Ka Nupepa Elele, Volume VIII, Number 7, 14 August 1886 — HE MOOLELO NANEA NO HAMEBIRE KA Huihui Waina o Enegeti KA LAAU SITIMA O NUWELA. NA ALOHA EKOLU I KA IPO HOOKAHI. [ARTICLE]

HE MOOLELO NANEA NO HAMEBIRE KA Huihui Waina o Enegeti KA LAAU SITIMA O NUWELA. NA ALOHA EKOLU I KA IPO HOOKAHI.

Ka Punawai Kupua Belemona—A me Ka Ouli Pahaohao o na

Huahelu Ekolu. », 5, 7, . ( Unuhi ia e Colburn H- Maemae.) MOKUM I. : Helu āl KE kuu aua iho o ilame B!tc, ike aku U oi:; i ka weli mai o iki ahi kukui roa n?i ipukn aniiioi o kk hfile iilii, i panai pu ia mai me leo hoene o nu moa kiini, nie Kā uehe ana o m k'apuai wa\v:io o ka'poe « 'mlnana; nolaila, manoi) ae -ii O Hame Btre, he ahaaina ka k« ka Imleal.i: nolaila, hooholo 11 o Hame 3irs na o koua !io oleel", ma ka hele malie ohk iwaena o ka ma!?-pua. me ka lelia »ku o leona mnu mak» e riana i ka poe e maaloalo mni la iloko o k-i haleHlii. E ka tn«a heluhelu, o keia ahaain i nui e malania ia nei'e ke aupuni o Peresīa i Uit po ala, oia no ku la han.iu o ke k:nkamaliine ālii Mai'oneain, a o Ka piha ana hoi ia o na makahiki he »wak=;Iua iaia, a ua k«no ia n'a alii a piu o ka ama e hele mni tii ahaaiii.1 !i; 'a ua nnlAinaia k* ahaaina ma!ofco o keleah; nimi nui o ka hale>1ii i hoohiluhilu iaine.na men a ka naau e makahehi ai.

A o keia m.maWa a Hame I>iro 1 hiki iho la, e maUma ia ana na lenlea, ma ka Kula ana ona kaikamahino aiii a me nn keiki alii o Peresia, a me ka kuni huene ana hoi ona mea kini hs lehufe*tiU. ake nana aku i keia mnu ie?loa, aohe mea e fic aka naau e liof>hie ai, 0 ka niahalo w.«k' aku no i ka nani 0 na mea ! h*na in ma ia po. Oiai na kaikamahine alsi a me na keiki alii e haa ana iu-aenakonu o ke kahiiā 0 ka haleallii, a aia hoi īwaena o lakou 0 Mai-eneala kahi i hauoli pu ai. Iu Marciv-ili e powahi ftna ra« kona hoa huia iwj.; ii ikonn, ike'aku la om ma ka paia komohnna o k.a halealii. i na huahelil a hoomanao koke ae U oia 110 kana ipo aloha. me he mea ala, ui hiki mai oia i keia manawa. la manawn i pane koke aku ai oiā i ko-.n hoa 0 hula p'u aua: E oluolu oe e hookuu mai ia'u, n« ka mea, ua mai ia au,

Ia manawa no i hnli aku ai ke kaikamahino alii, a.hoi aku la oia e nnho iluna o kona noho, n ike iho la oia iluna o kon» noho, e k;»u atia no ka huahelu 3; a i kona noho ana iho, nana aku la oia i ka poe e hula uei, ike a!tn Ja oiaiiuna o ka lole o rra mea a psu, e kau mai nna no ka huahelu 3; no ia men, ua ku hou ae la f»a ilun;t, a pane aku la i kona makuakane: E hoi ana au e moe, ia kuu poo, a ae mai la kona makuakane a hoi aku la o Mareuealit i kona rurai.

