Ka Nupepa Elele, Volume VII, Number 36, 6 March 1886 — "O KA MEA OLELO HOOPUNIPUNI E MAKE NO IA." [ARTICLE]

"O KA MEA OLELO HOOPUNIPUNI E MAKE NO IA."

Ma Jta nupepa Kuokoa o Feb. 6, 1886 ua ike ni na mauao o Hoahanau o Helani, ke paniinoa pee o Kamalii'mioe, a !una o Hon. G. W. Pilipo, e hoino ana i ka iuiiolelo opio o Kaiiim me Helaiii; a no k« nui huhu 3 awaawa o ka manao i ua opio iuti Euauelio nei; nolaila, ua kipaku okoa e hoi ke keiki o Maui i kona aina. ano keoha la hoi,—aua hou e noho i kahu Miula no Nahale, u no ka na ole o ka !i!i e ke akua wahine, kuha mai la i na maka 0 ke kama opio, ttie nn inoa o ke kuamuamu, a nialaiU, kuu iho k ka hanu o ua hoahanau pei o Helani; alawa ne la na maka mao a niaanei kulou iho knhi poo, a pee ihu la ma ka huna aria i kahi inoft ponoi. E ka Lahni Hawaii; o na olelo a Hoahanau o Hfelani, he hoopunipani ia, penei: 1 "O ko'u inana koho, ua lilo i ka lunaluakaainana kuokoa;" aoho oielo o ka Uaiolelo pela imna o ua anain.» 1* ma ka ulu niu o Waikuaala, Kahaluu, Kona Akau, 1 lun. 12 Aole! Aole loa ! Penei na olelo oiaio a haiolelo i kuka!:> 'uu* o ke anaina: •O ko'u balol;vehookoH>oai s 1» koho, m ke kanak» (L M.) 1 B hoemi ana i na aie o ka lahni. 2. No ke kanaka aloha tah»i. Owai ua kanaka Tahui nei? O J. K. NahaU» oo ia; oia ka manao wole o m a uft haiolelo nei. i hoike ia imalu.ia ae. K ike oe ē : ff«fci»an*u aloha o Helani. a me na kin» o llnwaH, ua haule a nfth- ( ha k# komō m«l« a o Helani i kapa al i kona ti»l Koanelio. he kanaka iolehia. Ke ka B«i k» haioUlo ma ke kahu? kilnkiU o ka oiāio ? hoopuka ia e U>ns waha roa ia la; a ke nana akn t» t<oaU.ipau e Helani, e kokolo hele a» aoa a»e m !;'\awe o ka hooponipnni ma kona hokti» a puoio a Baala tna ke alo. a waiho »na iloko o ka nupepa Kuokw, a

kauoha a!m !a eluwe ae e lulu i keia kikauia »loko oke Aupuni Hawaii; omoole. ua. puni-ka aina* h'anelfnui o Ho&hanau o Helani; aka, no ke ino o ka hua i lulu ia, aole nui o ka poe makemake. ' 2 "Ma na ha.le halawai o kona mauJSkalesia, et koi i na hoahanau e koho i J. K. Nahale." ff I ... * | Aohe oiaio o keia olelo a ua Hoahanau a'oha nei. Eia kn oiaio, ma.. ka 1» 24 6[ lanuari, he haiolelo .ka ksi haiolele' ma Kailua, o kekahiokana.mau olelo—"E koho kela ame keia i kana mea i makemake." Aole ana koi e koho ia Nahale. i Ka hale halawai ma Kailua, aole ana i haiolelo balota malaiia, o ko Kahului a ! pau na hoike o ka hiiolelo. Ka hale -iialawai ina Holaaīōā, 'he. o"Iē" ba ana hoi balota no Nahnle iloko oia 1 hale halawai, o ko Holualoa nn hoike oiaio ! o ka haiolelo. t ; Ka haie halawai o Pahoehoe 3 aole he | haiolelo noi balota a ka haiolelo iloko oia 1 hale halawai no JS"ahale. He o!e a he ole loa no. ■ .- I Ka hale halawai o Keauhou, aole ana haiolelo, a noi ba!ota no Kahale, iwaena o na hoahanau ma ia Apana, a iloko oia ha' ! le halawai, oko Keauhou na hoike o ka haiolelo. "" Ma ka halawai mukaainam i Ta e J. K. Nahale ma Ke«uhou, ua het(j aku ka haiolelo ilaih, a ua kamailio oia imua o ia anaina (ma ke ano makaaiaana, aole ma ke ano hoahanau), oiai no hoi, o ua anaina la, he poe Katohka kekahi, a he poe hoomaloka kekahi. a he mau hoahanau no kekahi. O ka hapa nui no o na olelo a ka haiolelo, e piliana 110 nona ponoi iho, uo kona koho ana o J. K. Nahale kana balota, me na kumti o kona koho ana i ua opio 'la. Ma 3fakola-a kahi i ,noho. mau" ai ka haiolelo, iwaena o na lehulehu o ko Kahaluu ponoi i kamailio nui ai, a hooikaika aku la o koho ia J. K. jtfāhale, i L. M. no ka Apana o Kona Akau. O ka poe koho o KahaluU, ua makeinake nui lakou ia J. K. Nahale, no laieou ku huina i aneane 50 poe kupono i ke koho,' no ko lakou maka'u ina hoomaku'uka'u j\ Kaiaiki a me Pilipo; e olelo ana, ina koho ko Kahaluu ia J. K. Nahale; alaila, e kipaku ia iakou mai ka aina aku, ioim, o na wahi taata maluna. na poo o ka Hu: :ūna o Kahaluu, a i ko lekou manao, ua, oi loa ae bo laua mana maluna o ka nolaila, ua hoakaka aku k» haiolelo ia lakou ika aoao pono, a pau ae la ka maka'<;j oiai, aole no o lakou makemake e koho hOu ia Pilipo, a ina e lawe lakou i ko Piligp halota, ua lawe ia no ka maka'u, aole me ka makemake io. Aloha nui mai ka hai-1 olelo ina kanaka, ua haawi oia i kona kokua lakou Lkoai ko lakou makem.i.ke, ua ko io uo. £ maopopo auanei ia Hoahanau o Heīa* ni ka oiaio, aole i hele ka haiolelo iloko o na hale halawai e haiolelo ai, e koho njT hoahanau ia J. K. Nahale, Helelei hou us kumu hoopuuipuui au eke hoa, hina ee ilalo, ku mau ka haiolelo iluna, ma ke kahua o ka oiaio 3 "'He ekake o Pilipo." Ika haiolelo e kamailio ana ' imua o ke anaina makaainana ma Keauhou, ua hai :\e oia ina kulnu o kona kapae ana i ka inon o Pilipo mai j kona noonoo ae. 1 Xla lawa ia iloko ona I Kau i hala. 2 Ua 6awatiwali o Pilīpo j [oiai, aia io no na lm»oa e hoike okoa mai ! ana iluna;] no elua.uft.Jawe ' mai ia he mau ai i | ke kumu hai, penei: "E uana ina Ekake ; hou, ikaika lakou i ka lawe ukana, ina elemakule na Ekake, nawoliwali a kuanui na hana." Nō kahi wa aku.