Ka Nupepa Elele, Volume VII, Number 51, 19 June 1886 — MAREDINA! E MALAMA IA SISA O PUKA AUANEI MAILOKO AKU O KA PA ALII. [ARTICLE]

MAREDINA! E MALAMA IA SISA O PUKA AUANEI MAILOKO AKU O KA PA ALII.

HELU 15. AKA, O NĀ ano kan-i o like me kela e noi mai la, aole o loaa na noho ku onoono ana raa ka noho Alii, e liU koke no i kekahi mea okoii aku, aole ia kakou f hke me keia e nolio ia'neu*" ' I .ka lohe ana o ke a!ii i keia mau hua olelo, ua mahalo koke kona naau, a hoa" hew* iho la oia i kana inea i hana mua ai nolaila, ua pane hou aku !a oia i ksna kai kamahine. Ua paa anei kou inanao e kuu kaikainahine e like me keia mau huaolele a'a 1 lolie iho nei ? Ae, ua paa kuu manae pela, aole mea nana e hooioli hou. _ \ Ia ytn, boOpuka koke ae ia ua alii la i k« olelo kuahaua, e kauoha ana i ua ik#ikt a pau oua īaaliele aina mpmao aku. a me na kanaka oiaio o Sopania, a ua kaueha ia lakou a patj e hole mai ma ke feolanl9kauhale « Sepania, a o ka ioihi o ka manawa,e hoomakaukau ai o keia mau mea, a hiki i ka la e hoike ia ai ba ikaika o kela a me keia kanaka ikaika, he ekolu mahHia. *■ I ka manawa i oili ae ai o ka olelo hooh"ha a ua *lii la, a me ka makuna pu hoi kekahi e lilo ana i ka jpea n<>na e ahai na hana£j ba la, oia makaoa wale no ka mea nana i huki mai i ka naau o ū* poe ikaika ■"a pao ame na poe hoonaona maka, o hole § bggo, aole i ike ia kahi e hihia ae uHa ponaaikai, a o ka lilo bo Ia o kā ui Eiihela, a o ka hapaoui ia o na kanai aleo e hele. ' • 1 A i ke kokake fcna mai o na la hope e lea olelo hoolaha, ota hoi» he mahina hoopaha koe. alaila, hiki mai ka la e hpike

ia - oa ikaika \ V-ela a me keia a ia wa e akaka āi ka mea nana e ahai i i ka maleana. K A iloko o ia mau pule, e helo mni an» K' na naiU o kela mahele aina a me keia maP liele ama o Eui'opa, me ko lakou iini o lilo I kekahi o lakou «a maknna makanuae', ma- | loko o na la hele ō a 6 mai ka akau mai, a mai ka hikina mai kekahi,a raai ke komohana mai. Ai ko lakou akoakoa aua ma ke kulanakauhaie o Sepania, oa ike ia, aole :1| kanaka e aku, mai ka hookuma ana o ke x Separiia a hilfi i keia la, tu 'kiw he mau tausani kanaka mai keU mahele a'i"lTc'a ī, ■« i _a - •«* hauwalaaumau na huina alanui o ko kulanakauhale ina leo ona kanaka i na hora a pa'u, a t o na alii pu hoi kekahi i hele mai mai ko lakou mau aina mai, no ka makemake e ike, owai la k;a niea nana e ahai ka hae o ka lanakila. a no ka mahe* fe aioa hea la oia. Maanei, e waiho iki kaua e ka mea heluhelu no ke kamailio ana no keia pos naita amnkolakou mau alii,oiaieia lakou i Sepania kihi i noho ai a e kali wale anf no'lakou no ka la e uoiki ai, a e ike ,ia a hoi na moho ikaika o ka la, a e kaua no lakou, a e ka mea nonn '* I k-

