Ka Nupepa Elele, Volume VIII, Number 12, 18 September 1886 — HE MOOLELO NANEA NO HAMEBIRE KA Huihui Waina o Enegeti KA LAAU SITIMA O NUWELA. NA ALOHA EKOLU I KA IPO HOOKAHI. [ARTICLE]

HE MOOLELO NANEA NO HAMEBIRE KA Huihui Waina o Enegeti KA LAAU SITIMA O NUWELA. NA ALOHA EKOLU I KA IPO HOOKAHI.

KaPunawa: Kapua BeIemona —A me Va Onii Pahimhan'o na* Huahelu Eliolu. ; r .-- ' < Unuhi ia e ColburnMaonae.) MOKUNA II. [HE HOAKAKA.—15 ka niakou mau maka'.niika helulielu o ko kulanakauhale ?>Hi nei, na pnhola aku makou imua o ka.poe o Lawe ana'i ka Elele P.uka La, i ka iaoolelo nei o Hame Birej.ka uioolelo hoi nana e hoeueu jiei i ka puowai o ko makon ma.u makamaka, e ake o ka hiki aku i ka i>onawai o Iii}er/ioi)a, k'aīii o ka ui nana e hoeha hou la i ka puuwai o ua keiki huki Ulua uui la. Nolaila, e heluhelu oku ka poo i ike ma ke koena aku i puka o!c uui ka Klolo Puka La, a pe!a e maikai ai ka heluhelu aua. Elike me keia: K nana ma ke poo maluna 0 ka hoomaku ana o ke kolaniu eha, a oia na kuhikuhi aaa i ka |>oe i hoiuhe)u nia ka Eieie Puka La. L. fl.] P&w UiO le kana, wahine.—Ua liiii mai nei ka inaiama kihapai pua ia'u, .Ualoaa iaia ke'kaikamahine Aliii i ka horr. 11 o keia po nialoko o ka malapua, a ua ninau aku iaia kakahi kauaka, a ua hoole mai ]a ia ; nolaiia, e uooaoo rpai « ka Moi. heaha 3a. ka hana nui a.ka k&ua kaikamahine o ka hele ana o ka po ? Pane aka ia Moi i ine ke al» pu ae iluna, a i mai ia: C T ; naoekolohe ka kaua kaikanuihiMe ? ] A iho iho Ia ka moi mai iuna iho oj ko»a moe, n ialau aku'ia ; Keih. pa kaua gu!a e kau ana makina o koiui nohoa lōihei'ao la i kona pr.i:akii. ia manav/a i mai ai ka moiwahiiu' 1 nu lima a i mai la. Y kuu Ilakii, e anei e pephoi i ka kaua kaika&ahine ? IIoolo aku ia kana kane me ka i mai, aole au e pepehi ana iaia, aka i kana ipo au e pepehi ai ke loaa aku .ia'n i keia po. Me ia mau huaolelo i nalo akn ai ka moi ma kekjihi rumi okoa, a haiawai aku-la oia me Ilamuku Nui o'ka Halealii. a kanoha aku la ka moi e hoouna aku i kekahi mau koa iwaena o na malapua jio Ua huli -ana i kane kaikamaliine. Ia manawa i h\ili ae ai moi a hele aku Ja i ka rumi o kaua kaikamahine, me ka ukaliia e na koa 6 me na pahikaua pakahi ma ko 3akou. mau lima, a ke nana aku i ka ! helehelena o ka moiame-na koa e . hele pu la me ia ua h t ele a piha i ka huhu me ko lakou inanao o kekahi o r,a keikialii o Kina, oia la kana kane e hooipo nei.

