Ka Nupepa Elele, Volume VIII, Number 23, 4 December 1886 — NUHOU KULOKO [ARTICLE]

NUHOU KULOKO

ka. poe haole olelo ino i na hana iipikejk.e o ka po Poaono nei. Uj h'»pu ia he 10 po3 Pi.<c3 pili wāīwa i ka.poS-aba.ti iho nei, ma nlnnui Mauni!coa. Ua lohe nia.i makou, ua ma'ee m.i kekahi la o ka 4 pule i hala, ma Niulii, Kohala, o Alrs. Mary Aiwohi. Ma ka la SVoati nei, ua ku inn ku' k>lrpi Wr?i''.-fr iu.ll KukiiLolu uui! in.e. ua j tona naiiahu no keia awa he 763 | Ke hou la oei ka hiuui ana i ka luakini Sana Annru hou, iue kii nianao la ilmla 0 malama ia ai na haipule Kii'isimasa. • . ■ Ma Honokaa, Uawaii. ī.ka pnlf i hula, ua ala ae la h« hH.uua«3le nniwwna u.ka Lum oia īnaliiko ame na I:ip :na. n uihalei ka liinn 0 ka luna i pepe'ii 1:1, tJa hnulp k<*bahi w;ihi koīki tiu:-:n o ke Kula Hnna' O Hil{> ilnko 0 ke kap' ! i *vai, i kela pule aku nei a niake lon ihiV la. 0 ka iuoa 0 ka nup:-p.; e in.na . 'Wnle i ii"i u lioop'ika īa 1,10 na Kula S l l .ti .1 ka Paeaina, nt:i ka ' mahitff e. larnr. ri 0 "Ka Nupepa Laiana." ' : . Ua loi,e mai maknu he u<ii lou . i īqo q ke a'anui Pali 0 Munana, «r na pt)haku n m« ka lepo 0 luna 0 tm t .iu a fcg.| ku poila a!u ma ko alaīiele. I Ua nalowale he hainaka lihilihi no ka Mea Kiekie ke Kamalliiwahiue Liliuokalani; ua kuni ia me ha hua <; .B. O ka inea e-loaa ana a hoihoi ae ma ke keei"\a oka Puuku, e loaa na m.ftkai A a, i ifa po. $abati ]jio noi, o Laioha, 1 kekahi. 0 na makai kumau o ke kulana-] kanhale nei, m loaa iho la i ka iniii knhe-i wa oiai e kiai huina ana, a ua hoihoi ia i nia koua home 1 Ma ka V£iagno nei, ua boto aku no h»ina, Mauj, ka Hon. F. H, Hayselden, (Kikahai roe kona ohana. He huakai hooluolu a hoohala aku hoi i kahi mau la ma ua kaona Malu Ulu nei. 1 ke feabati nei, ua hiki mai la maluna o ka Iwalani nmi Kau:i| kykabi q Keaioha kona inoa. Ua hele aku oia ika hale ona makamaka ma Ala" nui Kula, a mamua.o ke awakea. ua make hikiwawe iho la ia.

Mamuli o ka ulu mnu o na hihia iwien^ 0 na Haku hana a n« n:rj|imaha«a mai na. ainae ioat, ua maimo kekahi poe lmku haaa e hoopau i ke kepa «ma i na limahaua o na aina e, a e aho no na kJiuaka kupa o ka aina. Nui ka ma Koolauloa i ke^a. mau la aku nei. 0 ki\ «wapo ma Laie, ua lilp • ka w.<i; a ua poino pu me na mala 1 tikī a na Puke. Oka olelo. nmi koe o Paeaina ma, n/> ke Kuhma Kipikona ka hewa no ka hoomilu ole i ka ua. He hakak» kai ulu ae niawaena q Kts.av. mau haol'e, ma ke ahiahi Poo.onQ nei, m.a Alanui Papui ai ka hoao nna ona makai e hopu ika mfea hoohaunaele, ua hoomaka oia e hakaka i.'na makai, aka, ua noho nae iloko o ke puhi. Ma ka la S«bati iho nei, ua lohe m ke kani o kekahi mau mea i like nie ka pu, mauka o Puowaina ae nei, a uā liele kino aku ka Ilamuku e ike, aka, ua ī la ka poe oia wahi. UiV (nanao wale ia he poe ka poe na lakou ja 'nm'u mea kani.

