Ka Nupepa Elele, Volume VII, Number 40, 3 April 1886 — HE MOOLELO NO KE KEIKI ALII Mahina Hiki Ahiahi A O KA MEA I HOOIPO IA NA KUKUNA ALOHILOHI O KA LA, -A MEKE KAIKAMAHINE ALII -O KAAINA PUA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KE KEIKI ALII Mahina Hiki Ahiahi

A O KA MEA I HOOIPO IA NA KUKUNA ALOHILOHI O KA LA, -A MEKE KAIKAMAHINE ALII -O KAAINA PUA

Helu 4 āl KEIA mnnawa i kahea akt\ ai o Maimona la "Danasaka, e lawē akn oe i ke kaikamahiue wHi, a e hoihdr loa aka hoi uiia a hoomoe īluna o kona inoe mai kona wahi i lawe ia mai ui. A huli ae Ia oia ia —Kaua-Kaua, u ia: a tiou hoi. ke haawi aku nei au i ko'u hoomaikai piiena , . ole no kau mau hana maikai, ; A hooniaka aku la ō I)anasaka e hoihoi i ke kaikamuhine alii mai kona wahi i lawe ia mai ai, a ua hele pu aku hoi me Ka-sa-Kasa, a o Maimona hoi, hoHiku la no kei« i kon& luawai. A i ko ke keiki alii Mahina Hiki Ahiahi puiwa ana ae i ke kakahiaka nuij hele aku la oia ma o a maahei e nann, e huli ana i be kaikamahine ana 1 ike ai i ka po. a j kona ike ana iho aōhe oia o laila; nolailn, kahea ae la oia me ka leo nui; "na manao io no au pela, he mau hana epa wale rio keia a kuu makuakane i haua mai nei maluna o'u." A hoomaka aku 1» oia e hoala i kana kauwa e rribe mai ana; a mahope iho o kona holoi aaa iaia a maikai, a pule aku la oia a pau, hlau aku la oia i kekahi buke a heluhelu iho la no kekuhi mana>va. A i keia manawa oia 1 kaliea aku ai i kana kauwa me ka i ana aku: "E hele mai oe maanei, a e hat mai hoi in'u i ka mea oiuo, heaha mai nei hoi, a auhea hoi ke ka<kamahine a'u i ike ai i ka po hei, a nawai hoi ilawe mai iaia lanei?" '«B kuu haku," i pane aku ai kana kauwa sne ka haohao nui, "he oiaio, ua ike ole au i kela wahiue; a pehea hoi ia e koimo mai ai iloko nei me ko'u ike ole oiai au e uioe ana ma ka ipuka?" "Keu hoi keia o kahi kii keaka hoopunipuni," i pane aku ai ke keiki alii, "a eia oe ke hai mai noi i ka mea oiaio o!e, a huna hoi i ka mea oiaio; mc ka hoehoeha ana a me kou hoouluhua nna mai m'u." 1 keia mannwa i uluku loa mai ai ke keiki aiii, a hoomaka aku la ia e pepehi i kana kauwa, ma ke f»ui ana aku iaia raa ka pepeiao, a hoomaka aku la no hoi e peku; a omhope iho nae o ka pau nrn o ko ' pefeo laiSThopu aku la ia a nakiuaki iho la me ke kupee ana i na lima me keka— hi kaula, a lumai aku la īaia iloko « ka ( luawai no na manawa he nui me ka i ana aku: "E make uo oe ia'u," i pane aLu a! j oia, "ina aole oe e hai pololei mai ana ia'u owai la kela wahine ui a'u i ike ai, a na-j wai hoi oia i lawe mai." . t j 0 kana kauwa i keia manawa, ua mikau 1 ia oia, a ua kokokfe hui e make, a manao, iho la oia, ua ano e paha ka noonoo o ke keiki alii, ke kumu o kona hana aua pela.: A hoomaka iho la oia e kuko īloko ona * penei: Aole au e pakele ana i»a au e hai ole ana i kekahi mea oiaio ole, a pane aku la oia i kooa haku i ka i aiīa aku: « E'kuu haku," i pane aku ai oia me ka leo hanhaa, "ke noi aku nei au i kou oluola, e hookoe ae oe i ko'u wahi o!a, alaila, e h®i aku no nae au ia oe i ka mea oiiuo loa. A no ka pihoihoi loa o ke keiki alii : nolaila, huki mai 1a oia iai.'i mailoko mni o ka a kaomī iho la maluna ona, me kona maneo e hai mai oia iaia. A i ka ike anu iho o ua wahi Wauvva »ei ua kaawale mai oia mailoko mai o ka luawaii; oolaila, ua pane hou aku la oia: "E kuu haku, e manao iho no paha oe, he mea hiki o!e ia'u ke hoopau aku i kou makemake me ko'u mau heieheleua, a nolaila hoi, ke noi aku nei au me ka hnahaa