I ka hiki ana aku o ka Moi i kr. puka o ka rumi o kana kaikamahine l , nana aku la oia k;s puka ki o ke e ia pia i ka hawanawana p ka mea alua' ift pianawa i peku aku ai kn Mo: me koua wawae a hgtno aku la ka puka; a ko;ji9 'ftku*)a k- f i Moi iloko me ka e paa anu ma kona iima, a kahea iku la eia, E kuu kaikamahine, ywai kou kokoolua oloko ? Pano niai la kana kaikamahino nie ka ieo r.awali\vali o ka mea i piha i ka maknu. me iia i ma : . Owau wa!o no-aole he mea o ao. īloko oia manawa ī laleu aku ai ka Moi i ka paku a hapai *o la oia (iuna a ike aku la oia o leaua kaikamahine wale uo. aoio ho Riea e ne, iloko o kela wn, uin o Ilame lsirc mainlo o ka moe kiihi i pee raai ai. Ne ka io;ia oie atia nku i,i i ka Moī, noiaiia kuV;tiii i'.io ki o:a iialo a tiana aku ia uia!".io o ka moo, a ike aku oU ia Ilan'ie Biro e nioe mai ana, ia nianawa i haaliiepau n:a' e ; i k£;r.a j>uiiikßua i ka «mauma o ke lnanaiea opio t waiho !:-.hn!ai<a mui la -mun ona. V like me k:i I>'k- o ki paiiu aoa ! i» KU M.-.i, pohi ka 0 ka 'hopu ann n'Hf o k« kanaka opio i kn p»liikau*yi Iji 0 »ku ia laiu. la mauawa i hoea W a'i e Ili»«<e'lMre nn ka uonō heau o ka Me:, n ; 'V. -. *i ii o':, e oki i ke ji v .o a ka Moi. ■ - -.r, Kiiino n'uku ;:r'-' 'n ?<a : .> !ijko, ~ir wt n'!» ii»us>a e ka iua>ina a haliwai i! 1 ia ku niaka o ka iakoa j«i;sk ta, o ko i; iiu:o o n* vv:i*w!!' i i.a! ,»a ia mo 1,.l [1:1..p.\a U', 0 p;;h:AU;-. .1 L : !,uki.;. e l».v ,V ūlā iiiiii.i v t . ViA,

ke lohe ia e na tne;i a pau r-haliiloa iwulio 0 ij» li'iinn aiuuui, a ke lolie nku 'a o Hame I'uu i kn iiaiulu m»ro na kepuni wnwae lii' rui :.U|«;i a pau c ka lloko o Kem ni»nawa f aoiie he pnhikaua 1 pa ilio i be poo o Hame Jjire. ■ aole hoi i kjn:-. kino, owi ,oin- e,leie u«a i o n i;i nei, ke p;ile āu* ui* īlio. i'A inji.n»wa 1 l(omo mai ai ke lcftilcarashit!3 alii rna waena konu o'na a me na lioa, mc U:v hoopuka *i, \ kfi huaoielo, iufti pepelii oukou, unoki, nk«, he'olo ka hoolohe iho onn kon. No k'^kupiīikJiToTo ko Hn-nio liir« kulnna, ia (n:U!;iw« oia i hoolio- ae hi me lea ieo nui 0 ! Banaza?!6, h'.;le iwiha, ip.»m?inawa no 1 polia koko mai ai kekahi'■pnkaaniani i ka peku a kekahi lio, a hioio mai 1« na apuna mi'uni' iUlo, a i<t rrtsnirwn—rlv!c akn ai 0 Hai:it> Bire mn ka ipukunniani iv k«n aku la oia iiiiiia o EnimKuelo, kc!u Lio uhiula, a oia hoi ka huahelu 6, n nhoi aku la ka pu|)uhi uo ke aupuni o Inia, a iloko o ka m&neiwa pokole w»lo nia a Hame Bire i iluna o kona wniii uioe kiihi : h<oJani ai.i I ka manawn i hala aku la o 3lame Biro, i ua hoaa ihe la ka Moi n me kona poe ken, ano konn piha lou i ka inaina. kena nc!a oiii i na koa o hopu i kann. kaikamahino, a e hoopaa i kona mau iim* s me kon'a m*u wawae i ke k*uhih»o, n e hiWo aku i kn halfpaahao o Reremia, a ua hooko aku la kona mau leea ia kauoha. . •

