Ka Nupepa Elele, Volume VII, Number 45, 8 May 1886 — HE MOOLELO KAAO NO KE Kaikamahine Alii LEINAALA, Ka ipohoomahie a na Ui Ekolu KA NANI E HINA AI KA MANAOIO KA UI E HAULE AI KE KUPAA, O KE KIHAPAI PUA O ELENALE, Ka Mahinaai i piha i ke aloha KE ANIANI LIILII O TUBERINA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE Kaikamahine Alii LEINAALA,

Ka ipohoomahie a na Ui Ekolu

KA NANI E HINA AI KA MANAOIO KA UI E HAULE AI KE KUPAA, O KE KIHAPAI PUA O ELENALE, Ka Mahinaai i piha i ke aloha KE ANIANI LIILII O TUBERINA.

MOKUNA V Helu 12, S KAU iho oe maluna o keia lio keokeo a e hoihou akn i ke anpuni An.ipanapa o ka luahine Sawahe, n e hai aku oe no kou ike ana i keia iio, ua l i we 'malu' ia e kau kauwa wah.ine; noUila oe i hoihoi hou aku ai i ua lir> la, a o na mea 'nona keia Ho, ina he mau wahine, i mau aikaiie 1 ia oa'u, a ina he kane, i kane oia na'u I kw pau nna o na olelo :» ke kilokilo, ia man iwa i elownlu like mai ai ka leo o ku lehulehu a hiki aku j ka moi, nie ka | mai; aole pono i ke kaikamahine alii ke helo, no'ka mea.aole i ike ia akt)r ka pono oia wuhi, a ua lohe r.o hoi kakou he luahine ai kanaka o Sawabe, a ina paha e hik| oku ana keia ilaila, o ka pau n'o la i ka ai ia mai. I ka hookuu nna iho o l:a leo kue o ka lehulehu, ninau uku I» ke kilokilo ia Leinaala. E ke kaikamahine nlii. pehea iho la kou manao i keia, na like anei kou manao me ko iakou nei, aole paha? Pane aku la o Leinaala. Ua hoike mua aku au i ko'u manao ia oe mamua ae nei, aole au e kanaiua i na o ke ulanui ia e loaa ai o ka mea a kuu puuwai i aloha ai, a ina hē make a ina ne ola, e hiki ana no au Uaile; ke aa nei hele m.iluna o keja lio j ka aina i mallhini »kci'#jrfftu maka. -■* ' lu manaua tio i puolio niai ai ka leo kumakena o na a pau, me ka hoole pu mai; aolo e hele. Oiai ke anaina e paakiki ana i ka manao hoole, huh ae ia o Leioaala a hoi aku la iloko o kona rumi, a o ka lehulehu a pau eia lakou ke īnuki nei i kekilokilo wahine, • he kokoke wale aku no koe e iaia. I ka manawa i ike ui o ke kiiokilo ua pioioke ka huhu oka lehulehu iaia ; nolaila, owili ae la oia laia iloko o ke koloka pouli 0 Keakakinowailua, a ku iho la' oia me ka ike ole ia mai e na mea a pau. la manawa ī hooho ae ai Ua lehulohu; hoip ua kilokiio nei, e alualu kakou a pepehi iaia, ke alakai hewa ia nei ke kaikamahioe alii e keia kilokilo lapuwaie. Ia manawa i momoku aku ai kn lehulehu iwaho, a r ia manawa hookahi no hoi i hoea hou mai ai o Leinaala iwaho; a ia manawa i wehe hou ae ai ua kilokilo noi i kona koioka pouli, a ike hou aku la ka lehulehu eia no ka iioko kahi i ku ai; a hoi hou aku Ia ka iehulehu iloko rne ka mau no o ko lakou hooneukiuki. I ka hoeu ana mai o Leinaala, ike aku la na mea a pau ua paa oia i ke leahiko o ka wahiue holo lio, n makaukau oia no ka huakaihele i kauolia ia iaia; ia manawa 1 kanoailio hon aku ai ke kilo'<iio. E ke kaikamahine alii, he oiaio he oi aku ka ikaika o kou manao no ka mea a kou puuwai i aloha ai, oiai, ke aa nei oe e hele i kahi i malihini ia oe, 'aolo hoi m« ke