A e hoomanao iho kaua o ka mei heluhelu, na hoouna mai la o Hame ī' ! ro i kana mau huahelo,"o'iā keia a kana i ike ae. 1», ī ka hit:i ana aku o Mai'eneala iloko o kona rnm't; ua puka toa ?ku la oia tna kekahi puka o kena rumi } a hele l<ja aku la oia iloko o ka mali-pua. Aole i liului kom hele aaa aku, ike aku la oia i k\ maaln o kana ipo iwaena o pua, a awiwi aku la oia i ka hele«ana, a i kona kokoke nna aku, ike aku la oia i kaua ipo e kau mai ana iluna o ka lio oleele; a ke oana aku i ke «ulana o ua Huihui W*ina 'U o Enegpti, aohe mea a ka manao e hoohnlahala ai, o ka mah;i]o wale aku no, a oia pahi ka ka mea haleu mole e kannenao no nei— "Mahalo aku a« o ks nani, Oia uka koiuiu, ai maua ) ka ua, ! Noenoe oia kuahiwi." I ka ike una mai o Hame Hire ia Mare neala, lelo koke iho la on ilaīo niai knnaj lio iho, a o kena manawa no i i i lalau mai j ai i kn lima o kana aloha, a pane mai la: i E kuu aloha. ua komohewa mai ihm p;> 1;a ' au i ka maiuhiao koa iealea nni. j Aole, walii a Marent>al;i, nie koua k '" ' nku e lioni i leana'ipo alolia. a i>-no hoa ' aku In: Aole i oi aku ko'u hoihei U mm loulen. m««oui o ko'u nloh'i ii oe <> lea Hulhui Waina o Kneg?ti. !»>;> e hui ki hoh >a holoo'-ou, ma Ueia wuhi hkou e !o*'ea ni, n ini paha owart kekahi . : w>o ;a n l.ikou, a i h'ki nm' Wa e'el«» a kua aloha ia nia-u.va, nole ia he men no' i e n lio -,i iloko oia man lealea; no ka moa. tm o \ Uo a «!o!n i na heleholoui nani o ka Huihui Waina o iinmiia o ka Ipo hoene o >a pila a mo n:\ me!e — A, E l,uu nlo'n, n- hea kou )io > komo mai nei, oiai im paa <r ;iak-i pa i ko k'ai i. i 1 nkii !m kana .|;a ~,i» IU , au o k« pa i U>le uuii >;'»i ine kmi .... Paiu» ak« Sa o : A t!a, iiu uke iiou Hg me ka taauu ka U?ic -aoUŪia o

I na- - \v:ihi'kietfift. A hone ihn |a ka' aku a ! ūn Uuihui Waiuu 'la o Jinegcti. .Ia jn:iti'i\va, pane liou aku la a Mftreno- •■;!■! Em <vuV tir> Un mpa apiWi e- kou ;ikon lawe pi> :uia mni rte! i ieoia lio, malia o Uelo inai kA mea kiai maia-pua, a ike kaiia ma o keia lio. 1 aku la kana ip». alol»a inia-. Ina pola, p !ioilioi aku au i kvia lio iloko d ka ha!c iio. Piine- liou m.i'- 11 o M.ni'eōpniii. Aole— aole pono e hoihoi īloko o kā hale līo, ii!aho]jo iko inM n:i.kilhy iio 0 knti ma!>uokmie, nlaiia' e ioafi aummi kau.a.

I aku hi u:i keiki h\. PMoaa kuua o po!i'j ai: nolnila, e li'nih'oi ae a'u i k'ein lio ile«o oka li'ile iiu. A l;il;.tu ae !a ua keiki la I t/fn M pnpa'lo milMI (l 1| ||u )ia 0 kaUU |WO. «- nouni aku la iwnlio, a m mauawa no i haule koke iho ai ua ho oleele hi il.'ilo a iiio ue La he huahelu 2; a lelo tnai la otn lioko o ka ]>apije muouou.me Un īke 010 ikku o [\l:irene«la, a kati hou ae la oia i kom papj|e i koiu poo. la manawa i ninnu aku ai o Marenenla. Auhea iho 1« ka lio? I aku la ua keiki nei. Ua hoi aku nei no t k011:1 wahi i hele mai uei. Me kein mau huaolelo, i huli ae. ai laua a nalo aku la i i:a wehi o nu pnā, a riio lie mea la, Ika nana aku, nia !aua ke u huki la i ifa ulua, Mnhopē iho oka lawa ana o ko iau.i »i«u ma.ie'iwako, a mamua hoi o k.i rriftn-m ,a i »1 e hookuu i ka laua pnfs «inau aku la o Mai'enoala. I ka maniiwa hea oe e hele hou mai ai?

