Ka Nupepa Elele, Volume VII, Number 49, 1 June 1886 — HE MOOLELO KAAO NO SISA MONIA! KA MEA NONA NA KINO PUKONA KONA EWALU. KA MEA HOI NANA I HOOPAHAOHAO KE ALO ALII O KA Moiwahine MAREDINA! e malama ia Sisa o puka auanei mailoko aku o ka pa Alii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO SISA MONIA!

KA MEA NONA NA KINO PUKONA KONA EWALU.

KA MEA HOI NANA I HOOPAHAOHAO KE ALO ALII O KA Moiwahine MAREDINA! e malama ia Sisa o puka auanei mailoko aku o ka pa Alii.

HELU 13. āia wa n«e ana i na]o *ltu ai, aa holo malie o Wo»der Speer rae kona manao o loaa m»i an« ua opio ala, aka. aole e ioaa laia, aka, nalu ihola ua Wond«r Speer aia, no ke kupanaha o keia keiki ; ua eha oia, eia nae, aole oia i hooponopono no ka wehe ana i ka pua, a he mea hoi nona e kahaha nui ai, ka ae wale una o kona kaikuahine e haawi i muki me kela kelki, a oiai ua Wonder Speer ala i ninau iho ai iaia īho, penei. Tfa oluolu no ka paha ku'u kaikuahine e hana e like me keia. Hele maila oia a ku ihola ma kaiioao o Walaka, a lele ihola mai lana iho o k«na lio a wohewehe ae la ina lima a me na wawae a p.\n ae la i ka hemo. Ia wa ninau iho lake keiki alii, Heaha iho nei keja pilikia ou? Pane akula o" Walaka, Eia, holo mai nei maua me ke alii Wahine, me ko'u manao, e !»aa aua la hoi ia maua lie palekana ma keia wahi mai na pipi ahiu mai, aka, ia maua i hiki ai ma keia walii, ua hoohei ia au i ke kaula, « ua hei au ma ku'u kino, a huki ia aela au mai luna ae o ko'ulio, a haule akula an ilalo a eha wau, a maule pu ihola no kekahi ma-u minute, ia'i; i ala ae ai, aia hoi ua paa wau i ka nakiikii ia. Huli aela nae au e nana i ku'a alii Wahine, aia hoi, ike akula au he keiki opio, a he pupuka hoi kona mau helehelena a o ke keiki no hoi ia a'u i ha'i mua ai ia oe, ao kana mau hana ino, a ike aku la nae au iaia, e linia-ikaika ana maluna o ku'u alii Wahine, nolaila, ua kahea iau me ka leo nui, me ko'u uianao e lohe mai ana la hoi oukou. Ina no aole e powa kela kaiiaka ino ia'u, Ina aole au e paa, a ina ua make oia ia'u. aka, no ka ulia o ko'u pilikia, nolaila, aale e hiki ia'U ke kokua i kuu alii; Nou e ka mea heluhelu, ke hoomaopopo nei oe i keia. mau olelo a Walaka, a ua ike no oe, aoho oiaio o keia; la wa, ua hele aku la ke keiki alii a ka}ele iho Ia maluna o kona kaikuahihe, a pane iho la, Pehea oe e ku'u kaikuahine? ITa poino anei oe i ke kanaka ahiu? la wa leha aela ua Elibe!a ala a e kiheahea ana hoi kona mau waioiaka nta koaa mau papahna nohea; A pane ae la; Aole au i poino īam, aka, u& poino ia Walaka; Heaha hoi kou poino ia Walaka kou konua? wahi a kona kaikunane, Pano akula ua Elihela ala;