~ „ nAua hoi i nohv *eii» mau makahiki elna t xiele r»ei au ia oe, a ke fho nei ai t koī o ke kulaoakauliiile, no ka mea, ,aol< e hiki i ko'u noonoo ko pono malu na ona manao o keia )et«, noliiilii. o k< aloha no ko olua, a na ko ati o l«i manaw.' e lioohui i* kakou, ina ■na.o e ola loihi an<au, aka, ina q make koke ana au, alaiia he mea ia na k ikou i kuka pa ole mamua aka, mai poina olua i ko'u inoa, oia o Slsi Monia. Mo keia mau huaolelo, oia i hoopukaae ai ku ae la ua Si.sa la a iho aku h no kai < ke kulanakauhale, lawe pu a« la no hoi ki opio i kona mau pono kino a j>ati, a me n waiwai mnkamae a ke aliiwahine i haaw i»ai ai ia ia. Ilokō o ka hera heokahi keia hele ana ; ka opio, '' aku la oia i kai o ke ku hoi na kanaka e hi-o an o ke kulanakauhale. ( o i hiki aku ai, o ka hor: 1 5 paha ia oke ahiahi; hele aku la oia ; fm» kekahi hale ano kuaaina. komo aku ]. i oia iiaila, anoi aku la ī ka oluolu d ka po* o loko,Jinft he hiki ia ],ikou iie inalam; laia no ia !a wale no, a ao ae hoi i kekah la okoa ae, alaila, e hele aku ana keia n< keknhi wihi okoa aku, pela kana mea i ma nao ai, aka, he okot !oa na mēa i ioaa iai£ ma ia ahiahi. Ma o kona komo ana iloko o keia hale ūa hookipa ia ka opio me ka maikai, a us •luolu i ka poe nona ka hale i ka olelo aae naai ika opio, i na e noho oia rio ka pule hookahi, a i ole no ka makahiki liookahi paha. * * Keano kanaluo mai nei paha ko oukou manao eka poo heluheiu no keia nunea; no ka raea, aole akaaka kona mau kino 8, « like me kela mau hua e kau ee la maluna. ; • i' • Ke pane aku nei kou mea J" Sv ' yS: . e - - manawanui iki mai oe,oi?' no wahi ihona pali i k'""''' oe e ka mea heln'--' a e makaal? ** heln

".O<J i wa/i aie na ki\ PU „ n ' -«•Uiāaiioopoina^ ma - = nan ea.i jke <# f fte ' D - - v Jg. iuheln' i Kālii i loaa mai ai o map kine kupaaatiii iaia. E hoouiau ak*> kau a p 0 j,j hele ann. imua. 1 I ka loaa ana o k»hi e hoom®e ai 0 k< poo o,ka*opio ' a P°) uft wch«| ae la oia j kona wahi lo'ie inoino, a komo n«i la oia kona wabi iole wawae poomuku,wonu mai' kakini a me kona paluie maoii, a mana ibc ia oia a Uioino i kona mau hek'hlleaa. a heleak(|,la oia no ke kahua leaiea,'«ia ho; ma loko oua kahua lealea la na kanaka he lehuiehu wale, e hoomeaniaa ana lakoi 10' tk ia e hoike ia ai oko iakou iieaika , He}e aku !a nae ka opio aku aku kaiii a na kanaka e kuku ana, a ku ; npfcr keia milaila, a nana aku la ia i kk b«ūa mmj kēkalii poe, Jfau minut€ paha ka ia nei ku aoa," aillioi Ā ak * ia kcia ia Wakka i ke komlua + I »lon|o ka lioa, a hoomaka iho lfcia e | kalf me kekaJū kanaka okoa, aLna ill ia if Walaka ua kauaka la. .!#■ |» īke ana o ka opio, ua itt oi|kahaha. akamai naaoli o /alaka ma l#aqohana, (oke kuiakulai/ a ia wa i|ua paipai ae la aa lima « J kanaka a # m wahi ae, me ka hooho aj. |>Walaka ka h e lu 5> T a i o Wonder per ka helu J; aka/ku malfe aku !a no -•"« ka nana poiolei ana no ka la®»of

