Ka Nupepa Elele, Volume VIII, Number 16, 16 October 1886 — Ka Haiolelo a ka Hon. F. H. Hayselden (Kikaha), no ka Bila Kanawai Auhau Hou. [ARTICLE]

Ka Haiolelo a ka Hon. F. H. Hayselden (Kikaha), no ka Bila Kanawai Auhau Hou.

A iicit)ho!<t i; 1 - iii nti;U heoloii la.i. na aolp e liap-. i )« i'oomaliuahna nna j mannoi i i ho»,k:Vhi-.h»p.iii" kenela hou ilio muiunn e 3-4 kenela, ī auhaaia raa|uiia o l.a waiwui pnu 3 me 'ksi waiwoi lewa. O lea iuea n ® Hiia Jns lo?-a oke Aupani. A ina o keiii hyeni;ihui»liun mia, aole e hiki ke bvnn i« «in ke ano e hoowahualina la uialuna o ua waiwKĪ i duteia, ulaiiii, e hei kuloko mai •tna keia hoomahuahua ann O nia olelo a Mr- I>Je, i Lni ilio nei, ke auhauia nei k» na kanaka o l?kfl o keia Aupuni ma'k:t uku auhau he $25 uialuna o ka mea hooki>hi, itol§. loa he oiaio oia mau o'olo, a ke nei «u e hookiomai ka luna hunohano miu Koloa tn*i im paha ua oi aku mamua o $.!.y malunu okā mea hookahi. O nā oielo hoi o Mr. Kakina, i olelo ibo noi eia iiH inahiko ke hikaki nei im.lalo oka haawe koikoi oka auhan Vaurnaha i(t ana, aole no he oiaio, a pela pu no hoi me ka olelo ana o ua luna hanohan« Itf, ko auhau ia nei ka waiwai paa a me ka wniwai lewa iloko o keia Aupuni, m<x ko laua waiwai piha. Ua hiki loa ia'u ke hoike moakakn ioa loa aku ine ka hopo ole i'ua olelo kue irt mai, ona waiwai o na mahiko iloko o keia Aupuni, ade i auhauia a hiki i ke 60 hapa haneri oka waiwai-io oua mau waiwai la, a ua hiki ia'u ke hooiaio i keia mau olelo a'u v. o>to nsi,ua hiki i kahi ona i.ioa ® keia Hale ke hoolaio iliai i leeia mea. roa ka n*na ana a huli an.i lioi i nv Pflpa iielu Wai'wai, ī lio.ihiki ia a hoihoi ia mai e n.i 'hui k-lepi o U«ko o keia Aupuni, a i ke Keena Kulawma iī d;i noi hoi ia mau Papa Helu ī ku lehulohu holookoa, Mn ia'mau hoike Papa Helu i hoohiki' ia uā pi-palua like no k;t nui nie ko na waiwai ana poe la i hoohikl ai ma na "Papa Helu Auhau, no na mes e piii ana i ka auhau. I kumu hoehalih-e nokn haule !oa o na waiwai io i auh tuia mulunn o kekahi mahiko, e hoike aku au ; o Mr. Kakina nra kona ano he ī»io no kekahi mahiko i heo iilōia iloko o ka malama o Okatol>a 1885, a nana i hana i na pahpala kuai a Loolilo oua maliiko ia mai na ona mua mai a kahi mau onu e ae, aua liio ua inahiko ia no f587,000, oiai nae o ka hoike ī ikeia — maieko n ba Papa ILelu Auhau ī hoihoi ia mai ika Lunakelu iloko o ka malam» o lulai 188rt, no ka waiwai io o ua mahiko la he $123.000. Mahope iho e keia. kuai ana, ua loaa i keia mahfljo he $200,000 waiwai io ma k« kopaa, a ua loaa he 870 000 ka puka maopopo i keia mahiko. Ina 1 nuhau pa-walu (p& B)ia ka puka a loaa paha oua Mahiko la, e iike aio ka mea (naa mau e pa-walu ia na loaa hoelimaliina maluiia o n'a waiwai paa, ina ua auhauia na mahiko l'a ma ka huina waiwai io o $560,000, oiai nae, o ka Papa Helu Auhau ī hoohiki ia ena ona oua mahiko la he 8123,000 wale no. Aole keia o ka mea hookahi wale no, ma ke ano ku«u hophalike e hooiaio ana i ka ouhau ole ia o na mahiko a p*u a oi aku mainua e 50 iiapa haneri oko Inkou mau waiwai io, akn he na: aku no. 1 kela la aku. nei ua olelo o Ssr. Kakina, o ka rula ina Amenka iluipuia o ia ka auhau i«na i ka waiwai io, a i keia la hoi ua hoike mai o Mr. Oole, o ka ruln m« Amerikii. oia ka auhau ana i 'ka W3iwai ir,a ke 60 napa haneri, alaila, "uWflaa he 60 hapa haneri o kona waiwai to. A kC*e4eJs.nei hoi aii e iioomahuahua hoa ia ae i 6 hapa haneri, alrīlī>, ua loaa he 66 hapa haneri k*a rula auhau wa|wai «ia Amerika Huipuia, oiai nae ma Ka hapanui e na mokuaina o Ara«trika, ua lik» no ke k#nawai auhau lue ke kakou, oia obi, ka waiwai piha tna ke dala kuike. 3Soi»iia ? e lnwe kakou ia 6G linpa haucri, ma ko ano oia ka rula; alaila, e ike a«akakou ina he apana aina ke kekahi ma Amerika Huipmā, nona ka waiwa» io be $900, alaila, e uk« aua ua kanaka la he 3 «eneta maluna o §000, oia hoi ho $18; a īna hoi mannei ua kauaka la uie kooa -Aūiwai 900, a ina e uku aaa ob he 1 keo. «\aluna oke hookah'i, alaila, he 9 •iala wa!e ni> »na e uku ai, o ia hoi ka hapa!ua <> na dila ana e uku ai i ka auhau o ua waiwai h\ rna Atncriku, O kekahi ole--