0 keia pa koua aia iloko o na kūuhiwi waokanaknole, kos wa!e iho no na koa nana e kiai ana iaia, He elima papa hale Ue kiekia o keia pa kaua, a ua liiki i ke kanaka ke ku iluna o kotia Towera a iuna aku ī ka iii o ka ra©āna o ke kai e waiho ia'ma ka hema o Kino. I ku elima oka halo o keia pa kaua kahl i hoonolioĪß

akt}-tH kri ka'.kaimhīna s!ī|, ine ka hoopan c!e ia o kona mau Hma 3 me na wawae- a iia hopkuu hoakila i« eia e hele' mnioha oia wahi me ka akaii is e na koa i na manawa « pam I kekahi ahi»hi oiai ke kaikainahine alii e kul'ou ona i'luna o kekaln moe koki nie k« heleloi. ana o kona waimaka i ke aioha i isoaa liuie'ulii, hikiiele ae ia oia iko pahu aim 8 kekuhi mea m» kona a«a« ; a i kona i'iana a:.a iiio, ike iho ia uia he wahi koiki ..'uku e ku ana tne kekaiii hoia. e paa ana ;-ik«j-.a :*ma. J k-e ike aiia -»ku k*o '.<il ,'i !' >1,.' aiii, pnue koke aku ia oia. h kria walii keiki, mai hei m»i nei oe ? I rni! i-ft ua wahi koiki !a, nia) ke knlanaiiMuhnh: mni »t«i Hu e he e!e!e na ka Laau Sitirna o Nnwela, i hoouiio mni nei, oiu ko'u kuniu i lawe mai nei i keia hoia e'mikam aku ia oe.

Ina mnnawa a pau au e makemnke ai e ike iua helehōlena o kau mea i aloha ni, alaila, e ninini iho oe i t«au t<ulu wai iiekp o keia boia, &e ike iho auani'i- opi ke kino uhane e kau moa i aloha ai e noho ana iloko o keia bola. A ua kauoha pu mei nei oia ia'u e hāi aku au ia oe he uini la mai kela la aku e hik i mai.«na ka Laau Sit!ma oNuwola m.'unoi. McT<eia mau huaoleīo hopo loa i naleWftle ilio ai ua walii koiki {a me ka ike 010 ia aku o koeia wahi i hele al£j «i. % E ku n,ca heluiie'u, o keia wahi keiki uuku, la he mea e ae ? aka, o (Jgelegina ka Kui ponoi noia ke kupua kaulan*'o ka aina o Babuloma a o ke ao hoiookea a pau. Q keia kupua, qin hookahi ka aiea nan.a e hookikina nei ia I-|ame Bire e laweiawe i keia mau h»na a o koea hilii unu īmua o ke kaikamahiue alii i keia ia, he noi ana e hookikina aku ana i keia kaikamahiue, R oia kona ia«u i haawf mak;;na aku la i kelf„ huls i piha i aa mea

