Ka Nupepa Elele, Volume VII, Number 39, 27 March 1886 — HE MOOLELO KAAO -NO KE- Kaikamahine Alii LEINAALA Ka ipo hoomahie a na UiEkolu. KA NANI E HINA AI KA MANAOIO KA UI E HAULE AI KE KUPAA, O KE KIHAPAI PUA O ELENALE, Ka Mahinaai i pina i ke aloha KE ANIANI LIILII O TUBERINA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO -NO KEKaikamahine Alii LEINAALA

Ka ipo hoomahie a na UiEkolu.

KA NANI E HINA AI KA MANAOIO KA UI E HAULE AI KE KUPAA, O KE KIHAPAI PUA O ELENALE, Ka Mahinaai i pina i ke aloha KE ANIANI LIILII O TUBERINA.

MOKUNA 11. Hklu 6. jD I KA pau ana o na mea a paii iloko o ua lanai ahaaina la, aia 110 ua mau teiki la ika hale kahi i kahiko ai e kilohi ina i ko iakou mau helehelena i ko aniani, jcle kela a po-lo ka uwini o Kinau moku i ka ua mea oka nani, a nie ia nani lakou i komb aku ai iloko o ua lanai ahaaina la, ■ne ko lakou manao ua hiki mai la o Lei aaala. la lakou i komo~aku ai iloko o u.i lanai lft dle na helehelena o ka hoohie maluna o lakou ; a baawi ia mai la ka palapala e ka o ka Moi, a maloko o ua palapala la b hoiko mai ana aole e hiki mai o Leinaala; hau!e hou iho la ka manaohun o ua poe keiki nei, aua lilo mauele kuia mau dala oke aupuni o Aritotia mamuli o ka lu wale o keia mau keiki.

No ka haule hou ana o ka manaolana o ua mau keiki la, nolaila, ua hoala hou ae ia lakou he la hookahakaha no na puali koa o ke uupuni o Aritptia i kokua i» •>. na naali o — - '-- u; " -p»itou. ai~o keia mau koa, aia iloko o na kuea alanui o ka pa o Ūa h?dkalii o ke kaikamaWW*fll"l»einaala ) a o "keia kekahi o na la ei o ka haji#liano o ke aupuni o Peresia. I ka hiki ana mai o ua la 'la, ike ia aku la na puali koa e kamoe ae ana no ka pa alii o lieinaala, a ke naaa aku i ke kahiko 0 na koa, me he mea la he wai-!iula no Mana e alo mai ana i ke kula o aa mau keiki alii la, oia lakou maluna o na lio welo nuni loa o na wī!o liokaulana o Peresia. Oiai na puali koa e wili ana i o a ia nei ma na alanui o ua pa alii 1«; ke poha la na| leo kahea o oa mau keiki alii ta i ko lakou ' mau koa; aka o ko lakou man maka, aia iluna o na ipuka aniani o ka haleaHi o Lei- ' naela, me ka mauao e kiei wale mai la hoi ua ui kaulana Ia o Peresia, a e nana mai 1 ka lakou mau hana; eia nue, he neo iai ■ Ua hoomau aku la ka paikau ana o keia [ mau puali koa a hiki i ka nalowale ana o r ka la, a ijka manawa i ano mai ai k« liula 1 o ka poelee'e, kauoha akr. la o Leinnala i | kekahi c kona mau ukali e hele aku a ma | ka ipuka aniani e kukala aku e hoi na mea a pau, aoio ona makemake i keia mau hana e hoouluhua mai i kona noonoo; a ua hele aku la ka elele a ma ka ipuka anian' ku aku la oia; ia manawa, i ike mai ai ua mau keiki l& ekolu i keia oaea e ku aku ana ma ka ipuka aniani; nolaila, manao ae la lakou o Leinaala keia e. ku mai nei, hao ao la lakou i ka aoao o na lio i na sepa, a kiliopu aku la ko lakou mau lio me he mea la e hulei ana i ke kula o Mailehuna;aialakoue auapau ana iloko o ke kuhihewa, pa-e mai la ka leo bauohaj e hoi na mea a pau me ke koe ole o kekahi mea, a haule hou ihe» la ka manaolana o ua poe keiki !a, a hoi aku ia lakou me ka hilaliila. A ia lakou i hiki aku ai « ko lakou hale, hoouna aku la lakou i ka palapula ī ka Moi o Peresia; a maloko o ia palapala, e hoike aku ana iakou i ko l«kou kipaku ia aua e Leinaala, a aole i ku i ka hanohaoo keia hana ia hiia o lakou pela, a heaha la kau t ka Moi o Peresiia e hana mai ai no makou; a i ua aoie, alaila, maialo o ka hae o ke aupuni o Amotia. ke ku nei no ko makou hanohano a inki i ko makou , hoohaahaa ia aua. ! I ka ike ana o ka Mol o Perosi;\ 5 Uoia! palapala ano kipi, hoouna mai la oi» 5 ka- ; na palapala, a maloko o ?a pa!aj>aU ; e ho-| ike mai ana ua Moi puuwai koa la o Pere- ; »ia, iloko o na la elua mahope iho o keia I !a, e ku ae oukou a e hoi akn i ko oukou ■ | aina, a i hoolohe o!e mai oakou, e kena j aku no au i ko'u mau koa, v v hopu ia ou- 1 i kou, a e hoopaa aku ia, oukou i!oko o ka • pa kaua o Su!ina Kleole. I I j l ),a a v poi' hOii«i (h ; līi-;ū psI 4ap*la, wela ihv> la ko naau i ka ina- : -ina hoeuua aku ia kkau > ko lakou mm

