Ka Nupepa Elele, Volume VIII, Number 16, 16 October 1886 — MA KE KAUOHA. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

MA KE KAUOHA.

HE KANAWAI . E HOOLOLI Aī IKA MOKUN f A XXVI ONA KANAWAI O 1870 OIA HOI KE KANAWAI ī HE KANAV'AI E HOOLOLI A>fA I NA KANAWAI, E PILI ANA I KE KUI'ONO O NA UK(Ī HOOI'AI A ME NA KOT\A MA NA HIIIIA lIOOI'AI KAIiAIMA. E hoolioloia e ka Moi'a mo kft Halo Aliaololo o ko Hawaii Pao Aina i akoakon iloiao o ka Ahjv>lole Kan Kiinnwai o ko Aupuni. ' Paukū 1. E lioolololiiu a ma keia ua lioololi ia no ku Pauku-akahi o ka Mokuna XXVI o na Kanawai o 1870, a - ponoi o heluholu i» ai. L __ " P»nku 221. Ina i Hoopai ia kokal)i ft7i,naka ma ka ukn : hoopai a me na koina a nio kekahi paha ōia man moa mo ka olelo e hoopaahao ia oia a hiki i ka mānawa e kāft fti, alaila o helu ia kona manawa e hoopaahao ia'i i mea o kaa ai ia piau uku ma ka hapalua dala o ka la hookahi." Pauku 2. E lilo keia i Kanawai mai koim'la o apono i;i ai. . ■ : , Aponoia i koia la Ehiku o Okotobcr M. H. 1886. KALAKAUA IlfiX ■ " HE KANAWAI E HOOKUU AI I KSIC4HI. MAU MEA Ko3fo MAI, MAI NA DI , TK AE. E hooholoia e ka Moi a mo ka Halo Aliaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni. Paueu 1. Mai ka la aku e hoolaha la ai keia Kauawai' o īia Holoho'.ona Ola, W T ahio, Niu, īo, niu maloo, Aila niu, kaula aha niu, me na mea hana kaula e ae, na peahi. a mo na moa o ae i hana ia mai na lau loulu mai, Na pohaku akoakoa, Pa, da mea hoikeiko o na holoholona, a me na mea o ae o ia ano, me na hua iwi, i na e hookomo ia'mai iloko o keia Aupuni, aole no e kau ia i ka ī)uto. Apono ia i keia la ehiku o Okotoba M. H. 188(). KALAKAUA REX. ' " HE KANAWAI. - : , g HOOI'ONOPONO AI I KA pAPA- OLA HAWAĪI. E hooholoia eka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o , ke Aupuni. Pauko 1. Na ka Moi i lioonoho i elima kanaka maoli i Papa Ola Hawaii, a na ka Moi e hookohu i kekahi o lakou i Peresidena, lie poo makaukau ma ' oihana lapaau maoli, }ie ano inaikai a hoopono, e noho lakou oiai ko ke Aliimake- * mako. •Pauku 2. Na ia Papa e hooloho ina noi a pau a kela me keia kanaka maoli e mokomako ana e lawelawe i ka oihana lapaau maoli iloko o keia Aupuni, no kela mo koia naai o na ano a pau, a i ole ia, no na mai Paaoao, a no na mrti i§rihaki : paha. - * PAUKU 3. Na ua Papa nei a 0 ka hapa nui oka Papa e haawi i palapala lioapono e hoike ana i ke Kuhina Kalaiaina i ka makaukau o kekahi e lawelawe i ka oihana lapaau maoli no iia ano mai o na ano a pau, a no ka lapaau ana i na mai |?afcqso, a no kft lapaau ana i ni mai iwihaki e ]iks me ko * afio o palapala Pauku 4. E haawi aku ke Kuhina Kalaiaina ma ke kauoha o ua papa nei i laikini lapanu i ka mea noi i loaa ka palapala hoapono e lapaau