alanui i maa i ka hele i« e oe; nolaila, ia oe e hele ai, e luwe pu oe me keia «wili lole silika o ka olelo hooholo i hiki ole ke hoololi, a tna kou akainai e kamailio aku ai oe ia Lina-hu a me Lin-ma. a e kakau mai laua > ko Inu i niftU inoa mhlalo o keia olelo hooholo, oiai, aia i ko laua lima k » ikaika o keia lio, a ina lauae komo mai e kokua pu la kaua, ahiiia, e loaa auanei ka inea a kou puuwai » aloha ai: nolaila. o lielo n o na lani pu ine oe. Iloko o keia manaw» i ku mai ai o Leinaala iluua, a kamaiiio mai la. E na 'lii i me o'u mau makua. eia au ke holo "nei i ka huakai i maopopo ole ia « ke alanui ; kahi e hele ai ; aka, no Ua mea a'u i alohal ai; aole au e noho e kali mal ilo o ka eukovi! mau aua ana, e ktt no au a e hele ina o kel alanui oiaio ia e ike aku ai au i na maka * o kuu aloha, » tna paha ō na alakai ana ia e hiki aku ai au ilaila; alaila, e he'e no au : he oi aku k.i pono e kapae ae au i ku hanonano o ka aina a ko'u makuak«»e i hana | ai no'u, a e waiho ao «u i kuu luhuikanaka | e k#nikau ae mahopo o'u. Nolaila, eUāln oUkou m'u iloko o w» la ho 15. « i iioi o!e j m»i au, e hoomanao ae oukou, ua make nu ! ma ke alanui a'u i hele ai no kealoha. aloha oukeu. *

I l<a pau ana o ke kamailio ana a Lei- . uaala, Uoouinka koke . ma-i la oia e iho i | kahi o ka iio e ku ne>. t pii ae la oia iluna |® ua lio la.ain manii v, ( i hele mai ai kona f,makuakane a pau ae hi uia koua mau ivn- ; wae me ka uwe ana, a pane'mai !a. E kuu. kaikii.i,naliiae, e noUo mai l;aua. Hoole mai ia o Leinaala. Aole e hookuu j I mai 0 (. ia'u e hele ae au inalaīo o na aln- | Ka i ann aku mea a'u 1 noi ai > kokua • no'u. - '. Ia manawa, hoohuli ap la o Leinaala i ua lio la. a o ka .no ia o ua iio la 1 mahiki aku ai a puka aku .la iwaho o ka hale alii, a ia wa i ike mai ai ka lehuleliU I : a pau" ia Leiuaala, a olowaln ae li ko i lakou muu leo uwe j Oiai o Leinaala e liaawi ana i kona ku- . nou liope loa iina i kona lahoi, ia miinnwa i t kahea aku ai kekilokilo wahine o Poinikia | E Lmaholomae, e lawe pololei oe ia Leii naala iloko o ke aupum Anapanapa, j Ika lohe ana oua lio la i keia olelo, ia i mauawa i keehi hepe iho ai oia i ka lepo j o Peresia, a oiU aku !a ua lio la mawaena !o na lala laau o ka pa alii. a pulelo ae fa" I oia mnlunii o ka !ewa me kana ukana ; makaniae, o ka ui kiiuk'na o Peresia;a , iloko o ka inanawa pokole wule noj aia o jLoinnala iwuena o na ao u ka I Uni e hele U», a me he (nea ta e i iho ana j-ua ui ia : j Eia :iu ,i ka ihu Lio, I kn lawe a Linnholomae. | Nanea an la i ku holo, j l ka. lasve kiani ika lewa. Aole i enio, ike aku la o Leinaala i ke ponuUunuhu niai a ke ao mamna ona, ia | manawa i wehe ae ai oia i ke Aniaii'i Liihi o Tuberina a ninau iho la. Heaha |a ke ano o kela ao e punohu inai la mamua? Pane ae la ua wahi aijiiani la. Oia ka aina oka luahine Sawal|e, i kapaia, ka aina Anapanapa. He manawa pokoie wate no, kaalo ae Ui 0 Leinaala maluna o ua aina la, a ia m*nawa no hoi i hooilio ih<j> ai ua lio nei, a komo 'iho la ōia iloko o \ia aupuni la, me ka