wahi aku 1 kona halealn me ko ikou manao kahihewa e hiolo ana ka pt wai lionft oka Moi o Pei'eHia īa lakou; a ka hiki ana aku o keia mau k<v< ( nia ha 3a o Peresia e malama atia i -ka maiuhi o ke kaikamahine alii; a i kst halawal ai o keia mau puali koa, haehao ae la ka :, wa i koj lak«u leo hooho kaua, a na is hoala [ mai ika Moi o Peresia mai kor| halealii mai, a holo tnai la oia me kona koa ! kiai kino, ,no ka hoopau ana i ket hß.unaele,~a no kā luannwa pōkole tōā,j pxrar pkr akn la ua mau keiki la okolu a ko !n--kou mau paali koa. a hoonoho |ia akn la iakou e ai i ka bar<ina pppopo o- Kulina Eleele. | Ua pau ka kaua kamailio e ka mea heluhelu 110 keia poe !;eiki, a e huli aku kaua a nana aku i kaikamahineialii Leinaala. 1 - MOKUNA 111. I "Ke kilokilo he ike nia ouli He kupua hoike ina mea lunn." Iloko o keia manawa e malarha i.i nei na lealea e na keiki o ke, aupuni o Aritot*a, aole i hauie hope ka Moi o Pereāia no ka lmi ana ike ola o kaaa hūkamahine" e nipoa'ia nei e ke aloha: ua 'iooima aku oia i na ūiule ma ua palena a y:iu o kona nupuni, a aia hoi ma ka lima o na elele na i palapala e kauoha aku a»a i mi Kiaaina o kela a yie keia pnnalaau e heiu<i na kanaka oko lakou ,mau aina itio mai ka mia he kanahiku makahiki a hiki i ka eono enakahiki, a e nana ia ko lakou Wau helehelena a pau a ine ko lakou aina kahi i no.] ho ai, a kulanaknuhāle paha. ! lioko o keia helu ana, hoi mai I?» na ele-'! le me na palapalu mni na Kiaa'ina mai, a ' ika nana 'ia ana iho, oote i loaa ka mea a ! ke kaikaiuahine alii Lcīna!tfa i aloha ni. No ka loaa ote, hoopuka hou ae la ka Moi o Peresia he kanawai paa e kauoha