I ka makahiki 1878, ua oleloia, e lioloholo ana no mawaena o F,ndani v. m"'JtVw Komohan-i, ka moku " Roso!ut on" o Kapena'Knke, (Lono) i hilki mua m-i s<i i kpia Ps\caina ho hookiihi hanm :i ui maUnliiki i ha!a hope n.enei. ; A 1 kr. uAakuhī'ki'mamui'iho oka iS77, $holohwlo ;>i.a no kn 'moku o. WuK'O i ao ai i Ua oihaiia holomoku a loaa ke kulan i malamamoA*u. K«hiko kola mati'mo!>u ahe keu o ka j>aa.

Ia oe e H. A. P. o Waikapu, Maui. Ua loaa mai kau palnpala haiikae nie n 1 i pela hemahema ia na Uuaoleio linoie, a ua ike 0 hfnehene i:f mai nna no ka hawawa i ke kakau OWO hso!e. A ua ike no paha oe i ka hcma,hema, nolaila oe i huna «i i ko inoa. A mimuli 0 keia mau karnu, nolaila, ua; kapao makaq, Heaha !a ke kumu a hoa!ia hoi ka waiwai 0 {ja oukou ko«ijū ke hoohha ia ka ninau 1 kakau hawaWa ia e kokn'ui o kana mau haumana ? R nho no e k kau mai ma ku olelo Uawaii;, oiai, he n ipepa Haiwaii keia, aole he nu|pepa nan i). Ua miiiamina makou no keia ;hemahema, oiaī, o ko makoU ako ka hoolaM i m luea hoonaauao. j i[a ka Ih 18 o lannan, |1526, ua haalele aku la ka moku kuna M;is'ōiia>i, Kupena Kiinuwela, ia j O kona loa he 4?! kapuai, 13 kapuai akea o luna, a malalo iho 0 ke 40 lona kjt>na nui. No ka Papa Kuwuho j 0 Amer,ka ua moku la. Ua aeo Kaplena llannwela e wahi mok« uei r !\>ki i Hawnil nei, im kona «ku o!e i;\, innlalo ; nae 0 ke k«ia« eae i,Toia e lawe pu 01 ai 1 40 waiwui kale}>a. U» lūki uuii ua ; walu moku nei i k» ia 22 o Okatob* iala hoomaka koke no |u« nei e i ka hana kalppa nu Honolulu ttfi a o a ka hoomaka an*« mai o k t .lui o ua tna e ka «n, mai v>a kuat ivna kuiM !« i ka Mwoin Knt«4ika, a ila.o o kaln muu maKah'!i*t mai, u* ii» &ku | 'a»ma kv karn o na moki|puni o W* Hema

