Ka Nupepa Elele, Volume VII, Number 39, 27 March 1886 — KA PAPA OLA -A ME- Kauka Anina. [ARTICLE]

KA PAPA OLA -A MEKauka Anina.

O keia Kauka, mamuli o ka makemake o ke Aupuni, ma o ka Pap? Ola la, e loaa kekahi mau kokua naauao«o ka imi ana i na ano a m"S ke kumu, a me na mea a pau e pili ana i ka Papa r * , ua hoouna ia mai oia mai Kelemania rnaf, iiamuli o na kokua pu ana a Kauka Hi!ibalani i ke Aupuui. Ua hiki mai keia Kauka, a ua haawi aku ka Papa Ola i ua kokua ana a pau, me ka hoolawa aku i na hemahema uo kana mau haua, ma ka llalemai Kuikawa ma Kakaako. Ūa uku ia oia me ka uku kiekie, no ka mea, ua manao nui ke Aupuni e loaa ka pomaikai mai iaia mhi. Ma na hoakaka a KauVa Ili!ibalani, ua olelo mai kela, e hiki i keia Kauka ke hoike ae i ke Aupuni i ka hono ia mea. Aka, aole nae i hooka ia keia hoakaka, no ka mea, ua hooman kei|i i kana mau hana no elua ihiki a oi, me kona olelo ae, aole . kpke ana no kekahi manawa loihi hou aku. Ma ka aoao o ke Aupuni, aole i kanalua ia ka aua iaia, no ka imi ana i na mea i pili i ka mai Lepera. A oiai ke kokoke mai nei ka Ahaolelo, ua manao iho la ka Papa Ola, he mea pono e waiho ia ae i hoike imua o na Wahaolelo o ka lehulehu, i hoike no ke'ano a me na mea i ik« ia e ia e pili ana i kana mau hana no ka Lepera iloko o elua makahiki a oi, ma Kakaako. Uakaaoha ia oia e ka Peresidena, e waiho ae i hoike. Ua waiho ae kela he mau olelo pili a lavra ole i kahoike i makemake ia me naolelo &no hookae V ka Papa Ola. No keia mea, ua kauoha hou ia aku oia e waiho ae i hoike" piha o kana mau hana a piaū i lawelawe ai, a me ka waiho pu ae i kekahi mau kii o kekahi poe mai ana i pai ai, Ua lioole mai la kela, me ka olelo mai, o na mea i koi ia aku mawalio ae o kana mao olelo i hoike mua aku ai, lie waiwai poaoi ia nona, aole hoi he kuleaua oka Papa Ola. No keia maa kumu, ua hooholo iho la ka Papa Ola, lie mea pono ole ka hoonoho ana i kekahi kanaka malalo 0 la mahele oihana o ke Aupuni, e hooko ole ana a e hana ōle ana hoi i ka mea i kauoha ia aleu iaia e hana, a ua hoopau ia oia, Mahope iho o kona hoopau hoomaka oia e pai a hoolaha i kanu mau hoikeike no na mea e pm ana ī koua hoopau ia, me ka hoaoe imihala 1 ka Pereeidena o ka Papa Ola; a ua kokua pu kekahi poe haole a me kekahi poe Kauka o ke kiilunokauhale nei iaia, a e hoahewa ana i kona hoopau ia. Ua lilo keia i mea kamhilio nui ia e na nupepa haole o ke kul.-ma-kauhale nei, ma ke ano, e hoolilo ia i kumuhana pili Aupuni, no ka hoala ana i ke kue i ka Pereside»a o ka PapaOla. Ua hooio ae na Kauka kue Aupuni, o lakou wale no ka poe ike i ke auo o ka mai Lepera, a nolaik, o iakoukai ku!eana e k-amailio, a e hoahewa 'hoi i keia hana a ka Papa Ola. Ma keia mea, ke hilahila net makou i ueia nuui ka«na waiwai ofe, No ka mea, iloko o na makahiki i aneaue piha ka iwakaloa i liaia aku, ua kaa malalo o keia poe Kauka ka Upaau aua a me ka imi ana i na ano o keia mai, aka, a hiki inai i kei« Uu

