Ka Nupepa Elele, Volume VIII, Number 5, 31 July 1886 — HE MOOLELO NO DON MORIANA. Ke Koa Kavalia o Sepania. KA WELI O KA MAKA KILA, A O KA OLALI AHI-KANANA O NA KAHUA KAUA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO DON MORIANA.

Ke Koa Kavalia o Sepania.

KA WELI O KA MAKA KILA, A O KA OLALI AHI-KANANA O NA KAHUA KAUA.

(('nu'i- ia e Tao S- Meriba no kti NupepaElele, mai hekahi Buke Moolelo i kahiko ma< j SeJ>ania.) Bukb I—Helu 4. | A WA, unuhi se 1* ua elemakule B»n--hmiilu la, mai kona poli ao ho pahu i!i, .# weliowehe ac U roe ka maiau a noe Ita eleu o Kona m»u i nn mea o loko o ua wahi pahu ili nei. I keia wa hoi, i kii aku ai ka kaua Ahikanann opio, eka men heluhelu, i na lako i makemalie ai e milikaa maiau iu o ka elemakule Dameseko, Linv? mai !a oia a muu mokaki iho la imua oua hapauea 1?, me kona olelo nna aku hoi iaia: "E, ]3o»bac3ila, e haawi oe i kou akamai a pau aw.k» hoohinuhinu aua i keia mau lako kaiia. E hana hoi oo me ka awiwi loa, oiai i ka hova 1 me 30 minuto c hele aku ai it<j no Aranake!a." Kunou inai la ua -?Jo-fala la, a hoomaka koke aku la oia e hana, tne na mea paahuna ho,i ana i unulii h- »i mailoko mai o kahi pihu tli. A maanei kaua e ku ho», e huli ae ai a nana aku aia kekahi oawa o na Mauna Basetila, e ike auanei kaua be liuliu an# o na kem kivalk he uuv, maloko o kebf&i Hale Knkela, a o keia na Koa Kavalia o ke"KrftUna Don Komeka ē t hoomakauk«u nui nn|t ia lakou iho no ka nee ana tmū n® ke kula o Araunky}«. A aia hoi ka Lulaoeia Helu Ekahi o ua Kauna Komoka la ke' ku la nnua oua, me ke kuoo kme ka hiehie. He kanaka aoo oia, noea paha na mnkahiki he oO a oi, he oiwi kino puīpui a ioihi maioheohe mai-k-i. , Oiai oīu.e ku ana uu Lutariela hi imua o Kona Ilaku, ia wa i pane oia'i ai ua Haku la iaia: "E kuu Roderigo, e hele .aku ana kakou i auina la o kein la no ke kula o Aronakelfi, kahi a'u i aa aku nei ia Moriana Opio Jtclajcei!«i a ka'Uiil nui ai '# me oe. A e lioderigo, o keia paio mawaeua ou ft me ua keiki la, he make ka hopena. Ina m«ke kela keiki ia oe, nlaile, e haaheo mau ana ka ohan<) alii o Komeka maluna o ka ohana Moi-iana, a'u i olelo ai, ' C E kolo iloko oka lepo .me he naheaa la. Oia ke kauoha ia oe." Ia wa huli ae la ka Lutahcla līoderigo a puka mai la mai k» vuml mai aiia i 'hn- | lawai ai mo kona haku, a liele loa aku Ja & uialoko oka pa hoomoana ona koa Khvalia he 2,000 ko lakou e kakau mai ana inaluna o ko lakou mau lio. Oka h»ra 1 ao la keia, ke ne hono mai nei ka uwati o ke ioweia. Aka, pehea ka kaua Xoa Opjo? Alia oe e pulule nui e kuu hoi, a hoea ae ih koa o liomeka ma ke kula o Ai-anakeln, kahi e haiamu ia ana en« tausani o taugaqi kanaka, e kali nui >na o ka hoea mai o ka hera 2, ka hor4 e hookuu ia »i Ua ikaika a me ke akamai kaua o ka knua koa opio, tne. ka Lutanela Roderigo, nn k» «oao |mai o Komeka. Iliki ae la ua poe koa la|o Komeka ma kahua mokomoko, a hoortaka ae la e kukula i ka hs!e pc*a hooni'aha no ka lakou iiioho. o ia hoi o Roderiga. A oiai lakou e maiau ansf ī ka ha(« o ka Uk©tt milimilī. aia hoi he. elemakule -'no na na hiona i maokioki ia m6 na mawae moali oka hapauea," e kuhikuhi nna i kekahi poe koa kavalia eaei ke ano o ke kukulu aua i kekahi haie ! pe-a. E lele ana ua elemakule la io a nei, e kiei a e ha-lQ ana nia o a maanei, nie kōnā nana ana hoi i ksi ponaha lani maj ke komohaua a me ke aki o ka īa e kamd'kahi'iwi aiai loihi ana ; J ti aku !a i ka akau ; Etnoolo paa mea uwa-uw-» wale no k aku !>> k.