' " i■■ -.■.. .■■- ■ . eia ____ __ -Jololo i ia ke .. a&%a Wa- : ioko.ae o ka lina A koke aO \a na koa, a kii ia * u , uii I» a lawo ia aku la mai oum akii o. kaiina .me ke ku uo nae o ka aole pift i neeu aku mai kahi unu i l\uua ai. —■ kfi knawaie am aku o Walaka, a uo ka iinle oie hoi o u.i opio !a mai loko ae o e. kali a. unmanao la o Wonder Speer jnea, ua •"il'ka paha keia opio iaia; nfl*ia Specv la, 4iĪp koke mai la aa Wo«kr _—3Lakemnk maija i ka-opie. - Pflne aku yfe{S|Ki oe e lealea me ao!e au Liltc ' % . i i Sh. "j)| he malihu mea he len!eaT~j \ hana ana 1 h. loa. oia ka u , I .1 . ' v) a make pine au e Hke . , '*VfIMU U4 huna pme-1 no kau ninau ■ .^IEA. , , . . . >tiKJ4kAnalua uei » u le au i maa < k« mea, bohana ka i'o valcg jka, he na ua aa oe, aki ? o F O mea yJU, a i P aau - Aip®o uo ka/laau laI ka luho aua >&- y mau huaolelo W(W / jP cr &peer i keia hou n;ai, uka, ki® i'eJl, aoie oia ī p*iie mau hu iolelo ok« hou iie ia ,oia he Aole keia he * .aThope iho penei. aka, he mau la h JO liia pepehi niake loa no ka la e hiki n naainaa wale no keia Ahea hiki mai a fjP^' me ke kuoo. H ira? Wahi & ka opio alaila, hiki mai \ . mau mahtna «k«a koe, aie like me kou | la la, ara la oee hana olelo mai ia'u e nka, o kou make, he mea ia aku au me oe a la wa, pane in le «M ia la, aloha oe, eia f »ku I* ka opio ; ina pela ka opio nie k, ke hoi nei. Huli ae kahea koke ae I,' . manao e hoi, aia hoi, ua la kanaka powa o W«laka. / E hopu i keO keia kaoaka ■ hopuH nei e hopu, eka powa a Walaka e kuhea noo honua tvalf opio qo ia, oiai, ua uoona rf' ae la tio o Walaka-me ko-

-niiao no-keia; qo ka mea, hikiwawe loa f hina ana, aoie kanakd e a-e e like af> 0 Siea wale no, no~ka m ea, ua hoofi a o mau keia Walaka i kom paa ana j loko o ka ulul'iau 'me ka lrfa no ka leo no hoi kekahi ita/ho miaoli bo ua »Ja maleona af noonoo wale no; aka, ma ia koho nna kame ka Bopu inaoii ia aha o ua Sisa#> oa loaa i'o iho la ua Sisa la, me ka ndnae oka poino ona _koa. A6le paha are liewa eka mea heluhelu ke pela hopAki ae penei: I ka 4 i puka ai o keia mau huaolelo mal a aku, e hopu i keia kanaka, no ka /ēa, oia kq mea ake alii i huli ai. A i k«°^ e ana o na kqa oke alii, ua komo j(^^ e ®k u k.kou * u li a k u I a ika me ka eleu ua opio la i huli aej at/ pane mai la. |

I }. m Wk-o kc alii, mai hoopa mai ou» kou ia'u, no ka mea, he kanaka pio ole au, ftka, oke a?io mau ona koa o ke alii he inaka'u wale ika hoole kauoha, uolaili, aku !a lakou i ka opio. Kla lakau nae i lalau aku ai, aia hoi, me ua pepehi iho ia oia he 15 mau Sfoa, a iaia i huli ae ai e pepehi no ka 16 o aia hoi, o ke ?liiwahine Elihela ka īa. Aka, iio k e ano ahial)i, ua liiki pono ole i ka opio Slsa ke ikw maopopo aku i na heleheiena, aka, ua ike oia he wahme, noI.'iila, ua kuemi hope mai la oia; iaia nae i kuemi hope mai ai, aia hoi ua loaa luai la oia i kekaln o na hauna kuau pu kaupoohiwi, a na ia mea i hoonawaliwali koke mai i ua opio ia a hina iho ia oia q nana keia pn iokoino i hili mii, Ma, aka, hapai hoa ae la ua. du me ka manao H e Uil) ua hookuemi hqpo! " 'Wo {ina aku . ■* - i ■I ' H I

