Ka Nupepa Elele, Volume VIII, Number 11, 11 September 1886 — O KA MEA PEPEIAO E HOOLOHE MAI. A O KA MEA MAKA E NANA IHO. NA MEA E PILI ANA I KA MOKU-KAUA AMERIKA "PEACOCK." [ARTICLE]

O KA MEA PEPEIAO E HOOLOHE MAI. A O KA MEA MAKA E NANA IHO. NA MEA E PILI ANA I KA MOKU-KAUA AMERIKA "PEACOCK."

HE PALAPALA KAUOHA MAI KA MEA MAHALOIA KE KUHINA O KO NA AINA E, A I KA MEA MAHALOIA KA HON. H. A. P. CARTER, KO KA MOI KUHINA NOHO A ELELE NUI MA WASINETONA. (HOOMAU IA ANA.) Ua kamailio ia aku no e ka Moi Liholiho i kekahi haole kamahele, ( oia o Mr. G. F. Matheson,) oiai oia ma Hawaii nei ia wa, ma ke ano e hoike aku ana iaia, aole o keia wale no ka "moku popopo" i kuai ia aku iaia e keia poe haole hoopukapuka, (e nana ma ka moolelo kaahele ma Berazila, Kile, Pesu a me ka Pae Aina Hawaii, i kakau a paiia ma ke kauoha G. F. Mathenson ma Ladana, makahiki 1835.) Ua hoike maopopo loa ia kekahi mau mea e pili ana i keia hana, i ka makahiki 1855, i ka wa i huliia mai ai na olelo ike kupono e hoomaopopo ai i ka wa e noonoo ia ana keie hana nui, ua ninaninau ia, a loaa mai mai na

Alii mai, a me kekahi haole Kapena Amerika, o Kapena Keoni Miki, ka poe hoi i

ike maka a e noho ana hoi ia nei ia manawa. Ma kekahi palapala a Kapena Keoni Miki i kakau aku ai i ke Komisina o Ameri ka Huipuia, oia hoi ka Mea Hanohano David L. Gre@g, ua hoike aku oia penei : "He mau koi kekahi i koi ia ai no na moku a me na waiwai pu oluna o ka moku, i kekahi manawa, he mau koi no na waiwai o ka moku i kuai ia aku i na alii. Ke hoomanaon ei au, he eono paha moku a me na waiwai he nui wale i kuai ia aku ia lakou." Ina ua kuai ia ua mau moku la i hoikeia'e la e Kapena Miki ma ke kumukuai i hoike ia ma ka moolelo a Rev. Mr. Tyerman (me he mea la mai na misionari mai kona loho, alaila, he mea maopopo loa oia no ke kumu e hiki ke hoikeia he mau koena aie nui hewahewa ke koena i koe i uku ole ia, a Kapena Jones hoi i hele mai ai mamuli o ka ikaika e ohi i ua puu dala nui la. Ua hoike maoli ae no o Kekuanaoa a me Ioane Ii, he mau Alii kiekie hoi i hilinai nui ia e na haole a pau a a laua i launa pu ai e olelo ana: "He 8,000 pekula laau-ala ke kumukuai o ka moku kialua Haaheo, (brig) i koi ia ai a lilo mai, (a ma ke koho maoli no a na haole hoopukapuka i ka waiwai io o ua laau-ala la, e like me ka lakou koho ponoi, ua hiki aku ka ke kumukuai o ua moku la i ka huina.e like me ke $80,0000) "he 4,000 pekula laau-ala ke kumukuai o kekahi moku kialua maoli i koi ia mai ai, a he 500 pekula no ka pukuniahi nui." I ka wa i ninau ia ai laua no ke kumu o ko na haole Amerika hoaie loihi loa ana i na'lii, ua pane mai laua, " no ka mea ua ake nui loa lakou e loaa mai ka laau ala, nolaila, hoaie no lakou i na alii, a no ko lakou ake nui ua onoonou maoli mai no lakou i ka lakou mau waiwai i wahi e loaa ai ka laau ala. He mau piha moku lehulehu wale ka i hoouna ia e lakou i Kina, a kuai ia no na kumukuai kiekie loa, a o ke kumukuai hoi i loaa mai i na alii, he mau wahi apulu lole koa kahiko wale no. Ua hoike hou ae no hoi laua, o ka huina nui i ohiia no ka uku ana i keia koi nui a Kapena Jones i hiki mai ai e hooko i ka ohi ana, he 90,000 pekula i loaa aku i ka poe koi, a ua heluia ma ka pa umi dala no ka pekula hookahi. Nolaila o ka oiaio maoli, o ka $500,000 a oi i hoikeia ae la ma ka nana maoli ana iho ua kokoke loa no e piha ka miliona hookahi o na dala i loaa aku.