Pane aku !a u?i keiki la. I . manawa ■iu e ike i>i i k.i huahelu 3; e hooman >0 iho na, eia au iloko nei. Me keia mau kukai olelo nna, i.puili «e ai laua i'oko 0 na kipoua «nuhea a ke aloha hoonipo, a iiuli ae la u* Huiliui Wā na 'hi a Enegeti, a naip nku la ofa iloko o ka mnlu ona iaiu; a i nona k;iawale loa an;i aku, lahu ae laoii i kona papale iniioiioni silikd e kau ana iiuna 0 kona poo. a heani ae Ia oia iw.iho; a kamailio aku la. Gka ouli pahaohao 0 iia huahel.u 0 hele iwoho. Ia mannwa no i oili nku ai na huahelu 3, 5, 7, aku mai ia !ie ekolu anana mni i iia aku, a pnne m;ii l-i. Healu ka huaolelo a ka Iluihiii Wa'na 0 Encgeti i knna pae kauwa'? I !»ku la ua koiki la, ua mskemake au i iio ulaula ko'o e hoi ai i Inia i; keiu manawa. la manaw-i i puoho mai ai ka leo o ua rnr;u huahelu I-i ekolu, Huro! O Eainaguero, oia kou I]o 0 hoi au-hele mai iwaho.

A-hoi akn 1;\ ua' maii huahelu la iloko 0 k ; i p:ipa!e muouou, n lele aku ld iwaliō ka (i, kaliuli ae !a o'u he lio uhiula nani io ue mamua eka iio eleole i paa ina pono a pau 0 ka mea holulio.

Eka mea he'uhelu, o kein lio ulaula, he lio oia ; oi aku ka inin», n i»a ia mea.i oi !oa aku ai !m holo» r a u.a. kapaia oia ena huahelu 3, o Bdinagucro. a o ke «nno o keia inoa, ka [lokuwelowelo: no ka mea, aia a holo keia ho maiuna «ka lewa, illāila, e ike i:t auanei an-eawo loihi o n.a'ao knalelew.i miihope ona, mo he hokuweloWelo hi, a oia kona mea i kipain ai o inunp.

1 ka manawa i.ku iho.ai o ua Uo U, ia wa i hele aku ai m keiki pii ae la oia iluna o ua iio.nei, a huki ae la oia i kWt kaulawalia, a o ki mun iwa uo ia ī lele aku ai o ua li?> la me ka hikiwawe loa, a hoea aku la oia m iluu« o na Uu l»au.

I keia mauawa a ua iio ia e liolo nei. aia ke ao o kona mau kapuaiwaWaO kej awoawe mat la malip])e ona. me lie boku-| wl!owe'e, a o koiia kmo, me he ahi ia ka ma'amalama, e liiki ai ke iko pono ia ke' kino o ka moi e noho ana ilun->, aka, ua pilua ia aku kona liolo imiu o k-\ lio eie* e!e; no ka mea, aolo i moku kela ao e koweioweio la laahopo ona a hiki i kona komo nn i iloko o ka pa o koa t ma.kuakane, a ualowale iho la itai!a. 4 0 keia i»oi ana mai o Ll;ime 13ire, ua iku ia oia e īu kiaī e nuho la iloko o ka pa oka nioi o luia. Awle naa e hiki ia Ukou ke Uoho mai, oko keiki keia a Monore, aka. uapuaua like ae la lakoa ī ka huaolelo hookaiii, o Ugeregina ka Nui kela maluni u kona lio ieie. A weliweli loa iiio la - na poe kiai la. K waiho īho kaua e ka mea heluhelu ia llame Bire iloko o na nipoa ana o kona mau a'.oha e!ua; a ine ua kiii e noho bi iloko o ka mala-pua, a e nana akn kaua i ke aupuni o Kiua, ka mea i kapaia ka : Ama Pua.