hookui ole ae o na lalani kuahiwi eha)i oiai, ua ike ae la lakou i ka lio oko lafe6u l mau Ilakii. ' I ka hauie ana iho o ljeinaala ilalo, aku ia oia ma ke alo o ka hale o Lina-hu «e iLifffcggy> o i a? kJf\ ■"«» n|au maUoe !a i ko laua lio, a »a holo mai la laaa me ka pihoihoi, a i ko laua hoea mai iwaho, ike mai la laua i keia Avahibe nani luaole e kau ana iluua o ko lio; no ia mea, kukuli iho la iaua ilaīo; a leha ue U. ko laua mau inaka ia Leinaalu, a pane ae~ laua. " j f' E ka wahine nani loa u maua e ike neī, owal oe, a np ka aina hea oe? 1 aku la o Leinaala. fOwau o Leinaala, a o ko'u aina o Peresia. Auwe! Wahi aua m*u mahoe-la, ooe ka ia e ka mea i kaulana a pufii ke ao nei, ahe mea hoi i moeuhane mau ia ena keiki ana kupua, a o pe hoi ka inea a maua i puana »e ai i aikane na maua no ka wa pau ole; nolaila, e lele iho oe ilalo, a e hookipa aku maua ia oo ke kulana 1 nie ko maua ka haahaa. I ka n.anāwa i lele iho ai o Leinaala iialo, a kuikni ae Ia laua me Lina-hu, a komo aku la iloko o ka hale o ua mau mahoe la; a h'oihoi aku la o Liha-ma iko laua lio iloko oka ha'e lio, a i kona hoi ana m*i. kahea aku la oia i ko lalia kupunawahīne E Sawahe, ua hoihoi ia inai noi o Limholomao e Leinaala. * J Ia manawa, pane ma{ la o Sawahe. 0 Leinaala kaikamaUine anei a k;i rouna Arasaila o Peresia? Huli ae la o Lina-m;j. a ninau ae Ia ia Leinaala. O Harouna Araeaila anei kop makuakane? Āe aku la A kahea aku la o Lina-ma ia Sawahe. | Oia no. Auwe! Wahi aua luahine la; oka mea Hke ao holookoa i kaena mnu ai, a o kji mea a na kupua i hoopiiapaa pinepine aī : , !'roe bo lakou olelo iho, ! na'u a na'u i moe aku ī ka moiwuhine o Peresia, a loaa aku ua ni kaulan» la a olua ike la—aloha oe e Leinaaki. Pane aku (a o Leihaala, Aloh» oe e Sawaho. , O koia huaolele i hoopuka aku e Loinaala, ua oi aku ka palupalu mamua o ke aheahe kehau. a i ka pn ana nku i'ka naau 0 ua luahine la, ua haiioli loa ae ia oia, a pano hou mai Uv. s | Elike ka pa|upaliji o kaw man huaolelo o Leinaala, pela iiio i pili pono «i'ki» ui i hana ia maluna ou. Oiai o Lemaala o najuoa ana me u» mau mahoo la, ninau mai Ui o Lina hu, Mava wai mai i loaa mai ai k|eia lio ia oe? Mai ka'u kauwa mai.homeai maa i ka aihue tualunjij o k» houua a pau; 1 : ano ko'u lohe ana he n»au kaikauuiliiae opiopio ka mea nona k.".a lio, nolaila, u u ao la ka manao iloko ojti. o hoihoi inai $u 1 ko oiua lio, a e Uioj«:o hoi olua i iu4u aikaue na'u no k:\ wa pau o'e, Ao koke inai l.t na t]»au mahoe la, me ka im v« 0,«. ke nwua fiauoli loa, oiai, oi aku ka nsni o k,m mau helchel*»js« mainua o niaua. a e kau mau oīelo ,

