketao U tts p«V \ o jfcl iMUpAāhno i ka Inna hwe »e» si, a : \e jyii J» ok i ka. MōiwaKi»» <? h»ri» *ha Lpaa ©4U R>eA tno f| li . « JtoJ|<9iw*U;iH\. i'.A APWi oe* fW Moivr*hme ; p\ 'V iMHMk Āt9 K»«. «"**«.'

WO lo*» *»* wnW WNI hM»

luna lawe taet'#t- <&&', hoofeahf wale no mea hou nno E hai afeu?"ki ta oe; he efcctta la "n«f ' a kāna e'leama i!io nei, mftfftntfit feeife! alu 'lap^ni o alia 5 . ka mare mawaepa 6A3ftt^^e*WMā* hine a akanl&fP^<» ō PereaTa no jatfeōTtt^*' f 'īaia' me lā hano^o ; l tSe $ " fe"k **&% r te WrwVS$ s &ttftK v-.. „-•-,f}& maka & %» ai. .♦ jb> kamaiiio a k^'Ama p&-wv. * *»• Ua -Moi U"i. if! Jin ,14-a|iolA»..t'./ ■iu»t«»< i -..-. + . ■■■:«). ■<■ ■■•**■■- - koili». HM'l* .- '1:;M> . ■ '« 1 r '1 * oi& i kona uiau i kaaa, npaaum» ..% talou iho īa i ialp; aA§na ilio la *ka v tanjk lawe mea ai malana o M jtooht?ft o ka Mmwahine m6 ka ehaeha. 7 " ~ « . .... ~-.. .. l,ka ae ka ika la oia i ka luga lawe mei ka'u kane i ieia mea Jiouli|Fe SS? I gte,i? I aku l£„ks luaa o *. aawai la g hai ālku iain. oiai, ttfi oaamua aku neī, hoolahi raaka|[re] la la aku a kāua* e katnailTo !a ba U#t*w*Mite i ho"pr a iiiKeē iho la ōla aai itrar iho o kona if6ĀBT ā haole i lalo i ka papāhele, a oia i ka hnSōßio hope ioa. Aawe lfua kane e! A waHlo i maule aku ia oia. -. v. _ ..uii ■iimi.ii.j" .i. ~~-n,n. J