n ke kji i kii - F'i - *1 1j 1 owni -īa Kiliiume ■ ko.'ua. i ka uahele owai i,i ? KuaiUi ia inat. Ma ka la 24 0 DeUemab% k L - Mo !ia anao kft luoku mua loa iloko noi o ! ke awa 0. Honolulu e ka .inokualii •'« Akainai," ho 33 makahiki 1 hiiln, ne nei. I ka Poakolu uei, Dek. I, ,iBSfi,'ka' piliu ana o ua makaliiki he iUS mai ka' ike mui ana o Lono lUa mokupuni 0 Hawnli i kn nmkahiki 1778. -%*u. iūā.ā .lu ihou naiia 1 iawe. kela bip i keiki a Kauka EmeKOiia, a ua loaa pū ke kumu i l.wo ia ai. Ua kuhihewa k,i mea nana 7 law» 0 kani bipi no ia, a ma ka liooiaio ir> ana 0 ia mw, uu hoopiu \vaiy in na n'oonoo.ana he ai.hue maoli ia—a e hoihoi hon īa mai ana n > paha. Ma ka la H4ro Mei, okeia nuikalnki 1887" ae, e piha ai na naakahiki he kanaiinvi, ii 0 ku liapa}ua kenefucia hoi 0 koka ne V;ekria 0 BeiMania Nui 1 noho ai ma ka Nol.o Kalaunu o ia Aiipum 1 olelo ia '■ Ku Aina a■■ ka La e naj'oo ole ai." Ua hiki t»Ha. mai ka lio ma lhuvaii nei 1 iloko o.ka inak'ihiki kek»hi Kapena nioku 0 C}ei'ol«nd koim inoa ; nfe ka 1 la St 0 .o ia iuakuhiki no, ua hoolelo ' ia iuka 0 K'Waihae he lio wahi'ne me ko'l keiki, mnlnlo o ka nialama ana a Keoiii! An«, a ua laweia elua lio i Lahaiua vio ka Moi. Ika ike mua aoa 0 11* kanaka ika holo ia oua mau lio nei, na, ke lakeu kahaii». ika ia 23 ae nei o keia mahina, ka piha ana ona maknhiki he 36, mni ke kukulu ia ana 0 ka oihana leU tna ilawaii nei, mnnuli o ke kauoha a ka Ahakukamalu, i ka makahiki 185]). A iloko o ia makahiki hookahi no, ma ka k ' o keia inahina e piha ai heSQ m,akahiki i mai ke kukulu k o ka Oihana ! |Cin.aiAl\i iaa Bon,olulu uei maMo o ke kau-j oha a ka Ahakukanialu. ]

Ma ka po Poakoiu nei, ma Kapalama, ua oluelu i ka Mea Mana Loa e ako i k» opuu pua oke kihapai home; 5 Jklr. John me Angcl |n e Spēncer, oia. hoi ka eU»a oka laua lei momi, o £ioug!as C. L Spencer i ka a na mahina o kona hiipoī ia ana 0 kona mau makua. He inea jo.in«""'na ke kaili ia ana aku o kekf hou o kei au " hooulu lahur!i 1 ' iloka o kn kakou maa knnnl' iu niia ' e hoomanao kakoo, aole oia i au ' e ll ku i ia īloko oka hiamoe }a- ' ? " Uft fl ko V a ka opnu j no ka mōnak uawaena o na i anela oka Paredasii '"vola| mau loa. Ua ulu ae he hauuaele ma x hala, ma ka Poakolu o keia pule, TJa hele aku o Kaoiii, he niakai, me k-t paip.iala hopu no kekahi poe Pake puhi opiuma. Ua hele pu o Nakaneelua n me elua mau makai eae me Kaohi. Ika hiki ana iialo o Poblu, a ua hoomoka na Pake e hooh-iu-naeje. Ua hulo na makaielui i ioaa oJe na inon {* he pono e kipaku iu I ui-i no k* hohe wale,) h ua hooikaika o Kaohi m.e Nakaneelua e hopu ina lawehaK aka, ua biki oie. Ua u.,« r „ oia-no qia v pololu kahi i waiho n-<waliwa- ■' {lf ; -■ o Kaohi, hiki aku ī kauhale ma ii p& me ka nui o ka eha mainoino. He puka nui. ma kona poo. I kokahi la ae, ua iho o Pulaa, ka Hope Mak?i Nui, aua hopu ia kahi poo Pake. Ua lalau na Pake ina oo ame ni mēā hoeha ke kuinu poino ' o-na mnkni. A hiki ika Poaoiiu «hi» ue i aia no na makai i Pulolu kahi i a j 1 na Pake.