imua ou, e hookuu mai ia'u e hoi ae e wehe aku i keia mau wahi lole pulu. 1 keia maūawa i pane mai ai ke keiki alii me ka okilakala; "E hele 00, a e hana hoi me k<t hikīwawe !oa." i paae m u ai ke keiki alii, a mai manao oe e holo loa •kit a pee mai ko'u m iu maka aku, me ko'u ike ole aku ia oe." Puka aku la ke kauwa iwaho, a ki ae la a hemo ka ipuka maluna ae o ke keik* alii. holo loa aku la oia no ka pa alii 0 : kft Moi nae i koia man&wa a ke kauwa i | hiki aku ai, e kamaitio ana no oia me kona ! Kuhina nui i ua mea no e pili «na i kaua keiki no ka nui o kona ehaeha no ka hoo 1 lohe ole i ka ka makua mea e olelo aku, ai, a me kona kue ikaik \ hoi i kiwui mea i makemake nui ai. A hoao iho U kona Kuhina nui e hoo-' luolu aoa iaia me ka hai aku, m hna\Yi ' mai ke keiKi aln i kana kumu me k* oiaio loa. "Ē kuu haku. ke noi aku nei au ia oe aoie e mihi no kau mau hana au i ham •ku ai maluna o ke keiki n!ii i keia maua wa, a o ka roea pono waīe no. o ka waiho aku oo iaia pela iloko o ka hale Kakela paahao,' a uana »o ia e waiho mal iaia iho malalo o iau mau mea a pan au i makemake ai." A o ka p»u ona iho no ia o ka ke Kuhiu® nui maa kamailio «an, ku aua no ke kauwa. a kukuli aku la oia ma oa wa«a,e o ke Alii ka Mok ma k\ pane ana aku. r, E kuu A4ii, ke kau'mah» rei au no'u iho, 00 ko'u lilo an* i Elele no ua uuhou iuo loa imua ou e ka Moi, a,u hei i ike ai he , kumu oui ia nou e hoowahawaha ai. Ua

' pupule ia ke keiki alii i keia manawa, he j mau kamailio ano e wale no kana, e pili I ana nae nb kekahi kaikamahine ana i ike ]ai i ka po nei, a o kana niau haiia a peu | ana i hana rpm nei maluna o'u, he ku wale inoi ka pilikia." A hoomakā. aku la oia e i hahai ika moolelo mai ka mua a i ka I hope o ka ke keiki ahi mau mea a pstu ī iolelo mai ai iaia, a me kona pepehi hoomamoino ia ana hoi. - I keia manawa i pane aku ai ka Mo! i j , kona Kuhina uui, "he okoa loa hoi keia j ; mai kou manao au i hai mai nei ia'u, e j poao oe e hele aku a imi pōno aku hoi i Ina mea a pau e piii ana i ke keiki alii." i a ua apo mai la no kana Kuhina nui i kei a mau olelo a kona Moi, a hooko koke aku | la elike me ka eleu i loaft iaia; a i kona ko* |mo ana aku īka rumi iluna i kahi ake keiki alii e moe ai, loaa aku Ia oia e helu heiu buke ana no ma kona wahi e moe ■ ai. s A mahooe iho ona kukai iiloha ana. pane i aku la ke Kuhina nui. ;, E kuu haku, ua ' manao nn hp n>ea pnnri pnha e pepehi ia i_ kela kanwa an, no ka hele_Ana ae nei e hoo- ! puiwa i ka Moi kou makuakane." Heaha ia, i noi aku ai ke keiki aiii» ka mea nana e hookaumaha nei i 1 ka Moi?" "E ke keiki aln,' i paiie aku ai ke Ku- • hina nui, <l ke hilinai nei au ina mea a pau ' a'u i lohe mai nei. ana i hahal_aku nei i lee "Aliī ka Moi kou makuakane, e pili ana ' nou, no Ka nui loa o kou hewa a me kau 1 mau hanaino; ho mea oiaio io no; ke ike i io aku nei no au pela, ma ke ano o kou i huha au e hoho mai nei." , "Pela io paha," i pane aku ai ke keiki ) a!ii, •'•aole paha i maopopo loa iai'a; aka, ke ) noi aku nei au i kou oluolu, owai la ka mea • makeonke ole e ike i kekahi mea; a owai i hoi kela kf.ikamahine me a'u i ka po nei?" 3 Ua hoopuiwa loa ia ke Kuhina nui i ko- ; na wa i lohe ai i keia mau ninau i puka i mai mailoko oke keiki alii; a no ja mea, . pane aku la oia, "E kuu haku, mai puiwa i oe i ko'u hoohuoi ana. He mea oiaioanei, he kaikamahine io, a i ole, he mea okoa ae i paha, r hiki mai ianei ika po, me ke ko- » mo ole mai ma ka ipuka, a e pii mai hoi i maluua o kau kauwa? Ke noi aku nei au \ ia oe, e hoopau oe i kou mau manao a pau e - pili ana no ia inea, a e hai aku no au ia oa ? he moeuhane wale no ia au i ike ai, a e ) hookau mau mai nei hoi i keia mau kiii onohi ame na helehelena maluna ou e ke keiki alii. 