Ka Nupepa Elele, Volume VIII, Number 23, 4 December 1886 — HE MOOLELO NANEA NO HAMEBIRE KA Huihui Waina o Enegeti KA LAAU SITIMA O NUWELA. NA ALOHA EKOLU I KA IPO HOOKAHI. [ARTICLE]

HE MOOLELO NANEA NO HAMEBIRE KA Huihui Waina o Enegeti KA LAAU SITIMA O NUWELA. NA ALOHA EKOLU I KA IPO HOOKAHI.

Ka Punawai Kupua Belemona— A me Ka Ouli Pahaohao o na Huahelu 'Ekolu.

3, 5, 7, . . (Unuhi ia e Colhum II Maemae. ) Mokuna X.

Ke olahele oka mea I ' ki o'aio, Ka olulo i woenn oka moan», Ke k-v mahele i ka ain* o Niedo, Na ui ekolu Uā hiki loa ia'u ke oki ke ae mai oe i 10 o'u la e noho ai e oki, I aku la uo. Moi la, ke aa aku nei au ia oe e oki oe iloko ō na la he umi, a ijnoku ole ia oe, alaila, e hoppaahao aku au ia oe hooliahi malama, a mahope olaila, e oki ia kou poo. Ja manawa ī haawi mai ai uakanaka la 1 kekahi koi anian', a hele aku la ua keiki la e oki, a i kona hoomaopopo iho i ka nui o ua kumulaau nei', ua like no ia me kona lima akau, ka uuku. • '' Ano |a inea i pgne aku ai ua keikila: Aohe e liuliu, moku no keia wahi laau ia'u. ' ' ~ ;>- ia manawa i kaikai ae oia i kana koi lluna a oki iho la- A i ka manawa mua loa no oke koele ana o kana maka koi i U-. kumulaau la; ua nahae ae la kana koi,' a okaoka liilii, aku iho la. ua keiki la me' hok» oui, a hoopuka ae la i ka" huaolelo'

Kupanaha n<J pahakgig. i haawi mai nei i leeia koi nahaha, ma ko'u aif!a he hao ke koi e ike ia nel; a i keia hoi nei he aniani, a uft pono no' ka naliaha ana, a hulf ae la oia a hele aku la i kahi o ka MoiI kona hiki ana aku m<j kahi o ka halehoike aku la oia i ka Moi no ka naha ana o ke koi; nolaila, i mai la u.i Moi la: me a'u, me oe no ia, Nolaila, e hele oe e imi i koi iioko o na la he 8, a i ka 9 o ka la, e hoi mai ai oe e oki iho oe i na laau Ja au i oki mai nei a naha ke koi ia <KIa manawa i āe a>u al ua kelki la a hele aku la oia e imi i A kbi, I ka puka ans aku o ua keiki la mawaho o ka halealii, I.ele aku la oia e ninau iloko o na halekuai i koihao, a ua haav,-f ia mai la H koi iaia m« ka ninau ia mai; JHe koi aha keia: I aku la ua keiki la, he koi oki no ka laauakealii. I n>ai la na kanaka, aole e moku i keaa koi au e lawe nei, pui loa na kanaka i ok: ~i, aole moku i«i j i aku la ua keiki He oki ole ia paha, i na na'u e oki ua laau la, ike oukou moku ia'u kela laau. I aku la na kanaka, o hoi paha a hoao i rke ia ka moku ana. la inanawa i hoi ai ua keiki nei a hiki ka halealii, hoike aku la oia i ka Moi no kana koi hou, a ua «pono mai la ka Moi e hele e oki. 1» inanawa i heie aku ai ua keiki nei a ku iho la oia ma kahi o ua laau nei a amo ae la oia iluna i k»na koi, a oki aku la i na kumu laau la; a o ka manawa no ia i pepee ai ka maka o ua koi hao la. Nolaila, ole'.o iho k\ ua la, he oi ka hoi keia a ka laau a ka paa kiki nui wale. Ia manawa i waiho iho »i ua keiki la i kai}a k oi ilalo a hele nku la oia e kaniallio ka Moi, a i ka ike ana mai o ka Moi ninau mai la oia. "Ua moku anei kuu laau a'u i kauoha aku nei ia oe e oki? Hoole aku la ua keiki la me ka i aku. < Ua kekee ka maka o ke koi, a he oi loa no ke la a ka iaau paa kiki. 1 maila ka Moi. Aole ia me a'u tne oe noia, a ke hookuu aku nei au ia oe e heie hou oe e imi i koi iioko o na la he umi. Iloko o keia manawa i huli ae ai ua keiki I4 a hele aku la ia e imi hou i koi hou e oki al i ua laau la. i kona hoea aua aku i waho 0 na huina*lanui, ua ninau hele aku 1a ia iioko o kela a me keia haWku .i no ke koi e mokn ai ua kumu laau 'ln, a ua hoike maila na