ke oiinoli.u» oka la naaluna o. kana mau me'a kaua a me kona aaha kaua. A oka lio ana i kau mai ai'he lio eleele poni ia, a na piha eui i ka uwila.

He me* mnopopo ioa i n% he kanaka hnwawa ka men nana e kakele ana iaia. o ka iJi honua kohu wahi « lapuu ai me he moo la. v

īlolo mai lt ua Koa Kawalia, Ia īloko o na pinui huro ana kanaka a komo mai la if#kt> oka rina hakaka. H«>ohele loa ae la hoi oia iko kakele ana i kom lio a hapa.lua.poepoe like o ka riua, a ia wa oia i hai ae ai i ua kepa ma na aoao o ua lio la, a ltjke me ka paln.mimo ana a kekahi pua mailuna aku o ke, kakaka alte kanaka pnna pua, pela i ike ia aku ai e n* mea a pau ka oili ana aku o ua lio eleele la a nalo aku la iloko o ka hale lole ailika a i waenakoau hoi o ka rina, e ku ana koa kavatia nana i holo mai i ua lio la.

A-huli ae la kona mau maka i o a la nei, a. liuliu hele aku k oia a malalo pono o kekahī aleo, kahi hoi a kahi paa koa kavalia e nonoho mai ana. laia ī hiki aku ai malalo o ua aleo la, pane aku la oia: '-E na Keonimana o na Maka Kila, ua kokoke rnai ka wa e hooko ia *i na hana o keia la, nolaila, he me*ku i kn hanohano no ka kakou oihana ke koU» ia Ilamuku no na hana o keia la, a ko waiho sku nei au ia hana ma ko oukou muu ako ole au e kuhihewa ua Inakaukau paha ke Don Komeka e pale nona iho i keia la."

Ia wa, huli pe la ua koa Kavalia la a kahea aku la, "Lo Pamiana." Ia wa, 1 oili mai ai ka lio eleele e alakai ia ana e ka elemakule hapauea i kahiko mai iaia iho me lee kahiko ona Kahuna Helene 0 ka Hikina, aaia ma kona lima henia he laiu eleele.

Alakai mai la ka elemakule Boabadila la i ka lio, 0 ia hoi OLo Paminna, a hiki inai 5a i kahi e ku ana kona haku »pio, kukuli iho la, a haawi mai la i na k*ul» kaohi tna kona mau lima.

la manawa, kau hon ae fa ua kavalia !a i kona lio hiena, a holo pololei aku la no ka hale lole silika.

Ano e kuu hoa kakele 0 ke Ahikanana 0 Sepania, maanei kaua e huli ap ai a nana aktt ina koa kavalia oka aleo a Moriana 1 kamailio aku ai. Mamuli 0 na olelo a ke kavalia ia lakou ua koho ia ae !a he kanaka aoo oia ka Ilaa hahai ia aku la iaia na mea a pau e hatm ai.