E ku'u kaikunane maikai; Ua hana iho nei o Walaka i kekahi mea pono oie maluna o'u, aole nae au e hoike aku ia oe,aia a ike au ia papa, ko kaua makuakane, a no ka opio hoi i nalo iho nei ko'u poina ole a hiki paha i ko'u wa 0 make ai, no ka mea, mai lilo ko'u ola i keia keiki hookamani, a mai haule hoi ko'u maluhia malalo ona hana lima ikaika a keia Walaka, e ole kela «pie opu aloha, ua pakeie ko'u ola mai lilo. j I keia wa nae ake aliiwahiue e kamailio nei, ke kamailio mai la no 0 Walaka, roe ka olelo ana penei: Hoopunipuni oe; he hoopuuipuni pe. Aka, iloko o kana mau olelo, aole i hooki ih«> ua ui ala i fcana kamailio ana, a ne, ka ike 0 ua Walaka alae āuo hele loa a!ru ana na olelo a ke aliiwahine i ka haha? moakaka loa iAiua 0 kona kaikunane, hoUila, ua kau koke ae la oia iluna o ka lio, a holo'aku la ma kahi a laua i holo mai ai, a loaa aku la iaia na kanaka e imi mai ana 1 ke kaikamahine alii EHhola; a i ko b.kou hui pu ana aku, ua niuau 111 ui la na koa. Auhea ke aliiwahi-

ue? . Pane aku la ua Walaka ala, eia no mahope mai. Kau nui loa aku la nae ka maoao ua Walaka ala e ike i ke aliii.a holo aku la oia a, hui pu mo ko alii, a ninau mai la ke a!ii: Auhea ka'u !ei? Ia wa i ohiohi aku ai ua Walaka ala me ka olelo ana aku, e ke ali, mai ma-ma-make mai nei paha mau* i ke kamka ahiu, a, mai lilo ke ola 0 ke ahiwahine. Hahai pau aku la uo lioi ua Waluka ala etik« me aa oleloi ana l olelo aku ai i ke keiki alii, au e k> me» heluhelu* i ike mua ae uei- j 1 ka loho ana 6 kē alii. ua pii ino ;u la ■ koun huhu «o ua; kanaka a knuoha k> • ko ae I* oi» i kona < Mē e hūU ' i ua knuaka la, iba e Iwa s\ ike lihl paha, alaiii, 0 ki koko U if* l 1'

ka lohe ana 0 na'koa, ua hele aku la -lakou me ka hoemaka'uka'u, Ika holoholona ai-kanaka 0 loko 0 ua ululaau la, Ina koa hoi i hala aku ai, ua hiki mai la "na"keiki aua alii la, oia hoi ka ui Elibelii ame Wonder *Speei'. Ika ike an« mai o ua ui la i kona mnkuakane e ku pu aku ana me Walaka, n mo kekahi mau kaikamahine e Iho, aia hoi, helelei e mai la kona mau waimaka, a ike aku ia hoi kō alii ua hele na lole 0 kaua kaikāmahino a pau ika nahaehae, aua hele hoi ka lauoho a kunahihi, i kau a mea oka unuunu 0 u'lima hoomenemene ele. Hele mai la ua ui la a honi ae la i kona makuakane a uwe iho la laua, aia wa, ua luiumi like mai la na hoa kaikamahine a pau, ma ke komo pu āna iloko 0 keia uka--1 na'luu'luU i loaa i ko lakou aliiwahine.