kanaka £t pan, aole koi ma keia Aupuni e moku ai.ua laau 'la a he lehulehu hoi o na kflnakaie oki i ua laau la, aole i moku ua pn:i lo;T n'ae lakou : !;a mnlie, o 'oe paha e iia : d]Īo ke hope loa no ke na kumulaau. Iloko o keia manawa i hele aku ai ua keiki 'l.i no ka imi .ma i'Uoi hou no ke.oki ana ike kumulaau i manao ia, me kona paka ana mawaho oke kulanaknuhale, ua ulu ae la iloko opa ka manao, aole oia e hoi hon e oki i ua In aka, e holo mālu oia ma kekani aoao oka Aina, n ua heleaku h oia iioia manawn. Ē ka inea e waiho }ho kaija la Ha.nie J3irc ma kona ala hele a e hoi ae ko kaua kamailio ana no kela keiki Ka Huihui Waina o Encgeti.

1 I keia keiki e huli hele ana iwaena o ka. aina pa alaha o Homerana no ka imi ana iko kkou makuakane hoea loa aku ia oia ikā lae kahakai a ike.aku la oia i keia wahine e kuu ana i kana upena itoko oke kai kekahi aqao Q lja upena ika lae kahakai; kekahi aoaoi ua wahine 'la e kuu hele "ana, ai ka ike ana mai oua wahine 'la i ua keiki 'la, k.lhea maila oia i ua keiki 'la e hokai aku mauka i holo aku ka ia a komo ika upena a no ka ike ana a.ku o ua keiki 'la j Jcs. lehulehu. o na ia e holoiioio ana pihoihoi ae ia oia a iho aku !a oia ilaio e hokai ai, a ia manawa no i poi mai ai ke kai i ua keiki 'la a nalowale aku !a oia a hei aku la iloko o ka upena a ua wahine 'la, a ua lawe loa ia aku la ilalo o ka Aina o Marononia i kahi a kona hoaanau i oki mua ai i ka laau.

