Ka Nupepa Elele, Volume VII, Number 44, 1 May 1886 — MAU OLELO AO NO KE OLAKINO. No na keiki Kamaiki. [ARTICLE]

MAU OLELO AO NO KE OLAKINO.

No na keiki Kamaiki.

O ua inai o k>k.o o na wuhi Uoowali ai, a me na okana e pili ana, oia ku mea naua e lvoomahualiuu ku mnke mawaena o na keiki liilii malalo o hookahi makahiki, mamna o na ano mai e ae a puu, a oiai raa ka hapanui o na make e nianaoia ana paha niamuli o ka hanai pono ole ia, nolaila, he mea pono e makaala loa ia ke ano o KA MEA AI. He pono e malama ia me ku mikiaiakaai a ke keiki maniua'e o ka hanau ana. O ka \va e ola ana ke keiki me ke koko o ka niakuahine, he mea pono e hoolawaia me ke ano koko maikai a maemae loa e loaa ana i ka makuahi'ie; nolaila, o kana hana, i kulike ai me ke kanawai o ke ola maikai, oia kona malama me.ka paa mau o kona manawa ai. Aole ponp e ai a oi aku i ka mea kupono; a e hooiana i ke kino nia na wahi akea olnolu, a e malaniā pono i ka oluolu a paa ole okawaihonao ka oj>u. E malama oia i ke kulana o- kona mau waiu; o ka likiliki o na aahu, oia kekahi kumu<nui—mawaena o na wahine haole —o ka nakaka a eha o ka maka o nu waiu; a he mea nui loa keia e pono e mikiala ia e na wahine Hawaii i ka manawa hauau. E holoi mau ia na waiu me ke kopa a me ka wai maemae, a ina e ike ia e ano eha mai ana, alaila, e holoi nie oua wahi wai paakai alama—a iua kekahi mau auo eha, ua holoi ia me ka wai ta me ka maikai, a ua mau ka maikai o na waiu. Maliope o ka hanau ana, c hoomauia no na milama ana nje ba mhemae i ke kulana o na waiu, a e holoi inan ia me- ka wai mehana. A o kekahi mea nui, aole loaa e waiho wale ia o loa » ke «nu. E malama pono !oa ia nu aahu o nn keiki hanau hou. E holoi mau ia kona kino iloko o ka wai meh»n.i nie ke kopa' maikai loa. i ksla me keia l.i, a o i.o.ialm ia i ku lole maemae. >'a keia c ho-' ;! innioe maikui i kc keiki; i«:. -o hiun.cc ke keiki iloko o ekolu hap;vti,i o ka la. aiail i, aole ī maikui konn kulana, Aole p y no e ai kc keiki hanau hou i ka waiu o ka n;. v kuahino a oi «ku i hookahi manaw; iloko o kela mc keia elua hora i ke ao, a i ka po, e hooloihi aka i ka mauaw;i 5 o ka loaa ana ia he manawa loihi hku no ka makuahino e hiamoe oi. Ina e hookoia keia uiea i ka hoomaka aua, alaila, he mea hiki walo no ke hoeraflftmaa it a maa ke keiki i kona