I MOKUNA 11. j ' O k:i Nanu \o, īie Alnuu i (ke o!e \n e j j ka Vurctala. J 1 Aoio i hoio in o ke Keiki iiuku. | Kh alun:: ua !iso na H«iahol;t. I Ku p*k-.>.h i Uii Io!i iko lakou kul-in.u ! Aia o ke ui;.iui ! o Rī;m, k ihi i •i ,s hn =:i o kv ka'kamahine aiii Bāaauro;i,e ( bmih>iH' ;i ka :aoi K:uiaĀ» ,i I l! ' ill»U:U i.l . \ U- 1 knuhun keu» kaikanialiiue n puni" o I '• K :m, tī't lc,i tuii o icfin:i naauui, * ,iv >'isu Mi'im o tia kan ika na.ni'w i hole *ka o : hi»;>A.;ka lIK' ; i. ,V, u.l (l .U | k,l ' ii li'h> I l.'i-i i u. a iu i:. \>.voa i h īopMi.i 1 ' ' » 'i n\ ■(>!,, !i ,uk ( :i i- Nuoihi • •"> ■ <••;» .i >iii« ih i. liu ka oi o k>>ns . '' •<■ >' -a »«v>; |i »•;. : ua u!o ; •- ''•« • "'••• • aio;j :-:i »•:.-»i•;".»> •.; • K - 1 •■" = • 1" ;j i ;i;.:, . K> 1 v ,l 0 l! > > - s<» iiiāu moi ī k;va.u .... .kh.i, w a.i uaui <| koaa nutu

j heleholena, oia kekahi mon nui a kona lahuikanakn e akena >nau ai, m.ii piko |o-kona poo a ka poli o kom wawae, aohe I moa ae aka naau e wae ai. a me he moa ia, e aihue mai ;uia kona miu hdtheiena īka naau oka poo e nana aku ana : iaia-. .. ■ i, O keia kaikamahine, u.l hoopalau ia oia me ke keiki alii Datntifo a ka mot lhonuziaa o luia, u o ke kaikunnne lioi o i\lase Tuliani. No ka piha loa o kon;i naau i ka haaheo no konii laualnla mn kn naaii;:o, nolmia, ua hookikma nku oia i kon.n makuakane e hoopuka olelo kuahaua i ka honua liolook«a, e kahea ant i rm kanak» i, uiuao a pau o ko ao holooko.i, e hole mai o hooknku iiio ta in.iluiia o na lnea naauao a paa, oia Itui lta lioulnulu i.u i i tia lnuaheUi, u tuc ka hoouee ana ia-Ukou ijoi<o o na pipa like oie ekplo, o s hiii) oiu ai ke i piewa ke liikou mau haina.

Ao ka hai aua ina nane huna Lioko o ua hua paiapalu ma rva wekm elua. e hiki ai ke loaa iwaeaakenu ka iuon ponoi o ua kaikamahine la; a o k<i «noa e loaa. ai, al>»i!a, o ka'u kane no ia e mare ai, ina oia ho ka.naka opio, amn hoi : oia he kanaka aoo, alaila, oia ke kiih.na nui o.ko'U aupuiu. A ina ii he wahino opio, o J:a'u aikano pimahelo ia a pm rw la o ko'u ola ana; a īna hoi oia lio wahine aoo, alaiki, e hookohu no au iaii i luaaina nui no Siherid. No keia ano i hoopuki ¥ku ai ka m'>i Xana. Fo i kana olelo kuuhau-A rn;iloko o na buke ma na olelo ekohi o k« houuu. A iloko o ka manawu pokole wale m, Uā lohe ka houua a p'im, 110 ia mea> iku ae ai na kanaka .nHauao oio» li'o'mu», a hele nku la e hookuku nie m ksikamahme lu, a pe na he lehulehu ka' lioololio ana o na kanaka naauao a puni ka honua i ke akamai o ua kaika'iiahme la, aolio he mea o lakou i launa aku iiia!ie])(i o kona akamai. ■:,■■'... |,'