Me ka eleu nui, ua hook© koke aku la ka elemakule Ilamuku i ka liooma!u ana i na kanaka, a hoike aku la:

"E hoouka ia ana i keia la he kaua 0 na Maka Kil* mawnena o Don Roderigo ka Lutanela Helu 1 malalo 0 OonKomeka me Monana, ke keiki hanau kahi n Don Diego Levtza Moriana de Onve!a ; a 0 ke kumu nao o keia paio anii aole au i ike. "A na kela moho kfia inoho paio p ka fa e hoike mHopopo mai iimin 0 kakou."

Jla manaw», haawi ae la ua Ilamuku la ike kftuoha i ka poe hookaui pu-puhi, a 0 ka w% no ia 1 paapaaina ae ai na leo 0 ua mau pu puhi la no ekolu manawa.

I kela wa, oili mai la 0 Moriana maluna 0 kooa Uo o Lo Pamiana, a hoio hookikakalia ne la a puni ka riua poepoe, a kaohi iho la i kona lio.

In manawa, huli ae ]a o Moriaria a. nana ae la ma o a maanei o kn ahakauaka, & hoomaWa aku >a oia e kamailio no ke kumu ō keia paio »na. Hoike aku la oia i ka h«na ino iaāna o kona makuakanē e Don Komeka imua o na Moi Fevenado, kona kuhaia ana, ke kui ia ana o kona poo, a pela ako, « like n<i me ka kaua « ka makamaka i īke ae noi ma na helu mua, a na aa oii» e paio i na Don Komeka !a, a i kahi kanaka ē ae paha *n* e hoonoho mai ai, aka »ole nae ena kona inaiha, a hiki i ka lilo ah« oVe poo o Don Komeka i Wahi hoohiw«hiwa no ka Ihe a Ye!ona, ka Eueu © na N*ita Italia i haulehia ai malalo o ! ka ikaika o kona luaui Orn T ela. "Nolaila," wahi a Moriani," ke ku nei au ma keia wahi no ka paio ana no ka inoa hanohano o ko'u ohana. i liailiiliia ai e Don KomeH. Owau 110 hoi ke Don Koineka i haīHili ai he bebc omo waiu; aka! I keia la, msmua ae o ka napoo ana o ka la o keia la e 010 nna he pihe uwo kanikau ma ka hale o u i Konieki la a*u e oleio aku n«i mo ka hookamani ' nnka Pnnwai H - k '

niea kila, ka pobapoha paapaaina o na, metafa, a aia hoi ka punohu "lepo ke owli la inn moho, a iloko o ka manawa flokole loa. ua ike ia aUu !a k"R koa lavalia Moriaua e liolo poiu puni ae aiia i ka r:na mokomoko, a o kona hoa pnio aia oia ke moe pni 010 la maluna o ka ī!i honua. <yai, ua.loaa aku la oia ika hauiia koi'a Mori- [ ana a owa pu konn poo. I keia wa i huro ac ai ke anaina kanaka holookoa, a pnia ae !a ka lewa i ko lakou ma'u leo huro paiakuli. Kii mai la lioi ua kauwa lawelnwe oke Kavalia i make a hali aku )a i kona kino iloko o k* liale lole, A o Monana hoi, ka moho lnnakila, kahea ae la dia m,e kn !co nui e ano kau ai ke ano weliweli malana o na nf»ea a pau: "E Komeka! Ē Komeka!! Ka I\iuwai līo-he wale, jfa*nuli o kou makii 11 wale, . TJa molia hala ole ; Ve ole —■ Ae-ke olii o Don iit J-rigo J no— Ano e he!e mni oe a paio mai me a'u, Ka mea au i kuhihewa ai he k«iki ai waiu, * E ike auaaei oe, e kakiwi aku no ka oi oka pahikaua a Mailm ama kou a-i; E ka hohe wale! Ē hele mai!" I k'ela wa ike ia aku la kekahi Kayalia e komo mai ana Uoko o ka rina, a hoike maj la iaia iho, ma ke ano oia ke koa Kavalia Ukali ponoi o ka Haku a n.a !aa oia e paio me Moiiana, o ke ano hakika nae ana i makemake ai e paio pu me.ia, o.ka laau iho. Aole i pan.