.fo'u aloha iaia, no tA mea. o veia nuna i hoopakele mai na o Walaka ka hana lapuwale a akaha liaia uui. ' Pupule oe e kuu kaikamahin'e, q o koke oe.i kena kunaka, a e hoi m»i Huli ae la ke alii a kauoha ae la ina koa- _ | I E lawe aku o.ukou i keia kaliaka a hooaku iloko o ka halepaahao- Ihslu ekahi, ma ' hana ioo nae oukou iaia, go ka me'a, , ija maluhia kona kino olelo a kuu kaikamahine, a ina O ka o oukou e haua aūa t aīaiia, e kau k*j>ke no ka hnawina oka make maluua oua, a e hookuu ia hoii ke pio, nolaila, e hoolohe oukou e na koa 1 kein, i ole ai e kau aku ka poiuo malunn 0 oukou. . , : No keia.maii olelo' a ke alii, ua ae koke 1 aku Ia n6 koa, a ua hookaawale ae )a hoi Ve kaikamahme alii, no ka mea, ua lohe maopepo aku la oia i m olelo maikai a ko-«a-»nakuakane, - . keia wa, ua lalau aku la na koa i ka hwuku ae la iaianiana aole mar i ua loaa oia i ua palapu oka no kekahi mau minute wate no uae ā'ona maule ana iloko o kona elia, a hoi li'i u la no kona maikai iloko onaj 0 ka eha no nae, lio oia mau no kona in)ki> aiia i na aa koko o ka opip. Lav{ e ia aku Ia ua opio ia a ma kekahi luoū o/""' 1 halepaahao heiu e-kniii, a hooid aku la oia. . V Ma o keia iawe ia ana o Sisa e hoopaa 1 ka halepauhao, ua hoi like aku ia tta poe makaikai a pau, a me na alii; aole nae hoo* kahi o iakou i ike i na hiona o ka opio, a koe waie no koi»a hoomappopo ia ana e Walaka a ine ke nona ka puuwai i malule no koua mau helehelena. E hoomau aku kaua i ke kamailio ana no ka opio ma keia wahi. Oiai.ua opio la i paa aku ai iloko o ua fialepaahāo nei, ua ike eo oia he halepaaha» keiu; o keia halepaahao hoi, he hale nui oia, he | eka kahi i paa i kona kahua, he elua hale, hookahl iluna, a hoo-1 kahi ilalo oka honua, o kom kiekie, he 46 kapuai mai ka ili honua ae, a o ka! loihi nae mai lalo mai o ka lepo o ka haie ilalo o ka honua a hiki i kona kaupoku. he 92 kapuai. | Ua hana ia no hoi keia hale tne ka paa ; ioa, e hiki o!e ai i na tausam kaiuka ke hoohiolo. Omi ka opio maloko o kekahi luiu"; o keia halepaahao, a ha!a aku la hoi na koa" a pani ia mai la hoi ko ia neī puka a a noho iki iho la keia no kekaKi mau minute, aia hoi, uhi mai la ke anoano o ka pouh oka po, a ua ano maka'u iho la keia; oini nae oia e noho aao, .me koua noonoo nui aaa no koio mau mea ana f hana ai, a jae ka poino koi i kau iho ienal.una a no ke kaikamahine hoi a ki» alii kona mahalo nui ana, a oia kana i paue ae ai penei. Ke hoohiki paa nei au, a i loaa ia'u ke lanakila ma keia mua aKu, alaila, © lilo no o Elibela i wahine na'u a mau loa, aole au e lilo aku me ka mea e; no ka mea, ua aie au īaia, aka, ina aole au e hemo hou ana mailoko ae o keia mau pilikia, a'u e noho nei, alaila, ua waiw'ai ole no hoi keia mau manao ana o'u. He Ulua Nui.