N« ka haule aim o na kana-ka naanno i\ p.iU o ka honm wia; nolaiia, ua oi 10-i «e ka.-h'aaheo o lea naau o ua kai-kamahuie la, āi nā manawa a pau e iaa:ilo ae ai kana poe kauwa mt» kona alo, e hoopuka niau aku ana oia i na huaolelo hiokelakela mn ka i ana aku. Eni poo mai hoomsa!o ia ®ukou imaa o ni maka o ka mea i kapaia ka Loea o ka honua. A pela iho la keia kaikamahina e h«o--puka nuu ai imua o kana poe kauwa,« tirC īilo ia he īuea hoouluiiua loa i kū-maiiao o kana poe kauw|i, . .. - Ma'hope iho o l?ā puai nna aku o k<x lonC* a puni ka honua holookoa, mio ka hāule o m kamka uaauao a pau jn Saiiamirohae; nolaiia, un ulu ite la ka manao ijoko o ilame Bii'e e liele aku oi.\ e hoop;tp». ine keia kaikaniahine ma itd moa naanao, a ua liai aku oia l-kona niiui mpikua i keia nnnao, aua hoole mai h konn maiiiia-kane' ine ka i mai. E kau keiki, aole anei i lohe i ka moolelo e pili ana no liela kaikamiihine, un hoohaule aku kona naauao i ke akamai o ua .knnak« a p*u oke ao nei. An> ia mea ī kapa aku ai likoa īaia, ka Loea o k« 'hon.ua. A peliea la oe e kua keiki e aa aku ai e paio me ia nia na m'#a naauao, oiai aolo oe i hoonaauao ia.

I aku la o Hamo Bii'e. Ke manao nei au, ina*olua e hookuu malkni ma| ana ia'u, alaila, aole « hala na la h« kanakolii mai keia la aku, alailu, e liaule no ua kaikamahiiie 1« la'u.

keia maaao o ua "nei, aole i'ao mni kona mau makua, aka, ua ku ae hi o lĪHino Bire «' hoi oku la i kona ri»ini, a i koua hiki alia aku, wehe ae !a oia i kona papaie ailika muouou, a hioaiH ae 1« iluna o kona lima, mfe ka hoopuka ae i ka elolo. Ka'ouli pahaoh:io o »in hiiaheiu ekol», hele iw*ho.

la maoawa n,> i oili akH ai na huahelu 3, ō, 7. mnilo.ko aku o ua papale la, a ku inai la ho ekoiu anana aiai iaia aku, a j>-ir-ne niai ia lakou i ka luiaolelo hookahi: iloaha ka huuoleio a Hmho Bire i kana p-ie kauwa;

I*k*ilaolhme Hire.' līe makeuiake au e hele ē hoiko i ko'u naauao imua - o ka uie.« i kapaia ka Loea o ka houua. roa ka hoonohei ana i na huahe'u * mo ka hai ana i na nano huna.

la manawa i uwa koke mai ai na huahoh» eiiolu, i panai pu ia fne ke koeua o na haaheiu ilokō o krt pna.hoopuka niai h I kouika huaolelo hook&hi. Huro, n» Ilmio Bire,ka eoi

E hoao rio makoa o ia makou iiio maīlokoae o kana hou!imlu, a e Uoopoloiei no makou i kau houluulu ana, o ho.io iio.iuakou e pee i kana koena o ka hoolawo aiu, a e hoopolo ei lio ni:ikou i k-'.u koena; hoomahuahuu \vrU» aktt makou 1 kana hoonui ana, a e h<popok«!e mai uwkou i k»u; puunaue aku oia i kekahi o mnkou, a e koe anu no he koon >; u ao'.e uuikou o hookoo i koeun no k;ni. Huro, na Hame ka eo~-A \v;\\v;ilo aku !a i ku lewa k : U»o iku-\va o na huahehi, a u-* biui ke iohe iu » hapaiua milo U» mamuo. No ko a iku-WH o na jlv l »v kauaka, ua hoepuiwu 'iiu ia in:m innku;) nm ko l.u i rumi. :> »:i hoie mai ht hu i i ka rumi «♦ Hanii? * i ko Uun hosa una akn, ike uku t;\ |:n» ia Hume B re e noho «nn > ku noho, h e 'iu'Hiliolu l>Liko a«ii ; 4. ninau i •; !! ! i\;. !

| A in j nu kuiaka i iuvs nui ae uet miaI ih i? | I l ui ' i •. o H >me H;iv. Aoi« a\i ; »ke iu ! iuki'u a i\o!e hoi i k<> iakviu leo, j Anwe! Wilu u konn »»tt uiakwu—au | h» hon »11; i unei ,» O^o^ina'kn Nn> > p*- ! ! t . 'i : « ,u nuUl ;i;«i»a"? 1 •: A ~|o 1 h,-o:>«:u» «» I t. « \ '} o :. i iialepu'«hao « • l .Uu t\>ttn o k>»; ' I k-'P'.iu :s'M>lum=i. ka »w«a :n:.*.ia ; iHMk.ima . | k". ;• : »:. W.li o H'i'omouu. •j ( i 1U'„1 lllUil HUa«i'«iO |t MUU«:|:«1 •:»»;» ,|i;o ta iwaeiw o ko HaUie lhtv n»«ii ni.ihu.^