oi aku ia mamua o ka.meli o ke Kihapai pua o Elenale, Ka Mahinaai i piha i ke Aloha: a akaaka ae la ua'mau mahoe nei me ke ano hoohie, me ko laua manao aole i ike o Leinaala i ua Kihapai pua la a ke aioha, a ota hoi ka io a me ka iwi o keia huakaihele a lakou e nanea nei. Ika ike ana nku o Leinaala i ke ano hoohie oua rjau mahoe la. pane aku la' oio. . Ua.ho.ike.mai iieLolua i ke kL hapai pua o Eleoale e hewa anei au ka malihini ke ninau aku lā olua, ike ano o kela kihapai pua? Pane mai Iu ua mau mahoe la, he aiua ia i p»6a i na mea mo; mona oka honua a pau, a 'oia wale no !<a I mea nani oia wahi. Ia inanawa i ike lilii aka ai o Lemaala ī Ika .awihi ana ae o Lina-ma īa Lma-hu. ; me he. mea la, e ine ann, aohe inake e ka*- ; mailio o ike ia ka laua aloha e kuko nei. E lfa mea heluhelu, he oiaio, ua makau kqia muu māhee o lilo'o Elenale ia Leina- ; ala a oia ko laua mea e hoohnnahuua nei. Mahope iho oka pau ana o ko lakou , nauea at»a,. panoe ■mai la na kamaaina i na mea ai imua o Leinaala a noho iho la la/;ou e ai i ka lokomaikai o iui nuu ui la o ke uupuni Anapaoap;i. He olua la i hala ae o,ko Leinaalu noho ana iluna o ua aiiia |a, a.I kekahi po, oiai lakqu e nanea ana, i ninau mai la ua mau mahoe !a ia Leinaak. ! ka iinai. • j ka maua aikane aloha, ua loaa anei ia j oe he> ipo a he aloha nau tio ka wa ui? Pa- j na aku ia o Leiuaah. Aole, aka. ke uoho ] nei au i k*i nohona o ka poe ī hoonele ia i : i\a ipo aloha ole, a me he mea h, o olua I paha e a'u mau aikane kqi loaa he 'inea 1 «ana e hoohauoli iko olna naau. ' la manawa, akoakoa ae la ua mau ma-j i hoe nei a oana ae la kekahi i kekahi a i iiQol« like mai li iaua me ka i mai; aole,! ua liko no kakou a pao. Ia mannwa i mae i ilip ai jia heleheleaa o ua mau mahoe la, aj hohoia ae Ja na mino aka ma ko laua mau I papalina a i mai ja, aohe a maua kane hoapalau. ». I aku la o Leinaala, hahai mai nei hoi kekahi kanaka ia'u mawaho, ae nei, na hoojjalau ia olua me ke kihapai pua o Eleaaie. I mni.-laua mau mahoe la, ua kooip*jfiipuni kela kanaka ia oe, a <jW5i ka inoa I {ikti lao Leinaala, o TuLir. ina ke* " j na .au e hinau ne, a e olua i kona fiai mai. ■■■ ' ■ —I

lOi syia, wahi aua maii mahoe kahea ae 1a o L«innala, "e aiilani liilii o Toberina, Ua hoopalau anei 0 Lina-hu ame Lina-ma 1 ime kekahi mea? Pa-e mai la kekahi leo mawaho o ka hale 1 lohe maopopo ia aka e ua maa mahoe la< e i ana, tia hoopalau ia o Lina-hu a me Lina ma me k'e kihapai pua o Elenale. Ika lohe ana aku oua mau mahoe la, akaaka ae la laua me ka nana ana aku o kekahi i kekahi, a pane inai la ia Leinaala. He olaioj ua hoopalau ia maua me ke kihapai pua o Elenale, eka 1 , aole nae maua i ike i kona mau heleheleha, aole hoi oia ia maua, ahe mau la helu wale no koe, alaila, e mwe aku maua me ia, a ke manao neil®buf i Ueia manawa, e komo pu mai ana paha oe me maua i jna hoohauoli ana oko mana mare ana. ' 1 ' 1 aku la o ke ae aku nei au me ka oiaio, ke hai maōpopo mai olua i ka la e mare ai oukou, «llaila, hiki hoi paha m'u fte hele mai. I kii pau ana o na olelo a Leinaala, kulou īho la oia i lalo me na* •helehelo.ia oke kaumaha, a me he mea !a, ua ehaeha koni naau i iiona !ohe ana aku la e mare ana kana me.*i i aloha ai iloko o na la pokole wale no; a jno ia mea i kulou ai oaa ilalo no ka manawa loihi, e noonoo a"ha i ke ala kahi e hikl iaī iaia ke keakea i mare ana, a lilo n»kī hoi iaia ua kīha[pUi pua la o Elenalo, ano ka manawa lokeia kulou anao Lemaala, ea mai la t»ia a i mai U.