'He mau alakai hewa wale no keia," i j pane aku ai ke keiki alii, me ka nui launa i ole o ka Ieo; "k« makemake nei au e ike a t e lohe hoi mai ia oe mai. pehea aku nei la ua kaikamiihine nei, a heaha hoi ka hope--3 na i hiki mai maluna ona; aka, ina ua i kanalua oe i kā hai una mai la'u, alaila, e i koi ikaika aku ana au ia oe e hoolohe mai . oe 5 ka'n.'" Ano kona lohe nna i ano [ ole a"a"no"e hoi a ke keiki alii, ua hoopuoho ioa Ī8 «in, n manao iho la ia, pehea la i hiki ai ke hemo mai mai ke keiki alii ūia'lp L aka, hoao iho ia nae oia e hoomalimali a e j hooluolu aku hoi i ke keiki alii; a noi ikai ika »ku la ia iaia, ina ua ike io oia i . kaikamahine. Ae, i pane aku ai ke keiki alii, ua ike io i no au, a ke lana mau nei ko'u manao, ua > lawa iho la au, mamuli o kou hoouna ana s mai iaia ianei. Ua haua hookoiohe loa . mai oia i-i'u, me kona hoohiahiamoe ana iho me ka manao pahaaole au e ike ana; ! aka, aele i liuliu iho, ua haule īho la au iloko oka hiamoe kulipolipo, a o koua uianawa no ia i ku ae ai a hoomaka iho la . e haalele mai ia'u, a aohe o'u kanalua no kona hoi ana aku a hahai i na mea a pau e pili ana i keia mau'hana. E kuu haku, i pane aku ai ke Kuhma nui, ke hui aku nei au ia oe, aohe o keia mau ano h«ua i bana ia, a aole hoi kou makuakaoe, a heokl loa aku hoi au, i heouna mai i kekahi kaikamahine ).\nei ma ke ano hoohuoi a hoao paha ia oe. e like me kau e kamailio mai nei, « hoomanawanui hou mei oe ia'u, no ka hai hou aua aku ia oe, he moeuhane wale no ia. I hele mai nei anei oe e hana mai ia'u, a e kue ikaika mai hoi i ka'u mau mea i hai a-ku ne\ la oe? t pane aku ai ke keiki atii me ka huhu nui; a me kft hai mai hoi imua o ko'u alo, o ka'u mau inea a pau a'u i ike ai he moeuhane wale no? Ao ka lalau aku la no ia o ke keiki alii ma ka umiumi, a hoomaka iho la e pepehi me ka hoomamoino aua. Hoomanawaoui iho la ke Kuhina nui i keia mau hana hoomainoino a ke keiki alii. A i kona manawa i hemo mai ai, manao | iho la ke Kuhina nui no kona hemo laelae ■ aua mai; a u« loaa hou hoi kous kuokoa; a pane aku la oia, e hele no au e hai aku i !ka Moi kou makuakane i na : «ea a pau ! o pili aoa no ka pono o kou aoao. i E pono oe e hele, i pane *ku ai ke keiki a e hai aku oe mai ia'u aku keia, oia hoi, e ; maie uo «u i v.e kaikanuhiue a f u i ike ia i kn po nei, a e hoihoi mai hoi i ka haina : hikiwawe. I keia nianawai i haawi aku ai ke Kuhi- . ua nui i kona ae ana iue ka hoohaahaa ana : iuia ilio, a holo aku la me ka euama nui, a ku ana im'u* o ka NLoi Sa 2amaua me ka nui o'ka lianu, a me ka ūui hoi o na ehaeha a me n* mokumoku e kakau aua maluna o I kona i«iu maka, a pane mai la ka tka | i ana mai: t "Weli,' » paue mai ai ka Moi; pehea ke i s auo o ke keiki alii au i ike a i loaa aku uei hoi? I ninau aku ai ka Moi Sa 2aaiaua. I Ae e kuu haku. ona mea a pau a ke ! kauwa i hai mai ai ia oe, he mau mea oiaio } waie no la A hoomaka aku 1* ia e hahal | i ua mea a p.»u a ke keiki alii i luna ai, a I me koua pepehi haoiuniuoiuo ia hoi. A Oj. ka Moi hoi, ua aloha loa U oia iaia, a hoo-', holo koke īho la oia iloko ona, e hele aku , oia e «ke ike keiki alii, i !oL v - uaopopo • mai ai oia t ka mea oiaio mai koua w&ha ' uiai, ♦ i k«hi wa aku. 11