i ao!e nae he .pane. mai o ka laua leeilei, a no j ia mea i huli ne ;u na mukuu a hoi aku la i I ko laua.rumi, pie ka . namuuanu iho I ka l huaolelo; kupanuha maoli keia mau haua !hoopahaohao. | E bke me ka hoopahaohao ia oua tnakuaT> Haine Btre, pela i like aku ai la hnawina i n;t kmaka e manlo ae nna raa kenlanui, a uH kioi wale mni lakou mawaho r> ka ]>a o ua kanaka waiwai h, a ua hiki loa aku kek<hi poe imua o Motiore a ua ninau akū iai;t, a ua rrani la oia; o ka it'o kai !uhe ia e o ke kirio nae aole, ua hoomaopopo nn maujLĪ knhi hoeamai ai ka leo, ae.i no . i if.)ko o o ke keilei a maua, ak;, ua hoole tnni nae oia. Ia inai.)(rwa y 11H(H «'iū ui na kaunka i kekahi i keka.hi, me ka .ho.op.uka ae i ka-huu-olelo (eaumah». O Ugareg!iu ka Nut:— A .weliweli loi )ho la na kanaka. „ E ka mea heluhelu, e hoa,kaka aku au ia oo; hou wakalua ia.nkuhiki: tnamua akn, ua hoiko ae kekalii uhane kilolylo iluna o keliahl kanaka, ka olelo nna ae, uu hoopaa īa o Ugeregma ka Nui, ke kupua o Baburonia ilr>ko o ka halepaahao o U»hi Pouli, e lte kupjn wahine Baiduma o na aupuni ehtku o Wanedeitneda ka mea nana i hookumu \ ka punawai pahaohao'■ kupua o Biremona; aka, aole nae eia ka oia4o; aolo i paa o U£oregina a hiki i koia la; nolailu, e waiho kaua maanei, a e hoi hou kaua imua

I ka hala ain aku o na makua o Hame Bire, ī» manuwa ī huh ae a,i o Hame Bire a lalau aku !a īka pepa a me lea īnika, !A_. kaleau iho la oia i kekalu palapala na Sa-iid-niroli;iu, a o ke ano o la palapaln, peue) no u: I ke kaikam.'ihine alu Sunamirohae o ke HupuiM o Kina. Mc k. Mahalo, No kri hiki an;t m.-ii o ka lono ia u, ua haule la ee na kaii'ka najinao a p&u oke no nei i kou naauao; nolaila, ke aa aku nei au e.pii'i.o m.o-Oe nm.na mea naauao a pau au i makemuki; «i, a ī hiule oe ra'u, alaila, e hoolilo 110 au ia- oe i Eiale nana e kaapuni i ka honna holookoa, ma ka iinl ī ka . panavva.i kupua o B;retn«na; a i loaa ole la I ī.i oe, i kauwii oo na'u, nana e Uwol.iwe i ko'u niau pono anhu. Aoie oe ! y īiuiau mai Iko u aiiu i ko kaua vva e j haiawai ai. Ao!e hoi i ko'u ohana. ana u ponoi iio e hai aku i ko'u inoa ia 00. Me ke aloha, Ka Liau Sitioiao Nuwela. Ir manawa i op'īopi ae ai o Hame Bire i kana pilapala, a paa ae la iha kona lima I hnm». 'i lal»g iu' Im kona hma akau i ka |p«pale ni' uunle kau 'U m:>lunu 0 kona h o.i >,sT.r? lra n* v ina hunoleh). E k.a onli pahaohao o na hinhe.lu ekolu, hfle iwaho. lu mannwii no i'oili u!<u ai na huahelu 3, 5. 7, n ku a«u la ekolu and na ko kaawnlo mai inia aku, n p-uie mai lii lnkou i ka huaoleh) hookahi: Heaīia ka huuolelo a Hume Bire i kain* poe kauwa. I aku !a o Hame Bire. Ua imkem.iko uii e hwe oe e ka luiaheiu ehiku i kei« palapula ia S.inamii'oliao i ke aupuni o Kina. ,