(i i;c kii-io holooko!'i.o icc kauaka,- ■ he ui.'ui ka !ike. \ . olii i>i " o ka poil'i :i-rucf ic:i-fi)-iik<*l 110 ke ol;i o k . p*e makua 'i iui' in eeiki miuniM at: o iia nua mn nn iinna pili 1 ke o!a kuio; akn, ua 01 loa «ku kt<i:' ina ka niahim;i ana i ua keiki liin:iu hon. O ka makualniH) hooheinnhem;' i keui h .na. e hoonlwlma niau ta ana oia -o ■!<•.• leeilei mv<! man. - ! I ka in<in iwa kupona e' li.iawi ai. i*k« kel iki ī kokalii p.no ai o!vO;> mawuliu au o ka O kd 1 1 ikU Ull'i il ul i o K i 'i o lo* o kainaikii, oia n < ka \7uia pipi maikai hoo Ina, mo l<a awih.fi* -nie- liookahi-liapa-ha wa' meh.-ma. n o hoomomona ta aie ke ko keokeo. i kn manawa e hanai-ia ai ke keiki mai ka omole aku, e mieama pono l-loa-m. e lioloi maenip.e i me ka wai inehain. a pela pu ine ka īliomo, o hoomaemae like in laua, O ka ho;ihemaht:fßß > keia h;na, he kuinu hoopoino ia ina o koe illi :>na kekāhi wahi lihī iki o ka waiu awaawa iloko o ka omole, a ilok>> paha o ka alu o ka iliomo Na ia mea e hoa wuawa koke i U.a-wain hou ke liookomo ia iloko o ka omole. a he mea (iiau. na kēin me.i e hooulu mai ka mai īloko o ka opu 0 ke keiki. a ua lehulelni na make mawni.m o na keiki. Aole pono e lawe mai i na omoie.menā nu'ku lōihi i paa rne kn. ihomo, no ka mea, aole hiki ke hoomaemae pono ia ka nuku 0 ka or)olf. He niea pono p hooiawa nru ia i elua o!volo, me eha mmi iliomo, i lav.a pono.ai ka maiiawa no ka h'>o.m<»v:: r *!"ī ana. E uinau is mai ana paha, ina he mea hiki ke pah< ae i keia mau hana a pau ma ka haoai ana i na leeiki me ke puna Ma ia ano. ahnhi p moni n 'iwi ioa.ana ke | keiki i kāna aī, n aole hoi e hnipu me kā [ haae, ka mea hoi e h»ea-tuaii mai ana i ka wa a ke e omo ana i ka wa in; a he Lmea iini ia no ka hnowali pono ann i ka mea ai. O ke umo anfi, hu oiea hooikaika ho ia i ke keiki, e lotta ana he pomaikai i na a» 0 ka lehelehe <i ke keiki no ka nianawa e nlu ai ka niho. Kui'na pilikia i kahi manawa i ka wa e hoo<naka ui ka uln :ina o ka niho, a ilnko o ia manawa e mftliinw loa ia ke ano o ka <«ea ai.. atail.il, e 'makaalā loa ia ka aaliu mau i na lole nialoo nuiikai. , O ka ukuhi aiia i ke keiki mai kā' waiu i mai o ka maku'ihme, e hanain me ko «kahele loa. Aoie poio e n'uuhi i;> lakou i ka manuwa mai. Mainua o ka hoomaka ana | o ke keiki e hele, e haawi ia iia : ana i ko lakou mau aini a nie rw wahi e ae o ke kino, ma <-a v,nihc> i'iia i>» I keu e moe iluna ke aio, mnluoa .o kekalii kepa noiunolu «na ka papuht(e, i»kn, e hooh'li mau nae i ko I«kou Imlaon o.ka.moe ana, »o!e ma kahi hookahi wale no. He oiaio, ua maoopopo lea, o ku keiJr«, oia ke kanika a wahin'* paha o keia au akn, a nDla>ia, nialuna o laua na manaolanH nui 0 ke Aupuni. Aohe l(iunu : iana nui e ae i kpiii i n? hiwehiwe ima a ke Aupiiiii o l<ekahi ain:» iloi a'iu mamua o ka m ilama ana i «»®. -&ik'< ua miinaoia e ! hoopuka akup kela me keia manawa i man kuhikuhi ma keia kumuhani »iui imua o na makuahine Hawaii'.'; I OLEOAO NAAI'AONo KEOLA KINO "O kela a nie keia ano Oleloao Naauao, ua hoohoiomua ia ia.ma.tnuli o ka mahua- ; hua ana a rnc ka paiahalah? ana o ka noaoao." (> ka oli'leao naai:;io o' koia au iiou, e like no hoi me ka ike 'iupaau o keia au hou, ua paewa maoli no i ko ke kulaua mua o ia mea i hoike uiua ia ai ma ia inoa. O Haigeia aole 'ia i'mau ma.ke a»o o ko kaikumahine huna a Eseut;ipiusj uk:i, ke hookaukolo nei oia i ua lianohano o ka lilo ' ani i makuahitTe 'no kā i.ke lapaau t> keia au hou. O ka oleloao naauao o keia ; u hou, elike Kanawai oi ae o ka paulele pololei ana, ke lawe nei īa i pahola anu mai o ka mai ahulau !<u i ka weiiweh i pulakaumaka e kue ann i na Kanawai o na uiea ola, a ke iuii uei ī na haua-'e loaa iii ka mihi ana, mamuii o ka hooiuuopopoia ana a me ka hoemi ia ana o ke kuinu iuu, a pela pu hoi me ka uku lioopni. Ma ko kakou ano he poe kiai ola, ua lilo i hana na kakou ma ko kakou kulann hn pue inaluina i ke ola o ka lehulo'im, o noii jki; i'n a kuimi o na mai, a pela pu hoi me um ano hana hololea o Ue pale aiia ;:e m iakou a o ke kināi aua palia, Ua hoomaop po l>.- Kau'-ia i ka ponaha no ka puahana ana h uie ka hanu aoa mawaena ona a me na kanaka i oi aku ke kamaaina iaia mamua o ke A:ii a o kahi mea kokua paha. < ia hoi ke Kauka a me ka mea mai. He pi i kuwaho keia, aka, oia ku plli auu o k uia oih;nia i kona ano kup i no ka aina. O w ke aloha hoa kanaka i konohia ia mai e k; n;i oiluma, a 1 lilo ai t m<īi (nwahiwa uia kona hlo ana i mea auo ir.ii <n<.ol;, <■ kaualupe ak'i nna u» la mai ka noao al»u u lia liioe a i ke kuia pahhalaha o ka noeau p li o!a ki. o; e huli ana uo na pouo pili i ! i; i lehuieiui, a no ka ponuikai hoi o na kaimka a pau. O keia kumuiiana holookoa ua pihpaa loa ia ia kaKOU. o Kela a mc ke a oihana nnauao ua oi ae ia mamua o ka hana kulopa. O kona poo paahaiiu t> paauU nna m« keia uhaiaholo ana, aole ia no kr ako alo»u tna na ano a pju. A o kan« mau lsana ana maiuua o na kHiiaka iia pili ia no ua kaii;ika a p u. Aole hoi o k\ia liaiia hauohano ktt i ke loha hoa krtuf.ka, m v iima walo ne o ka poe oihiiua naauno U« ike ih mea a paa, he eiieghu umiii laa o!e ka papa pai uo kn hoouaaiiHe sjyi. O ko kakni poe k inakā, hepoe kapaka pu-

