Ka Nupepa Elele, Volume VIII, Number 12, 18 September 1886 — AHAOLELO. [ARTICLE]

AHAOLELO.

Ma ka Poakahi ael, lioeholo ka Hale i ka Bila Kanawai ? haawi an* l uku hoeēoau ia Aberahama Fornander, aia i« $1,200 bo ka makahiki; n me ka Mr. Jno. K. Bar«»rd, ma k* $300 no makahiki, elikoraoke.nQi.aMr. Ka«i. Ke haawi nei ka Elele i kana pai ia Mr. Kaai, no k«ns oleio ana, aa aku hoematt ia na wahine kaoemake a kahi inau luna Aupuni e ae, h« $300 no k« makahiki. Oiai he $600 peliupehu i nonei ia ma ka Bilfi.

ia ko ka Hale noonoo maluua oka Biia Haawina I pai hou ia iho nei, a waihoia aku imaa 0 na hoa i kahi la o kela j»ule aku nei. Oka Uaawina mu;i IoM ia, oia ka haawina »o ke <?la ooa paahao he $90,000. Ua hoike m»i ke Komite Wae i haawiiā uku ai ia hdawina e hooponopouo, o ka ix>lolei, no ke ola 0 na paahao he 50,000; no na kiai hale na luna 111 e na kauka $$,oqq. SCa KaW»a, i noi e hookomoia ma ka Bila i»aawioa i ; 500 dala no ke kokua ana Ike kanuia ana ok* »awie a me kena hamia ana. I 7/500 no ke k&k«a %tis. i ke leaauia ana oka nmiie, a me kona <uia, a e uku ia aku keia haawina ika Huī Hawaii Kaiuie» i ka wa e lawe iu aku ai i na aina eheio a au? iona o ke olona ramie, no ke kuai ia nnu akU C0 tui dala he $<w no ke tona.

I k« ts»*MaWa ' P.eouoo ia ai ka Bi|* Haawina T4fo Poakelu nei ma Pr.uku 3, ua noi mai o Kauluk®'.-,, « hc*tnau iu k« i« ana o n« Luna Aupum - uwj akukamau a hiki i ka fa 31 o Sep:iUma ba, 18S6. N r «iail«, ua hooholo !oa ia ka pauku 3 me u« hieponopouo 14» neonoo ia «aa o |c:t Pauku 4 o k.-i bita, ua *r«iho mai o Kakina he hooloii, «! <Helo nna, i na e Uaawi ke Kuliin.» \Vai-| Wiu i m dala o ka WaUionu w.si\vui me ka'

ne olt< ia, alnila. e lioihoi nv.ii oia ia mau elala. a i o!o e Inki ti« j kola kanaka kupn koui kanaka kupa ke lioopn i ke Kuhina Wiiiwai m« ka ino* o ka Aupu«i. KainfiiHo mai oJ. W. Kalua, rna ka nono ku-e U>a ika hoololi a Eukina. Wft-i bi ana, ua iawa ke Kanawai no īia liana iiewa a na Kuhina, aia no ko Kanawni hoopn Luna Nui, o k-» liana ole ka nien i hewa ai. Nolnila, aole au e kokua ana 1 kuu hoa o ka aeao hookahi, Pōlo tiv ē hooko ponn m ana keia KaDft'vai.

%amaiko o Kaulpkou, ma keia hoololi aka Luna mai o Mol®kai njai, e a» aku ana i ka Moi, aole.e hoonoho i ke Kuliiua "Waiwai ika mea ilihuno, n e koh# i poo -waiwai wa!e uo, i ieoiohe lakou i ke dala, nlaila, hiki ke hoopii ia a uku ia mai. ILuloko ae o ka lianori kanaka Hawaii, oole pnha e lona ana hē nmi poe waiwni. l'ela no, iiia no ho poo ua hilinai ia, aia no ilaila kek»lii koloho i ke dala e ka lohuiehui» O ka hoolilo aha • ke K'ihina WaiW9i ik® dala, aele ia 110 kena pono. iho, aka, no ka pono eka lēhulehu kana i hanft ai. I kekahi mannwa, aneano e hke ke aupnni ine ke knnaka hookahi, ka hc!e a kupilikii loa 3 nolaila, huii koke kē Kuhina Waiwai a hui me ka Moi » me ka Ahfl Kuhina i mea e pau koke f.i k* pilikin o ka lehulehu, Nolaila, ke noi ne; aua boepanee loa io keia hoololi.

Kamailio ke 'lii Kapena. O keia booloii, be wnhi manao kabik» paha, a he hiiinai 010 ika Aha Kuhina. Pane o Kakina, hilinai ole ibe Kuliina inua. Ok« Kuhina Waiwai e noho nei i koiu wn, aole oia malalo 'o ka palapala bona, o'ka' Lnna Hooiaio Boke Helu e ko Aupuni, ua he»paa ia oia malaio iho o ka bona be 10,000 <<ata.

Kamailio hoa o Kaulukou, k« kekua nui nei au i ka Aha Kuhieia ma na mea »u i ike ai he ku. ika pono, o oie koia Aha Kuiiiua, ioaa ia makeu na kanaka Hawaii ka hana Aupuni. Ina ika luna o Molok&i, kiola ia kanaka i ka lua. \ Pehea kona kokool«a mai Molokai noai? Ua mahae ko laua pili aaa ma keia ho«l«Li, pela no ka luua o Lahaina J. W. Kalua. No ka mea, aolo i knpone i ko laua noonoo maikai k«ia hoaloli, a oia ke kumu o ko laua h®e!e ana i keia hoeloli.

Kamailio ke K»brna Kipikona, o ke ane o keia hoploh, be hoeloli hoohaahaa i ku Mei a me ka Aha Kuhina, a.nie ka l.ehu' I*hu pu no.

