Ka Nupepa Elele, Volume VII, Number 45, 8 May 1886 — MAU OLELO AO NO KE OLAKINO. OLEOAO NAAUAO NO KEOLA KINO [ARTICLE]

MAU OLELO AO NO KE OLAKINO.

OLEOAO NAAUAO NO KEOLA KINO

il O keh a me keia ano Oleloao Naauao, ua hooholomua ia ia mamuli o ka mahaahua ana a iric ka pa.lahn'lalie. ana o ka naauao." O ka oleloao naauao o keia au hou, e like no hoi rae ka ike lapaau o keia au hou, ua paewa maoli no i ko ke kulaua mua o ia mea i hoike mua ia :ti ma ia inoa. " O Haigeiu aole ia i mau ma ke aoo o ke kaikamahme huna a Eeeulapiue, aka, ke hookaukolo uei oia i na hanohano o ka lilo an« f"cnHk«ahiue uo ka ik*e iapaau o keia au hou. , O ka oleloao uaauao o keiu ,* u hou, elike Kanawai oi «e o ka paulelo paiolei an», ke lawe oei ia i k* pahola ;uia mai o ka iuai ahulau ku i ka Weiiweli i pulakaumaka e kue an4 i na Komiwai o ua mot ola, a ke iuvi ne» i na hana e loaa ai Wa mihi ana. mamuli o ka hoomaopopoia ana a n»e kn hoeini U ana o ke kumu iiiU. a peU j,u h»>i me k» uku houpai. M« ko kakou ano h«> poe kiai «la, ua liio i h«»« 11« kakou | mu ko kakou kulana he poe nuilama i ko ] ola o kn lehulehu, e noii «ku i n* kumu o \ oa mai, a pels\ pu hoi mt» n« nno' hauaho- j lolea o ke pale uiw ;.t> m lakoa a o ko Mmū i iiua p t ha, • j l'a hyoin«op >po ke Kauka i k« p y uāh« j no "paalaua unft » k'a hnea ana ma* ]

! waena ona 'a mo na kanaka i oi aku ke ka- | maaina iaia manma o bo Alii a o kihi | niea kokua paha, r,ia lioi ke Kauku a me !ka mea mai. Ile cne« pi'.i kuwaho keia, J aka, oia ka pīli ana o kana oihana i "koiui " t ano kupa no ka .aina. Oia ke aloha lioa j kanaka i «onohia ia mai e k>.na oihaiui, n I i lijo ai i mea hiwahiwu ma kona liio aiia i j mea■hho nui mnoli, o kaualupe aku »na in ' !■ la mai ka n.au aku o ka moe a i ke kula ■ pal»li(ilt»ha o ka noeau pili olu kino; e huli , I ana no n» pono pili i ka lehulehu, a no ka'l pomaikhi hoi ona kanaka a pau. " i

U keia kmnuhana holooko.a ua loa ia ia kniiou, o. Keln a pne„keia oihana j iviaiiao ua oi ae ,is maniua o ka hana kale-' pa. 0 kona poe paahana e paa.ua ana ma keia nhaiati< 1o ana, ia no ke p.ke alunti ma na ano a pau A o kam mau Imna ana'maluna ona k;.naka «a pi!i ii no 1 'iia kanoka a p u. t j

Aole hoi o ki'ia.hona hnnohano ku i ke loha hoa knn&ka, ma m limn wale no o ko poe oihana naauao. Ua iko na mea a he euegini mana lua ole s ka papa pai no ka hoonaauao aug. G ko kakou poe kanaka, hepoe kanaka puni heluhelii, b, aohe hoi mea oi ae o kā ikaika o k» liīo f*na i mea hoonaauao no na kanaka, mamua ae o ko kakou mau nupepa paka la, a me puka pule. O ka awai no hoi kekahi, e lilo ana no hoi in i mea hoeueu i ka hoopahola ana aku 3 mo na hookaukolo oluolu aaa ma kainea e pih ana i keia hnna ma ka hoomaopepo ana m«t na ikulana hoopouo 10 maoli no ka hooholomua i fca maemae o ke oia leino*

Ina » ke kulana maemae, o ia ke kokoke aku ī ka haipule. ala.ila, e 0 ka ana o ua li.ile pelapela o inoino, a me ka noho ia ana oia iuuu wahi, aole ia nia ke kulaua e hiki aku ai i ke kaumaha o ka maemae a me ke aloha. Owai ke kahun»pule ī hoomaopopo ole no ka ea ino, ka ai i hoomoa pono ole ia. wai inoino, a me na ili piha lepo, o 'ia na kumu 0 ka hewa?