una i na kanaka a pau o koua- aupuni, e j irai i ka mea a kana kaikamahine 1 aloha ai, a 110 keia niea, «a ku ae !ft na kanaka a pau, a haalele iho 1» i k(i kkoa naau oha-1 na mahope, a hele aku la ffoko o ha kuahiwi e imi Ai', a aole hoi he «rahi i koe i ka ■ Bfike * e mauoa a hwi i ka pali ka hako; ftraj s rU ]ae kahakai a ! ke kapa o na muliwa! ' ******* hoi ana mai o'na kanaka, hoike mai [a Takou aole i ioaa. ' ! A no ka loaa ole anß, hoopuka hou ae ' la ka Mo» ho olelo kuahaua hou, e kauoha i ana i na kilokilo a p»u o kena aupuni ej heie mai imua ona; aoki mea hooko ole ■ i keia kauoha, e hoolei ia oia i'oko o ka ! imu ahi enaena. No keia olelo kauoha, iia ku ae la uai kilokilo a pau o ka honua a hele mai la. | I ka akoakoa ana o keia poe kilokilo a pau ■ i Peresia he 120 ko lakou nui, a na kauoha pu ia hoi «a poe kilokilo !a, e lawe pu mai me ka lakou rnau mea mana a pau.' Mai loko maio keia heiuna nui o na kilokilo, he elima wale no i apono h\, e hoike | mai imua oka Moi a me kana kaikamahine. I No ka mea, ua hele mai keia poe kilo|ki!o me ka lakou mau hana mana, a o ka i hapa īiui a~lic ms!iu mea hana nw- | na i hele mai ai, a oia ke kumu o ko lakou ; waiho ia ana. Ikc kaawale ana ae o ko- ; ia poe kilokiio, hoonoho ia aku la lakou ran | i na rumi kaavvale olima o loko o ka halealii j o ke kaikamahiue ali( Leinaola. j i ka'ia i makaukau m poe kilokilo o hoike i ka lakou mau ike; ua kono ia aku j ia na alii koikoi o ka aina e hele pu mai e hoolohe i ka hoike ana a na kilekilo, a uaj hoopiha ia ae la kekahi rbmi o ka halealii ■ o Leinaala e keia anaina nui ; a noho mai j la ke kaikamahino alii Leinaala ma kahi i hookaawale ia nona; aia paa kona aoao ko-* na makuakane ama ka aoao hcms kona uaakuahine, a mahope mi>i o lakou ko \a." kou roau ukali e ku pohai mai ana. '■ I Ua hoike inua ia aku ka lohe i ua poe ' I kilokilo ia, aia & kani aku ke | alaila, e heie mai ke kilokilo o ka tumi 1,, a e ku i waenakonu, alai'a, hoike aku i ka- j na ike no ka niea a Lesn*ala i aloha ai. ■ Oiai ke «naina e lai mklie ana, ua bauoha ia aku ta ka mea hookani Kimihala e! hookani nku, a in m#nnWa no i hookokok? k aku ni ke Kimihala. * rto ho\ I I hoea mai ai ke kilokiio ok« nimi ekahi,' a heie ae U oia aku tho la iwaenakonu i kahi i hookaawale ift no lakou. O bma kilokilo ho kane feia; a o kona ! aahu he pahaohao i ka liiaka o na kanaka ! ke nana aki;, a gia hoi. t)aa kona lima e I paa ana kana pwolo no kan* oihana. I kal manawa ikaai o keia kilokilo iluna, j ae ia oia i kona mau lima i kona umauma ■ a kunou aku ia imua o Jjca Mo», a ia w* j no i niuau inai »i k* Moi. Owai kou inoa, a no k* oo? i Ptne aku ia ke kilokilo, o Ooem ko'« < inoa, owau ke kilokilo kaulana n Aroio- * bago ma Aienai ka aina o Helena. 1» manawa, kamailio mai la ka Moi. h*j' mau ia mamua aku nei, onu keia anaina j e noho ana ma koia rumi an o kti mai ne! j »o ka hooU*ma ana iaia noi mo kana kanē i |hoopaiau, a iloko o ka «lanawa aole i hoo« |