Aole i heolilo ke Kuhina AVaiwai i ke dala ma ke ano kolohe, aka, ua heololi ia ma na mea i pili i>na i ka pono o ka ' lehulehu e like me na dala ī heolilo ia ai no ka Aha Kiekie, no ka p#ne ia oka lehulehu, aoie no. ke koiohe in hoolil» ana, a he hoelilo antt in no kfl pono a me ka pomaikal # ka lehulehu.

Kamaiiio o Kaumimaoo, kokua au i ka hoololi aka Luna o Keolauloa, u o ka hooleli aka luna o Molokai, aole au i koleua; oka hoololi ana a na Kalūna so!e ia i h«wa. I kekahi manawa, ua hele kekahi kānaka o Palekaoe ike kaaa, oiai oia e hana ana i ka pipa kuhikuki malalo iho p kooa haku, kauoh» m«ila k«na haAw iaia ma kekahi hae, a nana aku la ia ma ka ohc naaa nie ka mwk* hpikihi, aka. ua h©«le i» ia kauoha, a kapae fle la i ke Ka» nawai, a h«na aku la no ka hanohano o kona aina * m« koua lahui kanaku, ua hewa auoi ia? A»lo n«. I'ela no ua. Kuhina. kapae ue lalakou i ke Kauawai, & inna iku h l ka pono o ka aina a tne ka lahui. ILi mea ka n.oouoo ia ana oka pono 0 ka lehulehu, h tue ke alaaui e hiki aku ai Ike kulanA o ka hoiomua o ka aina ina ua m#a a p?u, a oia ka ka M"i a rae kona Aiu Kuhina e ake nei e h«pai ae i ke ku,iana o ka aina mai ke ano pupu o na hauA a i ka hooLolo mua ana.

Pei» no aie na Lunamakaainana e olelo in aoi, he mau Lunamakaainana lioopili « ftke aole pela, o ke ake oia poe, oke kokua uui ibc Aupuni ma na * hoohoiomua ai i ko iakou ssn.a « me ko lakou lahui kanaka, a e hoopau ae !aii k» B ohj?'nH hopepe »i*lalo aku © hui. Ehoeniauao e i«fcui c «a na a ka Moi a me koua Aha Kuhina 0 im., na wi a me nft Lunamnkaainan.% < lokua Hji» j 'ka Mei a»e kona Aha Kuhina, e h»ri* ana i ke aiowui e maaluhi »ij ka pli an* aku 0 Jfa:.Vi»ii ili ulaula » !<•> kulaiia ona «ihana Aupuni kī*k.3 1 ko lakou aina aleha, a e auhoo aku ai 11:1 aia» sao «ke lokoino a me ks nukaewae wa 0

k& ]>•<? oaua i omo ei«:netta oku aina i na awkahil'i !i« kanaoiw aoi .u; & v> ;.s. h»na o?a ano U« »k<3 i.T o?J <? liaopau loa ia, a e holoi ia aku mai !aui aku o na p*\ĪM o ko Hawaii mati l<?po. 0- noi m«» ej. Wi!%n I.uole pai 3 k u ka Pcacsidonn o ka AliaoleU;, Q&L,c&i» k »s ok e pa!"i kii no nn hou oka hale i keia' 1«, hoi-a 4, o k;i pukn o ka halo Alīloia^ā. Ua ike ia akii ma ka lima o Rakiua k«' Paeaīna puka 1:j, ua okioki ia ke «ao vk] kaniianst, kupsiwlia no hoi ua puaahek i* Kawnm , ni*j'l«a hana i k 1 pepa a ko lakou bU>,

Ma ka auīha la o "ka Poakolu n.oi, uo lakou na noouoo īaaikai a naauao ina ke loa ana i ka houloli a Kakin», ka hoololi i nia nnoin'ni e ua Kakiiia nei, oia ka halep;īf\l;ao o na Knhina o hooj>na ia ai. a e liiki ole ai i ua ;rCuliina ke lioolilo i ko ilala o ka leliulehu n<:> na pilikia pakoie oke Aupimi. Aka, ua poho l oae ka nuinaolana «.) Ua Kakina, kaniana ae la ka olelo,

"A ka lae o Knlaau, Piui ka pono n Kakinn." O ka manao "o keiu hoololi, un maopopo loa, va puka mai noloko mai o ka mana.o liii n huhu pilikino i na Kuiiiiia. Aka, ua pee nae inalaio o ka h.oololi Kanawai inanao īno, i aahu ia m« ka ualHi hulu hipa, lio ilio hlhiu nne ko loko. : * • Ua inaopopo no ika Luua o Molokai ke alanui e hiki ai ko ahowa ia im Kuhina ina e pono aua ka lalron i kp ihil i n kft l^h'll^ii'l.

Aia no ke Kumukanawai ke hoakaka mai nei īuē ke pohihihi ole. Ina e hana hewa na Knhina ma ka lakou hana, e hoopii luūa hui ia lakou imua Ona 'iii o ka Ahaolek», a oia ka Ah:i Ilookolokolo nana e hookolokolo ia lakou. Aoie peliv ka r nvanao oka mea nana ka hooloh, ua manao oia iiana ponoi no e hoopii a nie kona rauu hoa na Knhina ke liewa lakou hia ka lakou iawe l:\we anu sna ka Oihana Aupuni. ! Kupanaha nei alakiii hawawa a 3vakina. Oka oi ioa aku o ke ino, oia keia, ua kukuiu ia keiahooioll no kona piha nianao iuo i ke Kuhina Waiwai niua, a un weli e no oia.no ua Kuhina la, o hoi hou ae- oia ma ia oihana ma keia mua aku, a nelaila, hana ai oia i keia hana manao ino lapuwale