Oka naaupo a me ka pi-lapela, he mnu mahoe Siana laua, Owt, e lioomaopopo a#a kahi niau kahunapnle 1 ka oiaio o keia mau mea, eia no.nae, he īenuienu wale o lakou i hoomaopopo ole he hana kupono nō lakou ka hoooaauao ana aku i ko lakou mau hoahanau maluna 0 keia m;iu mea, aole maloko wale no oka pupupu hale o ke knnaka Hihune i makemake ai keia nno olelo ao. Aka, oka poe kekahi e mho ana iloko ona halo nani, e iuakaha ana iloko o ka hauoli, a e noho ana hoi ma na noho nani iloko o ko kakou mau luakini, e hoopomaikai mau ia ana lakou e ka ea maikai ma ko lakou mau bom« iho, a pela 110 h.oi'' ma na luakini. E hoomaopopo na kahunapule i na ino maoli e muu' u >kaki aaa ma ko lakou mau alahele, a e ike hoi pehea la e ike ia ai ke kinai ia ja mau iuo», a i o!e e kapae ia ae pah»j e hooniaopopo lakou rka .wāona oka ' ' " ' ]

hoōmaemae pono ia <!>», ame ka luakini e akelekele ai na kai)aka mai ka !oas ana, mai i ke anu a ,me ka nalulu, nlaila, e hooi palua aku nuanei Ipkou i ko lakou ikaika ma ka boon<jaua{|i ana i k.o lakou poe hoahanau.

"Ikulike ai me ka Siduey Smith maa olelo, "he hana kilakila ka imi ana ika oiaio, a he pomaikai ke lo'aa ua oiaio !a," a aole anei he mea pono ia kakou ke pakui akn, he-hana ku i ,ko ke Akua makemake ka hanai aku ia oiaio ia liai? Na ka naauao e hoala a pauai aku inma i ka itni, ka luili a me ka nowelo ana i ka oiaio, a o ka maemae o ke ola kinO kekahi i komo pu iioko oia mahele. Hoko oke ku* lana omaimui, u nva keknhi walii noho pelape'a paha, e imi ana ka uaauao a loaa a hoao aku e hoolilo i ke omaimai i ola mohala maikai, a i kahi noho pelapēla hoi, i wahi noho maemae. E hoike aku ana ina mea a pau, uia ona olelo a Fuller; "aia wale uo iioko o ke kino ikaika mc ka maemae e hiki ai i ka uhane oke kauaka ke liookoi kana hana me ka iawa pono, līe meii liiki no hoi ke lioopili aku me ke 1 na huaolelo a Palks: ka naauao a me ke olakino, ke uwalo mau nei laua i ko ke kanaka mau makeinuke a pau no ke ola maikai a me |ca noho'ua lanakila; na keia mau mea elua e hapai i na hooikaika e loaa i ke kino kona mnu haawina eleu, a i ka manao hoi koua mau." mahelo noonoo naauao, o paa elike ?ne ka loihi o ku manawa i kupono no ke ola ana malalo ona kanawai o keia noho'p.

"Ma kokalu atto ok lo ana, ua Kui pu kn naauao ameka iioho'na ola maikai raa kahooulu 'iina i ke kino :v moa a pau c pi!i ana iloko u Ksi mohala moluihn, a e hoemi l oi i na knnau hoopopopo, ehoelei i na lala o kd oiwi kiuo» a e hook.m-.i aku i na uva : kalua o ka make. Ua hut pu kua j ko noi ana mai niamuli o na huaolelo a ka mea haku olelo ikamai, "owai la ka moa e haawiole a na i kekah] wah| mea auo ole, i kumu e kaolii mai ai j kana mea e haawi ai 1 mau tausani honua i kumu e ola aif Ke poloni nei keia mau haawi<i«i a elua i ke naka a me fce Aupuni pu, .e noonoo a © hana aku no ke ka«pjJe i na popilū kia» Ano wale iho wm no ke a|>o 14 ana o na kauka piii malamn ola koua kukiuiā kiUkihi a poniaīkai nuil A i keia manawa, ke komo pu nei ua kauka, kn Huiahana <J» ua oihana Joe«.