na l'^<;«<> h * jclai.i &o!a. K; tiahß Po\ela <5 J??ineya, a 1 ike ana r.o kaua'i na hana a keia 'oola raahopc aku, . ilio o ka haalele ana iho 0 us j wahi keiki ia i ke knikamahine aliī u;». !eio aku ia oia maiuna 0 kn lewa ao ke aupuni 0 Inia 0 ka moe ana i kana huakai no ka hale 0 Monoi'e ke kanaka waiwai, a i ioko 0 ka manawa paiioīe wa'e no *:a ike ia aku "m ua waiii keiki aīa s 3 komo' una iloko o ka t uuii o Hame Birc, a lie mea hikiiele loa ia Hame Btre ka ike as,a mai i keia wahi ki'iki uuku e hcH; .iku ana unu;i o kuna alo, a ia īiiioiawa i mium uuii ai 0 Il.une Hiīo iaia. "E kaiii keiki uaku. i hea oe kahi i i.eio akaiii no oe a ike I:ou i.i ? 1 aku la ua w:\hi keiki noi. 1 ka iiiian.. iiu iKaiui'u o Ka uonua, i ku makuikiii ana i t:a heloholona nani o ilai-oiieaia. i ka liooloheiohe ;; i» i ua leo iiookav.uu nnu na lohoiolio iuai o Ma6etCnatia, a iwaena hu! o 4u» 'ioo kau:ithu o ko kuikamaiihio a|ii Suurtri«iti>bao, ku t\ioa 0 uoln> a!a ij<Ao o ka na-kiiu Knelmeha flVmnt;t> a k;!" ana kn ,;KU o kauu ipo iUohn uo ka manawa elua, -u akuaka iho la ua wahi koiki'noi !a iuauawa 1 i.a> ; o uku ai o ILuno 1 ' 1 !U;.; ;a 00.,. ow.ii a.r:... I : iU > ui Ux ; uu ;_. j Vv ;.

ki la, nei'a ponoi no i ike, a ua hooia uuii iiii hualieln 3, i ku oiaio o ka'u ike. laVa aole-e hiki ia llamo 13iie ke piiLie aku, knlou iho la i ui ilalo. a i i kona oa aim ae, īna kalii o un wah' kvjiki uuku !a, e ku ana kokiihi kanaka olemakule nona ua inakaliiki īualuna aku o ka hanon; iloko oia manawa ī hoomanao ae m o Ilame Bireo Ugeltfgiri!i.ku nui kem, ka-meu i halawai iiio ia ho umi īuniealiiki mamua nku, a o ka men hoi nana i niHkaua mai iaia i kelit pnpalo luuouon eilika pahaohao. I kii ike una aku o ILame Bire, pane. akii la i;t mo ka k'O- uawaliwn'i.

K kun makiiiikaue m.akai, liya!u\ k?- : hnaolelo i kau keiki ueii, paue mai ki ua oleniaknle ia. -I wnena •o- kau aiau ipu okolu b uoho itei, owui o lakou ka uaui i oi nku i kou uianao. I aku ia o Hauie liii'e; Ma ka heleheiena oua maka, ua oi 'aku o Maseiuiiaua, nia ka uohea o na papalina o ke kaikamahin<j alii Mareneara ka oi, no ka mea na iiko ka memele o ka iii o kona pnpaiina me ka Huilmi Waina o Enegeti; ama ka hiehie o ke kulana, i iike ka uia o ka i!i mo ka Laau Bitima o Ku-weia, q ke kaikamahine alii Sanamii ka oi, a ua hooholo ilio ko'u manao, o iakom ekolu ka'u iiiiiu ipo alolm a pau ko'ui uiau la o ko oia aua. 1

Pune m:ii la aa elemakule la :no ka akaiiku iho. E kuu kei^i,'mai kuhihewa oe. lua o hoohai ia ka nani o kau rnan ipo aloha ekolu, aole ia e oi aku mamua o ke kaikamahino alii Fiaidia Tomew, ka mea i kapa ia ka Punawai Kupua o Eilemona, ke kaikamahine a ke kupua wahine Baiduma, ka mea nona na Anpuni ehiku o Wanadaidema; no ka me;;, ūa like ke onaona o k:ona mau maka me ka manu nunu o Hareti.na, a o kona mau pajialiiīa, na like ka naui me ka ili oka oliia pala oka malūna o. a.o KŪiana o ko«a kino, ua oi aku ia marn.ua o ko alohiiolii o ke kukuna o ka. La ī kona wa e hooa mai ai malima o ka lioniiu.-