i na mai o na ano a pau, ko loaa aku i ko Kuhina Kalaiaina na dala ho Iwakalua. Pauku 5. Na kela mea keia moa i loaa ka laikini lapaau ma na ano i oleloia ma ka Pauku 4 o keia Kanawai o malama i mau buke oihana lapaau, a e kākauia na haua a pan mo ka poioloi iloko ona buke. Ina o kekahi mea iaia kekahi laikini i ae ia ma keia Kanawai o lapaau ana ma. ko ano hohoopiopio, anaana, hoounaunn, e hoopau koke ia laikiui lap&au. f auku 6. O kela ame keia kanaka maoli e lawelawe ana 1 ka oihana lapaau maoli mo ka loaa ole iaia o ke laikini lapaau, o hoopai ia no oia i na dala Kanalima he ku ka liewa iaia imua o ka Lunakanawai hoomalu a apana paha. Pauku 7. No ua Papa nei ka mana e hoouoho i ekolu kanaka ano maikai, he Kamaaina a he makaukau i ka oihana lapaau i Papa'Komite ma kela a mo keia apana auhau o ke 4-upuni, kqo nao ka apana o Honolulu, na ia mau Papa e niū'aninaii a hoike aku imua o ka Papa Ola Hawaii, i ka makaukau ma ka oihana lapaau Hawaii, a he kupono na laau i na mai i oleloia ma na mai i hoakaka ie ma ka Pauku M 2 o keia Kanawai. Pauku 8. E hiki no i ka Peresidina o ua Papa nei ke hoike aku i ka manawa a ua papa nei e halawai ai no na hana a pau o keia Kanawai. Pauku 9. E hoopau ia no na hana o keia Kanawai ka Pa-uku 48 me ka 49 i hoololi H ai e ke Kanawai i appnoia ma ka' la J.5 o Sepatcmaba,' M. H. 1876", me ka Vauku 50, 51, 52, 53 o ke Kanawai Hoopai Karaima, Mokuna 55. PauisTJ 10. E mana l?eia Kanawai mai kona la i aponoia ai. Apono ia i keia la Ehiku o Okotoba M. H. 1886. KALAKAUA REX. f - . ■*- .—~ * HE KANAWAI ~ . E hoololi aī i ka Mokuna XL o na Kanawai 0 jfBBC|, qi4 hoi as Eanawai i Kapaia He Kanawai e malu ai ka POE MALALO O HA PALAPALA HOOPAA lIANA I AE IA MA KA PAUKU 1417 o ke Kanawai Kīvii.a. B hooholoia e ka Moi a m<jka Hale Ahaololo oko Hawaii Pae Aina i akoakoa lloko o ka Aliaololo Kau Kanawai o k? Aupuni Pauku 1. E hoololi ia ama koia ua hoololi ia ka pauku akahi o ka Mokuna XI- o na Kanawai o 1880. a ponoi o heluhelu ia <f Pauku J. I mea o hooko ia ai na 01010 o keia Kanawai ina keia ua aa ia ke Kuhina Kalaiaina o liookohu aku i kahi luna a mau luna paha ma kola a mo keia Apana Ivoho o koia Aupuni, anana no a na lakou paha o lawe a hooiaio i na Palapala Hoopaa Hana i ac ia mamuli o ka Panku 1417 o ko Kanawai Kinla : i ka hoi, ua hiki no i ka luna a mau luna palia e hookohu i hope oiai oia o kaawalo ana mai ka apana aku no kokahi manawa, a o ia hopo i hookohu ia e loaa iaia ka mann e hana i na hana a pan a na hma la a mau luna paha e liko me ia i liooakaka ia ma koia Kanawai. E loiwi i na luna i hookohu ia ka mana. a ua kauoha ia lakou ma koiu Kanawai, o lioloi iua hoailona pai i lawo'awo ia ma ia mau Palapala Hoopai\ Hana ma ko kakau ana nio inika