I kona hoea ana aku ilok© o kela Wahtna ai a Hame Bire'i komo mua ai, ua hopu ia iho la oia e ka luna kiai o ua inahina ai 'la a ua lawo ia aku la i kahi o ka Moi, ai ka ike ana mai oka Mq[, 01510 tpai la oia i ka luna kiai o ke J£ihapai. —Hookun aku oe i keia keiki, no hooku aku au iaia e hele he umi la 0 iiui i koi no ko oki a?ia iHo kumulaau. — I aku la ua keiki 'la. Aole au i hoouna ia- e ee e hele e iini koi, 110 ka mea, a kahi no Liki.i keia Ama. Kahaha, Brahi ana £loi ue. kai ro iioi ooe iio ke koiki nann i oki tho nui i kuu kumulaaa i koi aniani a pau ika nahaha oki hou iho nei oe i ke koi h&o a p(y)eo ka uiaka, a hooloiil nei au II (j? P pp 11 umi la t) imi hou i koi a eiu no ka oe ilo- | ko o kuu kihapai knhi i lalau ai. I al<u la ua keiki 1«, ina paha e oluolu oe eka Moike hoolohe mai i ka moolelo jX)kole a kau.kauwa, alaila, e inaopopo no ia oe, aole ia owau. I mai la ua Moi la, hai mai ana oe.i kou moolelo, i mflO[X)po ia'u ka oioio ame ka ole. I aku la ua keiki la, ekolu makou keikj like 'loa aka makqakane hookahi, a na makuahine hoi ekolu, a 0 ko makqu arso a pau ua like wale no, aole kaawale; a ma o : kekahi o makou ka i hoea niua iho nei ia| nei a oia kiij 0 kuhihewa 'U owau īh, aole ia owau. No keia olelo ake keiki, aole i hoopau ko ka Moi manao kena maila ia me ka leo hookikina e liele e imi i k«i e oki ai iua laau 'ia, ano ka hiki ole i ua keikiala ke pane hou aku, nolaila, ua hilli ae la ia a hele al»u la e imi i koi noke'oki ana i ke kumulaau e l]kp me ka ke oka Moi i hoea ana aku iwaho o n& alanui, ike maila na kanaka iaia a i maila lakou-

Jie hele hou ae nei no oe e imi i ua koi nei au? e imi waie no oe aole e loaa he koi e moku ai kela laa'u, no ka lohe ana aku oua keiki la i keia »lelo, ua ulu ae 1» ka manao iloko ona e holo malu aku oia a nalowale ma kekahi aoao oka aina, a ua hele uku la ii ma ke a'a a kona hoahanau 1 hele mua ui a |ialowalg loa aky }a eūa. E waiho iUo kaua e ka mea heluhelu ma keia wahi, a e huli ae ko kaua kamailio ana no ka ekolu o ke keiki ka.mea i kapa ia Ka Laau Siti>na 0 Nuwela Ka Loio opio naauao foa hoi i ike ia m-i ke Aupuni o Homerana ka puukalahula hoi o na opio i nalowale aku la. Oiai keia keiki e naku hele ana iloko o na kuahiwi oka aina o llomerana, Uhe aku la ia ika leo kani o kekahi wahi manu i oi ao ka lealea a «u; ka maikai ana e lohe nei mai kot»a niaq la kamahi loa mai, ana ia niea i kono maj iaia e nana hele aku iloko o ka lau o na laau, a ike aku la ia iua wahi magu ala e kau ana iluna o kekahi lulalaau, nona na waihooluu like ole ioi aku ka nani mamua ona manu a t>au. 1 kona ike ana, i>ane ae la ua keiki ala me ku leo malie. E kela wahi manu hulu nani lou, j na paha kou he kino kanaka i like me ko'u i na 1« paha ua ninau aku au ia 00 i kahi i hele ai o ku'u mau hoahanau, a i o'e ia 0 ko u makuakane la hoi ka mea a'u e itni | nei. • fa manawa i j ane mai ai ua wahi uunu 1 ' tv.e ka leo kanaka. l

Ua ike au i kahi i hele ai o kou mau hoahanau a.me.kahi i hele ai o ko oukou makuakane ka mea hoi a oukgu e imi nei. . ■ 1 akīi la ua keiki 'iu, aia i hea kahi i hele ai <5 ko'u mau hoahanau a me ko makou makuakane? ' ; I mnila.ua wnhi maiiu 'la, aia ko oūkoii' makuakane ika aina o Niedo, a o kou mau hoahanau aia ilalo o ka aina Marononia ilokoo ke Kai Melemele. I aku la u.i keiki la, nawai i lawe i kuu mau hofth«n.iU ī'alo oka aina o Alai'onooi«? -i mai la ua ' w:yhi manu nei. "Na Ihoda, ke kupua wahino o Marotiouia. J ' Nmau hou aku la ua keiki nei. a nawni hoiUawe ko makou makuaknne i N:etlo. Na Manuokokai, leahi moku o Ugele gina ka Ntti. I hou aku la ua keiki la, okahi no a maopopo ae la ia'u he oiaio kau e oielo mai nei,. a eia wale iho no ka mea

i koe a-u e uinau aku ai ia oe, Owai kou inoa a no ka aina hea mai oe?