Aole no e ole ka loaa hou aku a nui wale na hoike e kokua ai keia mau ike ina i huli pono ia keia mau wahi i hoike ia ae la, a ua maopopo no hoi, o kawaiwai i loaa mai i ka Moi me na alii no na puu dala nui loa i uku ai, (ke kumu hoi i hana ino ia ai a poho loa kekahi o na waiwai mau e keia Aupuni,) he uuku a omilumilu maoli loa no Aia no hoi ka hoike a Kapena Thomas Meek i hoike ai ma ke ano kokua mahope o Kapena Jones iloko o keia ohi ana, he hoike ana mai ia i ka uuku maoli no o ka waiwai io i loaa mai no kela 90,000 pekula laau ala i haawi ia aku i na haole no ka uku ana i ua koi nui hewahewa nei a Kapena Jones i " hookikina" aku ai i ke Kahu Aupuni e haawi mai me nana ole aku hoi i na puu laau ala i haawi ia aku ai mamua aku, oiai ua hoike ia he mau koena aie wale no keia e koena ana a Kapena Jones i kii mai ai e koi.

3. He mea pohihihi loa i ka noonoo ka loaa ana iho o ke kumu o ka hiki ana i kekahi haole i hoonohoia he alii maluna o kekahi o na moku o kekahi o na Aupuni Nui malamalama a naauao a maalea e nana maka aku ai i kekahi hana maalea a hoopilikia nui wale e like me ia i hoikeia ae la i "hookikina ia" ka ke Kahu Aupuni o hana i na hana i hoike ia ae la maluna i wahi e hooko ia ai ai keia koi (e like hoi me ka Mr. Binamu hoike * ) i onou maoli ia aku na poo Aupuni e uku. Ua oi maoli aku no hoi ke kupaianaha o ka hiki ana iaia ke olelo ae e like me ia ana i olelo ai mahope mai, "o kekahi no ia o na keehina mua loa ma ke ala i loaa ai ia Hawaii ka naauao me ka malamalama o ka

noho aupuni ana." Aole no paha e hewa ana ke koho wale ia iho, aole mai loko maoli ona kela noonoo, aka mai na poe haole imi waiwai hoopukapuka e noho ana i paipai mai ia mau mea i lia nui ai. Aka nae ua lawe mai la oia i kela mau manao maalea me ke kue ole aku me ka nana aku i keia.mau hana ino a hoopilikia wale i onou ia maluna o na'lii e hana, ma ke ano o kekahi ka ia o " na keehina mua loa i loaa ai ia Hawaii nei ka naauao ka malamalama o ka noho Aupuni ana." He mau hana keia e hapala haukae ia ai ka inoa maikai o kona Aupuni ina e hana ana oia i keia hana me ikemaka maoli a hui pu mai ma ka hoapono ana i ka Kapena Jones i hana ai ma kona inoa. 4. He mea kaulana ole ka ike ia ana o i keia koi nui a kapena Jones i onoonou maoli ai a kokua ma ka hoao ana e ohi iloko o ka manawa pokole loa, oia no kekahi o na pilikia nui loa i ili maluna o ka Lahui Hawaii. Mai ia manawa mai ua pau loa ka ike ia ana aku o ka laau-ala kekahi o na kumu Waiwai nui e loaa mai ana ma ka hoouna ana i kahi e, a o na ulu laau-ala nui i ohi hana ino ia ai a waiho oneanea, oia mau waiho oneanea no a hiki wale i keia la.