na enegiuiaj na kahunapule, na kumukula ame ua poe uopnoo eae a pa'u ina ka nowelo aua i na kumu e hooholouma ia'i keia mea. O . kā poe kalai Aupuni, ua nauf lakou i keia mea ma ke aiio he kumuhana kwpono no'ke kau ana i niail kanawai, ame j na hooponopono pili Aupuni. • Mai na i.'.au makaīnua loa mni v ua nlu mai ma 0 a maaK-ei na olino o keia mea, n uaj i boibe rnai na noonoo hohonu i ko kI mahalo ame ka make.nake i iia | aho laaū £me na lapaan nana e kiipae aku ina mai. He mau palapaiā mai Clayton, i pai ia ma Enelani, i Eaai ia ka manawa no IGBB, ua ,hoike mai 6ia i kana mau mea lehuleliu i ike ai ma maloko o laila ua kamailio oia no ke ea, ka wai a me ka Eupo, aua hoakaka pu mai ina ano maikai no ke olakino a me na mea pili i kekahi man ano mai mamuli o na hawai lawe meaino malalo o ka honua. Ma Karolina Hema, ua hoike ia inaloko o na mohlelo o ko laila Ahaolelo, no kekahi "kana<vai no ke jpale ana'ku i ka laha ana o na mai l>ebera ma Charlstoha iloko o 1738," a.iloko o 1744, no kekahi "kanawai" ma kona ano nni, "no.ke pale ana'ku Ika lalia aua ona mai lele ame na mai aai.'' v

"Maloko o keia aina, ua hoala nui ia na kumu hoohoihoi 110 na mea pili i ka malama pono " ana i ke olakino. Ua niaopopo no i na mea a pau ka ulu ana'e nei o kekahi mau Ilalemai hou 110 ka hoomaalahi ana ina kiuo kanaka, a me kahooluolu ana i noonoo mai na mai o kela me keia aho; He niea ku ika mahalo nui ia na hoao a me na hooikaika a na Luna Malama Qla no ka' holomua o ka lakou mau liana ma ka malama ana i na mea ku ī ke olakino, īloko o na haawina hoomanama a me ka hupo o kekahi'poe. 0 na hana ku i ke aloha ko lakou hoa hoaie. "O ke ano piii oke Aupuni ma ha mea oke ola oka lehulehu, e hiki wale no ke hoomaopopoia nlamuli o kn noonoo maikai o ka lehulelm. Ua olelo ae o lai-vis: "Aole i manao ia [ auv mamuli o na'hana a me na alakai | aua ake Aupuni e hoopololoi ia mai |ai ke ola maikai a loaa ke kino oke | kanaka; aka, he hiki , nae ke hooko | pono ia a ulu maikai, elike me ka I hoouiu ia ana oka huita, ka mauu, a i i oie oka hoomomona ia ana paha o |ka pipi. He hiki i ka noonoo oke leanaka ke lioomaopopo, ia lie hiki hoi * m Hma ke lawelawe i kekalii kalaike'kau pif mat I na kumu kue 1 ke kulaoa o ka noho'lia ola maikai, a (>ela pu no hoi e hiki ai ke i ua mea ku i ka. ponono kaTOg|lSjr maikai a maeiuae. •• • ; "O ke kaliua o ka noho'na ola kai, ua hui pu ia no iame na kuleaua o kekahi mea makina ;o koua waiwai paa. Ua olele ae o Benjamin Rush i kiekahi manawa loihi i hala hope aku: u Ke nana aku nei au no ka manawa e hiki mai ana, e hoopai ai ko kakou mau Ahahookolokolo 1 na kulauakauliale a me na kauhale jio ka ae e laha na ano mai fiva lele a mo na mai e ao maloko mai b ko lakou mau palena. Ke manao hei makou, rae he la, o ka Haku Bekonafila kai olelo afe: "0 ke ola oka lahui, ma ko'u mānao, oia ka hana nma loa a ke kanaka kalaiaina e nooooo ai."