vole loa i ola hookahi, a aole no hoi i Like ko lakoa ike i ke kumu a me na Loina oua īuai uei. He ina\i hoike koia no ko lakou ike ole i na niea e pili ana i ke ano o ka mai. Ke hoomanao nei makou, maimu ākit ner, ūa olelō kekalīP maiw Kanka, he mai lele keia aole e ola; • aka, ua hoike ia mai makou, aia mahope mai, ua hoouna aku'la ua mau kanaka nei i kekahi haole mai L§pera i N f u loka, i kekahi Halemai mii, me ka hoike aku i ko laiia poe,. £«)le keia be mai '■lel'e, ahe ola no ke lapaan ia. NoJaila, heaha la ke ano o keia poe Kauka ? Ma Hawaii nei, hoole aole e ola, a olelo he mai lele; ama ka hoike hoi ma u loka, ua oleio aku, he mai lele ole keia, a he ola uo ke lapaau ia. He oiaia, he mea kupanaha keia ! No ko lakou ike ole anei, a ua makemake e a'o ia mai ? A i ole, he makemake ole anei e lapaau ia ke ka* uaka Hawaii a ola ? No Kauka Amna, ua hoowahawaha oia i kona.haku hana, ma kona lioole ana aole e haawi mai i kana hoike piha. Aua pono loa kona hoopau ia" ana; na k» Aupuni e imi aku kapoe aka-mai-kulana Keonimaua, e hooko pono ana ina kauoha. Ua hala elua makahiki a oi iaia— me ka olelo mua o Kauka Hilihalani ua lawa iloko o eiwa mahiua—olelo mai hae ua Kauka Anina nei aole e pau koke anā; me ka haawi ole mai i ka hoike o kaua maii hana iloko o elua makahiki a oi no ka waiho aku imiia o ka -Ahaolelo, ka poe i kuleana ma ka aoao o ka Lahui e loho a « ike. A heaha hoi ke kumu o keia ? No ka loaa ole anei o kekahi wahi waiwai, a makemake e huna ? A i ole, nt» ka makemake augi e hala he mau makahiki iehulehu wale ana e olii ai ika puu dala nui ake Aupuni e uku ana iaia ? —~ 7T He mau hoakaka ana keia a makou, i hikilele ole ai ka manao o ka leliulehu ina hoonuinui imihala a ka poe kue. He kumuhana ano iiui ka imi aua i na loina o ka Lepei'a, a he mea pono e hoikeike ia na hana a na Kauka o ke Aupuni no ia mea imua o ka Ahaolelo. Ao ka hoole ana o Kauka Anina, o kona hoowahawaha aua ia i ka Ahaolelo, ka Hale o ka Lahui Hawaii i kuleana e īke, mai ka Moi a Kona mau ma"kaainana. A o kona hoopau ia ana, ua pono loa ia. XVIX -±Li. Ua iioopuka ae ke Kuokoa i keia hua-oleio maiuna imua o kona poe heluhelu o ka Poaolio Mar. 13; e ao aku ana me ke leapakahi loa, me ke kuhikuhi ana i ka hewa, a hewa loa o ka aoao oke Aupuni no ke kipe ka ! A ua waiho pu ae oia he mau pauku o ka Baibala e hoopilipili ana. Ina he Liinahooponopoiio akamai a akahele ko ke Kuokoa, ina aole oia e awiwi ana e hoopuka koke i nu mea hoopilipili Baibala, o lilo ka Baiba!a i mea hooheuehene ia. No keaha hoi ? Eia: Ua hoikeike wale ae nei 110 ua 0 Kuokoa no na rama ame 'ua dala a ko ke Aupun.i aoao i makana ai no kā poe kokua i ka ke Aupuni ma na apana kolio. A pehea la oia i hoino ole ae ai i na kamano pilau a ko {akou aoao, ka mea i ike ia ke ino e 2,500 poe koho o Honolulu nei ? Heaha koua mea i helu ole mai ai i nadala a Dole i jkki haalele mai nei ia Lihue a nie Koloa ? Pela lioi o Rolena Tatina me Paehaole ma Molokai ? W. B. Kakela Wailuku ? Hikikoki me Nawahi ma i lilo? Kaheawai ka rama me ke dala ia Palainaka me Kikila Bara\mu ma na Koolau, pela ia Kauka AVaika ma Kohala. A he nui aku. Oia nae paha, aia ia poe ..ui ili-ko!e wai ole ma kou aoao ? O keia mau hoolaha hoolienehene a ke kahu o kekahi halepule makua, he lawe ana mai ia oua i koiia kahua Ikuai i kona mau la opio, a ike ia aku he kannka pouo; i niea lioowaliawaha ia nona, a o kana mau olelo a'o i mea make uo kana ninu hipa. Auwe ke Kahunapule i lawe i ka Baiba!a i kumukuai kalopa m> ko lakou mau manao enemi ia Ilawaii a me kona Moi. Ua niao|«o]in tna na hana a pau a keia kahu Kkalesia, ua komo oia mat kona poo a i kona mau kamaa bnti, kona waiwai. a me koua niāu hoa a pau. kona ola a me na mea a pau. ua pan 'loko oka lili ame ka makawe' no n.i hana t hooponopono Aupr,n <> koia mau la. Hilahila maoli ina ho kanaka oia, Aka, heaha la ? Ile oiaio, uia ka hua o keia wahi kumulaau o iko hS<u ai kakou laia, lua i kuokou ko kahu Ekalesia no kona hana wale no, aīaila, aole e hiki ke hōohenehene ia ka Baibala noua, aka, ina e huikuu oia tne ko koia ao mau hana pili Aiipuui. lie oi lou ka pono e ku aku na mea a pau a akaaku. ho nohene aku, me ko kapa ana t ka iuoa bou o "Upa Niho Mauo,