Ima kahi au eku la, a i ko ia nei manawa i ike aku bu ae Ia keia a hele aku la e halawai me na keiki la, aia hoi, kokolo mai la he uwahi pouli iloko o keena i panai pu ia mai me ke a mukeu i honi ole ai mamua, a«a ff6'i iho la keia j uwahi maluna o keia anaina nui, a [i ka mao ana ae, aia hoi, ua nalowale ua kanaka opio la nie ka ike ole iā o kona wahi i hele aku ai; a no 'kona nalowale ua hoopiha ia ka'u kaitfamahine i ke , '] alohā a lilo i mea hoonawaliwa"tiT"k"ona ki- • no; ano ia mea. malalo oka mana o kau , oihana kilokilo, ke waiho ia eku nei ka ni- , nau nui iā oe—Owai.ka inoa o keiakeiki, a no ka aina hea oia? 1 ka hooki ana iho.o ka Moi i kana olelo, 1 leha ae la na maka o ua kilokiio la iluua, ■ a nana mai la i ki Moi me ka namunamu ana o kona lehelehe, me he mea la e puili ana, a hoopnka mai la oia i ka. olelo. 0 kela keiki, o»a ponoi no ke keiki a ka Moiwahine Salena, o ke aupuni o ke kai- , koko, a o kona inoa o Nuredina. Ika lohe ano o kē anaina i ka hoike a kein kilokilo, , āa neo ae la ka lakou olelo me ka lokahi, • aia io ka i ka moana keia keiki. Ia manawa pane mni la ka Moi, e hoike mai oe i kekahi hoike a makou e inauaōio aku ai. Ia mapaws lalau iho la ua, kilokilo ia i kana puolo, a unuhi ae la oia ho owili lauoho, a pas ae la ma kona lima hema, lalau hou iho-la niu a kaikai ae Ia ma kona lima akau, he wahi kapuahi ke leawe uuku, a kau iho la iluna o ka papaj kaukau e ku ana mamua o koua alo a kau | iho ia oia i ua wahi owili lauoho la iluna, j 0 ua "wahi kapuahi la, a ho-a ae la oia i i ke ahi .i ua owili iauoho la, a punohu ae ia kona uwiihi, a puhi aku la oia ika makani o kona waha i ua uwahi la, a ko!o!io aku la ka uwahi ma ka puka aninni hemn o ua hale alij la, a ku īho la ua kilokilo la e nann i ka moe anao ka uwahi, a oia hoi ,ka manawa ake anaina e kie.i mai ana e ike i ka hopena o keia hana. No na minute loihi keia ku ana o ua ki- | lokilo la, a lalau iho la oia iloko ō kana i puolo a unu'hi ae la he apana aniani i like iho la oia iluna o ka uwahi o punohu hna, a uhi iho la oia i ka hainaka i puolo ( ia 3L keia mau mea a pau maluna oua anii ani la, a lalau hou ibo la oia i ua hainaka jla e wehe oe la oia; lalau iho la oia i ke I aniani i pohina i ka uwahi a holoi iho ln j i ka hainakn a hoohuli mai la i ua aniani | la ioiua o ka Moi a me kana kaikamahine, lapanemaila: Eia ke kii o Nuredma, ke keiki a ka |Moiwahino Saleha oka moana Kaikoko. jla manawa i ike mai ai ka Mot, kana kāikamahine a me na mea a pau, i ke kii o ke keiki alii Nuredina lloko b 'ua anaina la. E noho ana oia iluna o kekahi noho alli nani, a maluna o kona pob he papale alii eiomi, a o kona mau kamaa butl loloa he Ea, | 1 ba manawa i ike aku ai ka Moi a mo na alii a pau, hooho ae Ia lakou a pau nie ka leo lokahi; oia ua keiki nei, a ia nei (I«einwla) e aloha nei. i-Lka, o Leinaala iloko o koia manawa, nana aku la la me Ika hoomaopopo ana i na helehelena o ke | kanaka opio ana i aloha ai, a hoopuka ae 11« oia i kana olelo, aole kela oka moa a'u |ialohaai. f Owf, aole i loaa akn leai, hapalua oka ui 0 ka mea a'u i aloha ai. i ka nani o keia ' keiki e hoho'mai nei. ! Ira puka ana mai : o ka huaolelo hoole mai ke kaikamahine ! alii mai, kunou aku 1a nn 1 kilokilo 1a imua 0 ke annmn holookoa, a leamailio akn la • oia me ka i aku; o fea paii ae la fto ta o ' ko'u wahi ike, mba o ae e hana hoiiakuai. Ia manawa 5 pano hnu mai ai ka Jfoi, e hoi oe ma kshi x hookaawale 'ia hon, a malia o loaa hoia ho manawa raa 1 keia mua iho e hoakonkoa hou ia ai oukou. ' hnli aku !a ia a hoi aku H I Iku hul« ana aku o keia kilokllo, hoo» , W«ni hou ia ae la ko Timib®la e kalit\-i ana i i ke kilokilo helu elua, ia luanawa i hooa i m&i ai ua kilokilo 1«, n holo ae la ia a ma , kahi i kuaiko kllokilo rtma. la manawa j i uinau msū ai ka Moi |o\vai kou inoa a , no ka aiua hoa oo? Pane aku 5a ua kilokilo 1 la; oieo u moa i kaulana puni ke ;\o nei, jo kelUokUō o iu kuaUwi o Prara, a o I ko'ufuua i hele mai ai o: Siheria, | i hoomaki mai *i kā Moi o i hahal m&i i ka moololo o |keia hana, o līko Imo ft«na i hahai aku ai lj ke kilokilo mim, I a Ikn pau awa o kana kiim»\lio ans leha !«e la na waka o oa kilokiilo la ilu.,«, a paI ne mai la oia. | ! Oka moa a kau kaifcjamnhmo i aloha | at, oia poinoi no ke keiki |a ka M«vrlhlne ' Polilika b ka lalani maiuna o Himalaia? | U pane rafti U |ka Moi, o hoike I mai oe i kekah', hoiko, i hiki ai ia makau jke manaoio aku. j | la m«n*w;\, lalan iho ia la ] iUko o k:vna puolo a wndMf*o hr maIkaanlani oniaon\»r. a akn !a i IMMoi r nio » k»u 1 na