na kanaka, mauma ne o ko kakou mavi uupepa puka lu,. a "tuo puka pule. 0 ka niv!u tio hoi kekaiii. e. lilo ana no hoi m i tnt;i hoeueu 1 ka hoopuhola ana nku a ine na hookiiukolo olnolu ana ma ku itie.i e pili ana i Le'.a hīinu ma ku hooiuaopepo aiw ma na kulana hoopono 10 maoli no ka hoolioloinua. i kn maemao o ke oia kino. o ke kulmiu mtieiniie, o ia ke kokok(3 aku 1 kn liaipule. alailn, e hooniHnaoia, o k;\ hoopuni una o uf Uale pelapehi a inoim>, i me ka noho iu ana o ia mau wahi, aoie in md ke kulana e hiki aku ai ī ke kmunaha o ka maeinae a me ke aloba. Owai ke kuhuuapule i hooanaopopo ole uo | ka ea mo, ku ai i hoomoa pono ole ia, wai | inoino, a tne ntx ili piha lepo, o ia na kumil I 0 lea howa? I oka naaupo a me i< t peiapel», he mau mnhoe Siana laua. v<tn!, e hcorafiopoj>o ana kahi mau kaluMiupule ika ota.io o neia mau mpa, eia no nae, he lohulehu wale o lukou i hoomuopopo ole he hana kupono no lakou ka hoonaauao eiia aku i ko lakou uiau hoahanau maluna o keia innu mea> J aole maloko wale no oka pupupu hale o ke kanaka ilihune i makemake ai keia uno olelo ao.. Aka;o ka poe kekahi e noho ana iloko a n/hale nani, e iuakahu ana iioko o ka hauoli, a e- noho ana hoi ma na noho nani iloko o ko kakou mau luakiui, e hoopoiinukai mau ia ana lakou e ka e« maikai nia ko lal-ou muu homē )ho, a pela no hoi ma na luakini. E hoomaopopo na kahun<pule ina ino maoli e muu mokaki ana ma fao lakou mau akihele, a e ike 4 hoi pehea la e īke ia ai ke kinai la ia mau iuo, -a i oie e kapao ia ae paha; e hoomaop&po lakou ī ka like ole nnwaona o ka luakini i hoomaemae pono ia ka en, a me ka luakini o akelekele ai na.kanaka .tnai ka loaa ana, mai i ke nuu a mē~k~a nalulu, «laila," e hooi palua aku auanei lakou i ko lakou ikaika.ma ka lioonaauao wna i kc> lakou poe lioahauau. ' | . ka halawai a ka Aha Kuhina i UialAiaa ia ma ka la 21 o Aperila, ua