iko l;)kou uiau inoa nu\lutia iho o ko alq" oia niau hoaikma |iaiAok« o lilo kekahi mea nialokn o koia Kauawai i moa o m:\nao ia ai ua kupono ka koho ia ana o kokahi l.nnakanawai a o kona liopo paha, a o kol ihi moa o uoho hana ana malalo o kokahi mahi ko, a inoa haJo kn.ii ]>a!ta ma ia o'hana. U kola a mo koia luua h<. >iaio Palapaīa Hoopm hana malalo o koia Kanawai nana ; hooiaio i keknhi Palapala Hoopaa Hana i kau 010-ia na ln ūloua pau a pan i Kupono, o kau ia

no maluna o na, ;;;ii ukn dala aole e oi aku i ke Kanalima dala ke kn k.i i- ;:i ia moa imua okekahi Limai- .. kanawai Hoomalu .; 'iia paihii. Pauw ,2. E ,■ !: i Kanawai ma kona la akii e apono ia ai, ao na K?i .!, . :i me na hope Kanawai a pau e kue ana ī keia ma k< t - ipau loa ia nei. Apoiiu i» i i ■ i iiiu o Okotoba M. H; 1886. " KALAKAUA REX 'E KANAWAI E hoololi Ai . :,i kuna LXXXYI. o ke Kanawai iVAJ£AtMA. E hooholoia'e k.i. • eka Hale Ahaolelo oko Hawaii Pae Aina iakoM >, ,n oka Ahaolelo Kon Kauawai oke Aupunl. Pauku 1 ( - , 5o ka Mokuna LXXXYI. oke Kanawai Kaii:i oli ia, a e heluheluia penei: " Pauku 5. < < : iiiiu nana koho, oia no ka Lunakaiiawai Hoomalu h i-aha, ka Luna Auhau a?me ka Luna Helu, a o ka liope paha i koho ia e fakou, i nmikumamalima i- i <•- ;Lu oka la koho Lunamakaainana, koe nae ua la )■ _' . \ ..;:oliaia e likeme ka olelo oka Pauku /U7 o ko Kniui'- a o kakau lakou i mau papa helu moa o na kaua>,< . / kupono he koho balota 4iialoko oia Apana ī -5» ui ma ka A, a pela aku, ka poi hoi i hoike la «īal k ; -; ■ «ī-aa inoa imua o na Luna Naua eku Luua Aauhau, ■ ;.. . pauku mamua iho : a o kela papa helu inoa c- !ha ia lukou ika loho ma ke kapili aim 1. aookani, kope.ma . n) e leoho ia ana, a ma na wahi akoa e ae i elua iloko oi i ; ;i-ua. ' .-. ""■ Pauku % Oua i "Na luna nana kolio" e kōmo pu keia n|au hyj»e . p:iU i kohoia e like me ia i hoike mua & ae nei, a i ka i i-u liuaolelo " na luna nana koho," *a 1 010 ia ka " luna r; i koha" e komo ai iloko o kekahi 'mau paukii o ka moku. i'? Jnvi ia ae nei; oia mau pauku e hehiheiu īa a.e oi.e ia me he rnea la, o na huaolelo a o na hope paha i k 0 like me ia i hoike ia ae nei, ua komo mahope iho r.- huaolelo 'na luna -nana' koho" 'a o "ka lunaj}a.na k'>} ]yiha me ka mea e pono ai. Pauku 3. E jht>ia i Kanawai mai o mahope aku o kpna la e apoiM ; t , Ona Kanawai a ?ae na hapa Kanawai e kue ana i ? ii ? ;i lawai. ma-koia ua hoopau loa ia. Apono. ia i ■ 'hiku o Oetobor M. 11. 1888> KALAKAUA KJSX. 'IK KANAWAI E HOOLOLI Ai J :s' V'. 13 MF, lo OKA MOKUNA 43 OKA Kanawai <i l >•:. r Aponoia ma ka la' 7 o Augate M. H. 18K! E Hooholoi ia <> ,-:■. -r • a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina •+iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupunī , V. Pauku 1. V'■ . -<f t a moa keia ke hoololi ia nei ka Pauku 13 oka v ■•..