A 1 ka pau «na oko lakou mau hoopoluluhi ana i ke aloha no ko lakou aliiwahine, uakamoe aku la lakou no ka hale o lakou i moe ai ma ka po mamua iho, a 0 na koa hoi, ke haueaku nei lakou iloko ® na ululaau me ka lana ole o ko lakou manao no ka imi ana i ke kauaka ahiu, no rf ka mea, ua ike no lakou aole e loaa, uo ka iue». ua oi pakela aku-ka mamao ua kanaka la imua o ko lakou mau lio, aka, hele hoola* lau waie aku ia no lakou aahiahi, a hoi aku la nft kanaka koa, a hai aku la i ke alii, iole iakou i ike i ua kanaka la. A ma ia ahiahi ua hoike aku ka Ui Elibei» i koua makuakane me ka olelo ana aku; £ kuu makua, mai hoahewa oe i ke kauaka kamaaina o ka ulu laau nei, no ka mea aole pia i haua ino ia'u, aka, o Walaka no ko'u mea naua i hana lapuwale, a e ole ka opīo kamaaina au e huhu kuhihewa nei, ua paieele iho la au, a no ka'u makana oie e haawi aku ai iaia, ua haawi aku au ko'u mau papaliua uo na muki ana he nui j e iike me ka makemake 0 ua opio ala, a i mai hoahewa mai oe ia'u no ia haawi ana, no ka mea, he mea ole ia, uu like no ia me |ka makani, aka 0 ko'u maluhia nae na | pakeie mai hlo ia Waiaka hana ino, a na lua opio ala i aha'i ae ia Walaka, a pakele īho la au. He uui aku na olelo a ua ui ala e hahai nei i kona makuakano, aka, jhe mqa kaohi wale 00 ia i kou ouo e ka mea heluhelu, no ia uiea, ke hoauau nei no ka kou mea kakau. . Ika lohe ana o ke alii no keia mau olelo a kaua kaikamahine, ua hookoio koke aku la oia ia no ka oiaio 0 na aielo a kana kaikauiahine a me ka ole. Aka, oke keiki i like me ko Walaka ano ke akamai uia ka olelo hoopunipum ana, a nae ka maikai 0 kana mau olelo, me he mea ala e kaiii mai ana i ka naau o ke ahi, a hooiaio iho hoi, o ka Walaka ka poiolei, peuei kekahi hapi o kana mau .olelo. JS ke alii, aoie au olelo aku ana ia oe, aole au hewa, aole no hoi au e , olelo aku ia hewa au, ak>« e oluolu oe e ke alii 6 hoolohe i ua olelo a kau kauwa hoolohe nei. - Owau 0 Walaka. ua īke oe ia'u mai ko'u mau la opio mai a hiki i keta la a'u e oielo aku nei ia oe. Aoie oe i lohe iki, ua hoao au i kuu alii-

wakiue. a i ole i Uekahi kaikamahine okoa ae paha, aole l»a. Owau, he makeo aiii au, a he mea »ui jhoi ia ia'u. A raa ia aao makee alii o'u ua oluolu au 1 ka olelo ana aka ia oe nu' e maUma ke aliiwahme, ua hooko au, r ua ka lima m ueiuene ole o ke ka? hil}iu i haawi i ka poino inaluua o'u poiuo hoi, lio poino hiki ole ia'u ko pakele ae, a o ka mea nana ia poino ? oaai, na k« kanaka hihju no, ua h;> aku au ia oe e iie alii no na mea i ua kauaka ala i nehinei, no k ike alii; E niuau uo oe i k dor Speer iku oiaio o 1 a e lohe ao auanei oe, o kauaailio noi ia 00. U wa, hookolo ho keiki Wonder Spec «eiki aiii ala, a.ol mai a i ka ho\ nka, o ka'u u.. Hiki ak i au kii ia i ke kir la w«, Lohe ih ua powa i« oika mea. nona ' ui osa, a ma ko la ko'u kaik*' uohea. PeU iko ma ma ak , aoao, l W " ' i i; j |- ! j ! i i a ■ | ] [ī ■ ' j