; Era m*u aikano aloiha, na aloha anei olua » k'o kihapai pua ojE!ena!e e liko me ko olua aloha la plua 1 ma» l* ua niau mahjoe la, ao; ua maua ian\ nie ko mnua jike ole i kona mau helehelen*, a ke nianao nei maua o maua paha na moa i oi ae o kje aloha ī kn ma«a ,kaue hoopalau niamua p na moa o r>. I aku la o Leinaala, alole o olua wale no, *ka„ eia no ke ola nei maluna oka honua $ei kaikamahīne i piha i ke aloha, inokamo i a ko»a mau ī lihi ike ai. ila manawu, pane liko mai la ua mau mai hoe la, oluolu oe o <a maua aikano o i lioike nwū oo i ka mool ?to oia kaikamahlne i piha i ke aloha no kana ipo, manana aku la o mo na helothelena oiaolu i kana «uni aitaine, a mo he mea ta o haloiloi aku an* na waimaka o ke • U>ha mai kona mav lihilihi ak« a puUtia *kti ia osa i ka 01010 mo ka leo akahelo wenei: j Ke kaaH) a Elinaala. ia Lina-hu » me Aia maluna « kekahi aīna kahi f' noho i*i o kekahi k.>ikamahijne «i nani loa, ua hoopaku »a oi* «»e kekahi kane » npnao ia n* ku like ka jmo na kaikamahino jla t «ka, i ljs hiks aua ijnai oua kawe hoopaUu !a an*, *t ka inLinaw oko laua • jpaku \a aoa, ia tt\ana\jf* i hos* maī ai ke»

| kahi koiki alii nani loa ioi ae mamu3 o tua keiki alii la i lioopalau ia me ua kaikaI mahine alii la, a no ia mea, ua piha iho la ua kaikamahine 4 alii la ike aloha no keia j kēiiei alii hope, a haule iho la oia maluna o kahi moe rae na hiohiona o ka make ma'una ona. , I ka ike ana o kona makuakane, hoouna aku la oia ika elele ika makuakane'o ua _keiki alii hope la, e noi aku ona, e mare ua keiki alii !a me ua kaikamahhie la e waiho Ia iluaa o kahi moe lio ke aloha; ' aka, hoole mai la kona makuakane, aole e ' . niai'e kana keiki me ua kaikamahine la,! aia wale no me ka ikaika e loaa aku ai kana keiki. a no ia men, imi nui iho la ua kaikamahine ia i mau kokun nona e hiki ai ke kaua aku i ua Moi la, a i m e loaa ka l:tnakjla, alaila, e lilo mn? ua Keiki alii ia i kane na ua kailīāmahine !a. " Ia manawa, pane like mai I i ui mau mahoe Ia me'ka i mai, aloha ino keta kaikamahine. ina maua e halawai ana me ia, ua ae maua o haawl aku i ko maua lio keokeō a me maua iho e hōoikaika, e iilo mai kela keiki alii ī ua leaikamahine la, a hookahi lii o makou e mare like ai. I t manawa, olelo aku la o Leinaala, he oiaio anei, e kokua io o!ua i iīa "kaikamahine la? Ae mai ia ua mau kaikamahine mahoe la, a ia manawa no i unuhi koke ae ai o |ieioaaia i ka owili lole silika o ka o!e--lo hooholo a hoike aku la i ua mnu mahoe ia me ka i akn. ■ Ina he oiaio e kokua ana olun i ua k\ikamahine alii la, alaila, e kakau mai "olua i ko olua mau inoa malalō o keia o!e!o hoohoio, no ka mea, owau ka elele a ua kaikamahine alii la i hoouna mai ai e hele e imi i mau kokua e hiki ai ke loaa ka mea a kona naau i aloha ai. ia manawa no i kakau aku ai 'ua mau mahoe la iko inoa malalo o ua olelo hooholo la a "hei aku la laua i ka %peoa kun a ka Lawakua komo aku la V ke ana puni a Limaloa." . £ ka mea heluhelu, o keli kaikamahine alii a Leioaala e kaao h, aole ia he mea e ar ; aka, oia iho no ia, ano kona piba i ka maalea ame ke akamai i ke pahele ana, noiaiia, oia i haku wale ai i keia kaao ana la Lina-!vu a me Lina-ma, ama ia kuuiu i hihia mai ai kela mau mahoe iloko o kona akamai nui. ; lka pau aaa ae p koia mau hoo©9jtT; ana a lakou, haule aku la iakou iloki- u <ur rKamoe nui. Oiai o J.tam<iphalawai aku ia kona gh»nc me kaj' Imea ana e aloha nei, {EU;jSftlo) a no iaj I mea, i hikilele ae ai oia ala iluua, a:' | lohe pu aku la no hoi (,fa i ke ala ana mai o kaoa mau aikane ilofa a hawanawana ee]j la kekahi i kekahi, vno ia mea i pane aku ai o Leinaala. n E aha ana >raa e kamailio nei? Pane| j like mai mau mahoe la. I ala ae nei maua ika halawai ana o ko maua uhane, me k(fl£ahi keiki alii nani loa a maua ī ike o'e ai ua hele mai nei oia a moe o maua, a oia maua i puoho ae nei, piha loa maua i ke aioha iaia. Hnki wai ka Ūlna.