•! > . 13 ona Kanawai o 1882 a peuei e heluhelu ia ai: ' Pauku 13. > • ;;..ihaa maluua oka waiwai e auhau - ia na waiwai ]>;•.■ •>, maloko o keia Aupuni i auliau makiihiki he hookali! k, ;.<!■■, iloko oko dala hookahi mahina oka waiwai io, oia ti! u Au uaipaa." . ' Pauku 2. iioii ia a. ma keia ke hoololi ia nei ka -£^' i aka 15_c> ka Aj.!_ - na Kanawai o 1882, a penoi e heluhelu ia ai ; "Pauku.ls. i v. 'dwai lewa a pau.o kela ano keia ano iloko o keia Aaj»ii! . loakaka 010 ia ka auhau nia ke Kanawai o auhau ia i i N-':;;ihi koueta iloka o ke uala hookahi i kela ame keia jii<i; ak ; ki ma ke kumu waiwai io, oia waiwai." Pauku 3. ui' i Kanawai mai kona aku e apono ia ai,. aona Ke n-./ .! ■ <■. pau a me r.a hapa Kanawai e kue . ana i keia } ua Immi „ f , ■.■ lj makeia., ' ' Apono ia ik< u i S o Okotoba M. H. .1886, KALAKAUA REX. 4 ■_= ... iIE E hoolou \i Pauku 409 o ke Kanawai Kivila. E Hooholoia e ■!:« •-,< me ka Hale Ahaōlēlo oko Hawaii Pas Ainai akoaf'*u ' •■■-■>.? ka Ahaelelo ICau KaiLe^'ai Aitpuni, ī» uv i ke hooloii ia Pauku 409 oke Kanawai Kivi! ftt - l:» hoopau ana i ka huaolelo " kekahi" ma ka lalani !, ;i ; ■ hookomo ana ma laila ka huaolelo " ka" a e pakui i.-i u.;; ka hookomo ana i ka huaolelo " nui" mahope iho omh ■';-; '!nio " hale leka" ma ia lalani mua no, a e lioopauia iu :i. .«.!ielo "ka makahiki liookahi" ir\a ka' lalani elua a e "u malaila na " ekolu •' a e hooina huaoielo r leka ?< rqa laīaiu eha a e hooko-.. • ik-ula na huaolelo '*■ aa leka pāi aina'a 1 p,aii,'' a o {liu.'ii t. ,u;.*ihope aku o keia pauku na huaolelo •'mahopeiho ■■ ,aiho ana o na leka o na aina e iloko o ka Hale Lek,-. ■'" ■ • okolu mahina ua manaoia ia mau leka ua mako, a o ,i e hoihoi ia ia. mau leka i na Aupuni % i hoouna ia m:;.. :• m penei e heluhelu ia ai ua pauku la : "Pauku 40«», • ..'H leka a j>au e waiho ana iloku Qka hale leka nuin h«. na mahina ekplu,, i fcu mai, e manaoia no ■ e ' 1 n^ake-'ia,' a nal?ahiuia Nul q O.ihana liēkA ,0 l 1 ona i'ula ana e Uooholp ai/ e weho ia' ua leka pili ju. i > >u, a ina aole rqea ano maloko, o! haehaeia no ho mea ano nui maloko, nana no e! malania ia l.'K nuoikaika oia e hoihoi aku i na mea Hialoko i ka Di Mahope iii, o v uho ana ona leka ona Aina e iloko o ka Hale Leka \ . okolu mahina, ua manaoiu ia mau lekai ua make, ae Uk \a o hpihoi ia ia mau leka ina Aupuni i hoouna ia mai rr. Apono ia i koi;. Uf 8 o Okotoba M "H, 188(3, : '■!"