hooholoiA. mahope o ka noonoo pono ia ana, e kohoia kekalii Komite 110 ka uieniele a h<x>maopof)o i ke kumu a me na mea e pili ana i ka pau ahi iho nei, ine ku imi aku i na mea a pau o ka hoomaka ana, ka a ana ' a nie ka p!o ana. tJa manaoia o keia mau nieniele, no kalii hoiooleOa i pan iho la i ke ahi, a uolaīla, ie ulu mai aua ka uinau no ka lioolawa ana i ka wai, ke kulana a me ka !awa pono o ka Oihana Kinaiahi, ke ano o ke kukulu ana i na ha!e, ke ano o ka hoahu ana i na ukana aia e ke ahi, a me na mea e ae a pau e pili ana, i hiki ke hoomaopopoia, ka hopeua o keia ulia, Ile mea kupono loa keia huli ana, oial, māmuli oui moa e loaa ai he hoike no keia pau ahi nui, a w»i .vui i ike ole io m«mua aē i!dko o keia Alipimi^"|*he ,miiU hoomiaopopo kupono ana uo nii mea e haiia ia aku ana ma keia hope. Ua koho ae ke Alii ka Moi, he eha poe Komite, a o ke Kuhina Kalaiaiua ka Luna Hoonuilu, a ua* manao ke Alii ka Moi he mea pono no ka hooholomua ana i na hana, e koho'ia kekahi poe knonoono oka aina. 0 ua Keonimaua i kohoia, he poe lakou i hiliuai ia <? ka lehulehu, uo ko lakou kamaaina ike ano o na waiwai </kQ

kulanakauhale nei, a po ko lakou kulaha hanohauo. O ua Komite nei, oia uo ka Moa Mahaloia C. T. Ouliek, Luns- - slessrs. A. J ? Cartvvright, S, M. l)amon, C. E. WilUam* ame C, O. Berger.E hoike iu'ku aua keia lono imua o keia poe, i ka inakemake oke Alii ka Moi, x aole no paha e nele ana ko lakou kwelawe i ka liana a ka Moi i makemake ai. Mahope iho oia, ua noonoo pu ka Aha Kuhina, o ua ulia i kau mai mamulī o keia pau ahi, he mea nni ia, a he mea kupono e laWelawe ia eke Aupuni, kekahi mau hana mawaho ne ona mana oihana; nokiUi, ua ia tia lawelawe aua a lire Aupuni i kuuiu e hiki ke hooko sa! ka hana. A mamuli oia mea. ua manaoia, he mea pono e kohoia kekalii Komite o ka Aha ki hui a kuka [>ti ana me ka poe kuouoOno, no na moa o pili ana i ka pono <p ka lehulehu. Ua oluolu i ke Aiii ka Moi e koho i na Mea Mahaloia W. M. <Vibson i\ me C. T. Ouliek, i Komite no ka Aha Kuhina, no ka hooko ami i ka hana ma ko ke Aupuni aoao mo ka huipu akn me m kokna a na makaainana.