10 a Mr Kakina i ojc!o ai, ua aai loj na mahiko i banakarupa, he oiaio ole ia, a ua ru au e lioīke mai o Kakina i ka nuhiko i! ttir:akantj)« U, a i ])*nifcu la hoi. He oiao nae mamuli o kol-'alii muu alakai hauiahema :miu, «-?. hoo!i!o ia kahi mau mahiko knkaikahi mai na ona «ma' mui .1 i fekhi we ht>Uj noie uee hook«hi « iak«u • p a niku jn::oli ia ac. Pela no hoi me na oloio a u;i luna hnnnl:ano ta mai Molokui, e olele «rji eiu m mnhiko he nui. n 0 kakou r,s' a [>*u kc nee aku 11:1 « hiki ma ko k»e o kti bu«ekarupe aua, uole 110 he oiaio 0 iu man oielo, oiai ao!e be mau hoike 01 'io e kokua mai aoa u iumumaoao & «a luen U n«i Molokai aini. <i t- t MJ o a '"1 " » >-1 1 n ko * <Hn v U I ! «! u 1 l „ , 1 »■ » t* 0 u 11 a wo Oiwe 11. tK:i, mni.iŪ 0 Wu.luku u ■i e ka wiii PmoiiiA m-» Muui; » a maiuke « i\v,italii. Hainaku Hi'o ;u« Kau, ma llu- *' a 119 hoi tu." u , ma!jiko a p«u

nia Kauui, a o l;eiu niau' m»h;ko u pau u-.t! nui ko lakou mnu wanv i. O na olelo I hoonohonoho ; ; oii'iaka a na. hanohano Dole e hoiko nna iie uie<i pono ke hoohui pu ia mni na auhau dntu o na waiwai e komo niai noi ni;i ka Hale Dute, ma ka hoemaopopo ana ī.ka atiliau o kau ai naaluna © kela a me keia kanak«, he mau olelo oiaiO ia, aka, pehea la ke hoahalike ia ae me ko Amerika Huipuia? Ma Amerika ke kau nei he <lut; e 40 ketieta maluna oka paona paka n.\u heokuhi a kika puhi, a mo ke leika puhi, a me ke knu ia he Auhau 'Aupuni maluna o ke ktka heokahi, Ama Hawaii nei hoi auhe auhau ia ora mau mea; ua komo wale mai keia mau mea, o ia ka paka n»u a »e ko kika iii® ke dute ole io, malnl» oke kuikaht. Ina hiki ia kakeu ke kau imau dute maluna ona kika a me ka paka nau, e iike nie ko An»erika 4 e loaa, ana ia kakon he $250,000 loaa Aupuni malulo o ka hana Dute muiloko inai o īa mau mea, alaila, he maa makehewa wale no ka hooniahuahua ana, e like me ia :.'u o inanao bei e hāpai ia maluna o ka waiwai paa a me ka waiwai lowa. A eia 'hōu, ona duta i kau ia ma Amerika mnluna o na lole ailika pahoehoe, vet«svcta, hulu-hipa na oiea dalo me na mea gula, a pela atu, ua aneane he 50 hapa haneri maluna o ko lakou mau waiwai io. Ao ka poe hui na lakou mai nei i ke kopaa ma Ainei'ika Huipuia ke uku nei he o 2i kaneta uw ka paena kopaa hookahi.