■" ICALAKAUA KEX. HE KANAWAI | E hoololi a: 6 o ka Mokuna 46 o k,k KanaWAI O H 1 iilKI 1884, \ KAPA IA "HE KaNAWAI Banako V V Halk ĪJ2TA llawaii, i £ līoōholo :! me ka īīal? AhaoMo o M Hawaii P^« Aina iah x 'ha AhooUh Kaa Kanm>ai ok* AusuhL 1, •: oli ia ama koia ko hoololi ia nei ka Pauku f> o k;i ': 4G o na Kanawai o ko makahiki l884 : , oia Uoi ko Ko . Uj>a ia • Ho Kauawai Banako HunaUuna Hale L /ā ' a penei e heluholu ia ai ua pauku la : " Pauku U. iiku pauoo i ao ia no ua Jala i wailio ii malalo o ke; \ . aole ooi aku manma oka olima pa kenota no k-> ; :;ki, a aolo e hjAawji ia ka uku panee uo na d»la io; - na o Hookahi !Cavisam e waiho like aua ma ka ino;. ■ a aolo no heii e houhiiilu ia ka nk i panoe uo kou i . .lala e emi iho malalo ona ilala olima • a huina p i ' a aolo e ka o.ku |ianoo ti liiki ila I.h • uahinn laaliope iho o la i waihoik ai , a o pau īna ka la mun o ka malaiua i lawo 4 aku:\i ■• ' | ! Oua ilala - oi o!o aku ka huina i Hookahi Tavis.un ]>ala v ' :iko ana vaa ka inoa h<|>kahi a l wallio ia »o hookan ; < uuuuua aku; o ka laTokahi o Julai o kola amo ko 'Ai aolo e ho];u ia no aulmu ana a o hot>k»u ia ;io x auhan ana a Pko Aupuni. ! * Paoki' ± r " - koui i Kunawai niai koiū\ H nku o aiHMio ia ai. ! ' i ■ • « Apono k i 1- . I; 11 o Okotoba M H. 1S8(>. ? &ALAKAUA UEX.

Ua olaolnia o ke Alii lea ka hookohu ana ika MllA, MAHALOIA WALT£ft M, «IBSON ; I Kuhina 110 ko na Ai»a E, a Kuljina Nui, ma xahioksMea Mnhak ia Eoheil J. CreiBhfoD; i wniho mai. Halealii loladīOkatoU 13, ISS6. 00116 tf'. ■ ' ' " Ua olaoluia e ke Alii ka Moi ka hookohu aiia sku i'.ia ■■ ■ MEA HANOHANO LUTEKA AīIOLO, | I Kuhina Kalaiaina," 1.1«. kalii o kaMea MiAaloiiki W»]ter ]|iī. Oifcson i'Wniho mui. Halealii lolani, Okatoba 13, ISS(S oc-t!6 tf t'n e ke Alii ka Moi ka hookoiiu uiw Ji ■.■■■.■■.. ka ■ ■*. ■•■■ ''■■■■■.■■'■' '■'■'■ ■ MEA MAHALOIA PAUL P. KANOA '■ ■ ■ I Knhin* Waiwai Halealiilolnai, Okatoba 13, 18vS0. octl6 tf. . -. | Ca olnoluia eke Alii ka Moi e hookohn ika ! MEA HANOHĀNO JŌtIN L/ KAULUKOU j I Loio Kuhino, ma kahi oka Mea |MahAlow Jno.! T, Dare i wailio iu»i. H*lealii lolani, Okatol)#l", 1880. 0(5,16 tf. ITa olnolnia e ka Moi o hoihoi akn i m pork> Kivila o kwapoe knnaka: D. Kuhihew», no Ewa, Oahn. Kahohina, no Ewa, Oahu. Lni, noiwa, Oahu. Noia, no E\vr, Onhn. P. V*. Rahaua, no Ewa, Oahn, Loamaikahiki, noEwa, Oahu. 8. K. Kaonohu, no Hilo, Hawaii. G. P. K. Makawoliwel}, no Hilo Hawaii. F. Palakiko, uo Hilo, Hawaii. Edwin Thonias, no Hawaii. John Kalie, no Lahaina Mani. Halealil lolani, Okatoba 13, 138«. octl6 tf. hoolaha wai. O na Uku Wai e pau ana i keia hapaha e pau ana ma ka la 31 o Dek.JlSB6, e hookaa ia ma ke Keena o ka Oihana Wai o Honolulu mamua ae 0 lea la 15 o Novemaba, 1886. ■* Qka poe e uku mai ana i na IJku Wai e hoike pu mai ina pajapala hook«a mamua iho. CHAS. B. WILSON, Luna o ka Oihana Wai o Honolulu. Aj>o>oja: ; W.AjLTER M.: <jtIB§QN, Kuhina Hoaolalu, Oct. ii, 1886. d&woctutd ■