ala 'penei. 'Ahe; o ihola kau o mana? pe au o kela opio lepo. A ua hoi aeta n lumi pa"kahi. V anii. Ia wa, lo loa aola nae o hoa uoho, a leikei na kamaaina, a v ninau maila. Ow Paue akula ka • ol'na 'hoanoho, a nui olua o lohe ia mai ka «u i wahi mea ai i^ au a poloii lon. ae ® nol.o, E lioomauao 0 keia e 1j oia no kumaaina ho noi i noho pu ai. Ia wa heje aku i;i . ka lunn aina, a'hooniokaukui; wahme a ua kainaain. I t na niP! l . ai, a paina iho la ua opio ala a maona, a pau ka ai ,ana a ka opio, pane akula oia eia au ke hele hou nei, ma ka po b ka la apopo hiki hou mai uo au.. Ia wa pane akula ka wahine a kona hoa, E ka opjo, ua makeniake ke alii Wahine e ike ia oe i,keia vra, nolaila e kali iki iho oe, a o kii ae au iaia. Owai ia mea 7 walū aka mpio Sisa ke ano hueal^na. Pane >nai]a waiine ala, oke ii,Hf wahine Elihela ne hoi. Aole au e ike faja, no ka mea, mahope au pilikia, e hai aku |no olua i ko'u aloha iaia, a elel» pu aku hoi olua, e kali rao ka hoomanawanui, aia no he wa e ia ai o kona iini, ma 1 keia mua aljtf, aka, o na hōra o ka pihliia e hiki mai an|, aole loa e liiki ke alo no ka mea, aohe kokua ma ko'u aoao, oiai he hookahi wale no au, aohe lua, ua ike no olua. Aloha olua, oia au'ke hele nei, huli ae la Ka opio, a nalo aku la, Ika oili ana rad oka īke kak4hiaka ae, ua lu ka \\Vhip.e) kamaaina i ke me ua hoi asi ka ipoa ia ye. ] Oia hol ku opi'o a kou tnaku|kane e ieni nei e pepehū^ Pgla i'o a^i t ? wahi ake ajii wahine. Ae, pela no ivahi a ka wahine kamaaina, < hoi uiui oia oku hora 10 p?tha sii, aai oia a puu, a hoeu kela e hoi, pane au iaia okali malie e kii hoi au ia oe, obio mai aiia kela E haawi aleu olua i ku'u aloha iaia, a e ka!i hoi Oe me ka ' hoooeianawaAui. no ka mea wahi ana, aia no ka he wa e lāuna pu ai olua ma keia mua aku. I ka lohe ana o ke aliiwahine i kaia mau olelo, ua kulu wale iho la no kona mau waimaka. Amaua la la, ua olelo sie 1a ke alii, e lioi ka huakai no kai o ke kulanakauliale, no ka mea,, aohe maikai iki o uka nei, he nui ka powa ia • na iiiliiu, mahope auanei, lilo loa aku kaikaaialiiue, noiaila, ua hooui' 1 : ke ao la iia mea a pau, u ; 1 ku hora 9o ua kakal' 1 la na mea a pau, <» l , kai o ,ke k- 1 ua kano' : keia : hou 1 ika ■ uk

oia »<i piika o^ Uh aa a nm|iu. |#kP-H stji>vahine? Pan. aoie oia ilokoo I-' *kft, aia o ka sm* mauk«. HeaUa ' W*iu hou a Ukou. [ P«ue aka ia ka opio ia'u i «oa 1% j ike.a|J iie kauoiia uana, I au. ua alakai ia |.ki īuiua o ua ahiwahiiie k«ia, e uoiio ana oiA malu. iu o kekaiii kumuiaau ok koa e kiai an& laia, J2 1 a ua ano eehia ka poe a j e ike iaia, no ka w hine oi%is. w <- ■,X : L koniUke aa(i®aaijEMp ►ano e, e hele aku ana jne k mau haia wahine, ua ninau n, iho, owai la hqi keia anoe? Q ko ano o ka opio i keia wa, naka pukuka ioa t a ano ilihunt inoino kona helēhelena a i lole, alea, o ka maloko o ba oj «na i koaa ili. k® iliiiia »a i h&na ' maiau a maikai hoi ma ka n*uc mawaho ioa, be pipi i«a huiu, a ua uhi ia a paa pu kona hawele ia hoi kino a pna e hemo keia ili pipi mai kon aiaila, e ike ia no oia, he olali o u a he opio ui hoi, a ka (ehulehu e 1 «i ke Uoohiilike ae me keka'hi hk iaia uae < iiiki aku ai imua o ke hine, kukuli ihqla oia i ialo o ka pane aku la i e aliiwahine uie iaua o '