la maimwa i pui'i ao ai o Hame 13ii-e i kona mau lima c!ua, a hoopnka ae la ika liihtolelo. Auwe!—Eia hou no ka lioi ua phiiī i oi aku, a ke imi nei kuu puuwai e iko i koua uiau Lelehelei.a. : Fanē liou mai la ua elemakuie la, e kuu keiki,.he eliaoha ko alanui, he haiki ka ipuka e hiki aku ai oe ilaiia. Aole hoi he kupua oke ao nei i hele u kokoke i kona mau pani, o kou makuakane hopkahi wale uo e ku aku uei, a ua pukele mai au mai ka lima thai o ka poe naua ō malama ana i ka malnliiei o ua kaikamuhiue la; nolaila, mai heie oe e kuu keiki ilaila, ua kwa īho, la oe i na ipo aioha ekolu a'u e puana aku nei i ka huaelelo haahe-\ Na i\!oha ekolu 1 ka ipo hookalii; aia manawa i m«lowale iho ai na elemakulo la me ka ike ole ia o kona wahi i hole aku ai.

MOKUNA 111. Ke pio iliuia o ka haleoaahuo, Ka halepaahao i ka 'hokua 'o na alo. K<i. v ;una o manu Uliuli lieaha ka olelo, ' lo'iuauu ke hen](ia kau ike, Na aupuni ehiku o Wiuiadaic!ama, Mahope iliO oka nalowale ana o Ugelegina ka nui mai ia Hame Hiie akn, ia manawa oia i lalau ae ai i kona papale muouou a kainaiho a»» !•;, o ka ou!; pahaohao o na bjuahēlu ekolu* lia ike anoi oukou ia Tamorn, ka mea i kapaia ka punawai kupua o Hihmion:, la wa 1 pane mai ai ua mua huaholn | okolu iii9 ka leo hookaiii. 0! K Hame liii'e, ho ohaoha he kauuiaha ho luhi a me ka inea, ho n;ake ke alanui e hiki aku ai ilaila, aol') hoi e «iU i Uo m»*ou inan'a ke lamkkOu makma o no kiai oia wahi, a ao|o no makou i \ke aku i na o ua kaikaliiiilune la | Ika loh' 1 a.ia «> Hame V> lo aole : hiki i k.u«.« \n,oijiuahoht ke' l.makila ! īualuua oua kiai oia wwhi. > i ho. v I [i.,u ao ia o«a i ra:o x ;<o ..i 'uOa' e«i . ! ■ iv;« luanawai i:hi īnai ;.i k.. [ > oka lionua. oili akt;' i «;.u..v ; l>;ve uuh loko aku o koiw wu.»:, .« oia Isa īhoiu o kona >5. ■ . n-.»k.ia o nolio an; ua ike mus ! « *«>: .« ;n i iiiakua ia;ia. ua j«;ia o;,« , h.a io.o o a;« po k.;0r.;0 m luia.

Iv manawa i ninau mai ai kona mau makna iaia, e hele ana oe i hea e Hame Bire? - I.n.ku īa ka laua keiki, e hele una au i ka holoholo, ai ka hora 12 o keia po e hoi mai uo au.. Nolaila, ke haau i aku nei nu i !>"o'u aloha ahiahi ia oliia, a nalo aku ia ua kanaka opio la iloko o ka pouii oka po; a ke lohe aku la kona ij(iau nuikua i ke kula pnkakahi mni o na. paka ua, i huipu ia i me k.t huuli ana aka uila ina na ipuka auiani o -kfi Kale o ua kanāka wai-wai la. k.\ m;,nawn i haalele īho ai o Hamo j}ire ī ka h,iis o kona maS* makua, ua-hele j l«a uku !a ia ī ua kapa o ka iiHiliwai o Ka- ! uete. kahi a r.a waapa he nuiehoolulu ana a ina in. wahi kona wahi waapa • iiuku' ka holeholo nenā, kau' ino la' o Kame Bire iluna o ua.wah+ waapa la, a holo aku la ma kela aoao.o ka muiiwaii kahi maa mau-ia-ia v ka hui ine Mase Tuliana.