I mai la ua wahi manu la mo ka akaaka moi, O ko'p inflamanu o ap ko'u moa kanakn, oke kaikamahm'e alii Mahinahikiaumoe, [Camalazuhamalina,) a «twau no ke kaikamaliine muli loa a ka Moi 0 Mnrononia. Ina oe e makemake ana e Kiki ana ilalo p ko'u aina L e heje aku oe i ka lae kahakai) a e loaa no ia oe ka wahilie o Ihoda. Ia m«navffa i lele aki; fvi na wahi rpani> la. Aiawa no ho» i hoJi ae aj ua keiki ia no ka lae kahak«<, ajke aku la ia i ua wahme la e lawaia mai ana, ku aku la oia Ika ae kahakai a nana aku la 1 n"a ia he na'i e kooiili aiia ilōko o ka upena. la wa i kabea mai ai . ua wahine la e iho aku e kapeku i leomo aku ka ta īloko o ka upena. X ab« la ua keiki la, Aole paha o kp'u ibo aku, oini ko hoomanao nei ai« i Lo'u j la kamaHi, ia'u ame ko'u mau hoaliiniau ilokō o kekaln loko wai e like me keia ko anp, hopu mai la kekahi iimn kaRuka ia inakpu a }iio aku ia a hiki i keia hoFa a kaua e kamaiiio nei.

Poia ko m»kou hele aini ana a haalele i ka makua ii]ahopp. Ji pela hoi oe e koi mai nei e 'ho aku au e kapeku i kau upena a hoohihia mai kau upona ia'u a <si pilikia hpu no ia.

■ * Qtai qa hsi msi epi keU w'ahi nianu īa'u ī(eko o ke kuahiwi o pe ke alanm nana e nei iialo oka aina o Maronon!a. la manawa i nau iho ai ita kui o ua wahine la me ka inaina, a huki ino aku la i kan* upeua 0 kela 0 kah, me ka olelo mai. IJe manu hoopuui|Kini kela ia ee; o ka noho like iho no ka o makou I ka haie .hookahi; i ka ai hookahi; i ka īa hgokahi o ka na hana iho la ka ia oko kamailio ia Q e - " - . ■;' . * ike ana kela manu, a luu aku la ua wahine 'ia iloko a ka hohonu.. Ia manawa i hoea mai ai kekahi nalu »ui a ua keiki 'la 1 manao ole al e Io?a aua oia a pop.oi iho la īluna o ua kohola 'la kaln hoi a ua wāhine 'ia i kjiu ai i kana upena, a holo aku la īluna o ua la.ekahakai 'la ipe ka ikaika nui ua īialu 'la i lawe mai ai iua keiki la ahMule aleu la oia iloko o ke kai a iioko oka luanawa pokole, a ia ua keiki 'la iloko o ka ai o ka Aina o Mai'ononia "a paa kona mai} a mo aa wawae ika hnkii i f a i ke kauh»," a e paa ana ia ma ka aoao § keknhi kuuuiUau.

E ka mea heluhelu o keia wahiue lawaia a kaua e ike nei, oia pouoi no ke kaikamahine ehi hinpo loa oka Moi M»rouonia a mua ponoi hoi o keiii m'anu i kamailio ni i Lke keiki opio iioko o na kuahiw) o Homei'ana. lua keiki 'la e paa ana m(via wahi, ia manawu oia i ike oku a > a ku ai i k-ihi mn - nu ana i ike maa ai i na kuahiwi o lin aina • Homerana e kau mai apa oia me kona nani nui iluna oka lalalaau, a noia mea i pane aku ai ua keiki la nip ka i aku.