Ka Nupepa Elele, Volume VIII, Number 26, 25 December 1886 — HE MOOLELO NANEA NO HAMEBIRE KA Huihui Waina o Enegeti KA LAAU SITIMA O NUWELA. NA ALOHA EKOLU I KA IPO HOOKAHI. [ARTICLE]

HE MOOLELO NANEA NO HAMEBIRE KA Huihui Waina o Enegeti KA LAAU SITIMA O NUWELA. NA ALOHA EKOLU I KA IPO HOOKAHI.

* A o keia mau hueololo n ke Knpeiia i ■ hai aku ,11 i kona hukuw\!mie. u* !ito īa ho kuikelo e h»uhou ar>q i kn lioup» o uā leaikamahlne !t o Inin. a na lilo lioi m mou ftle!o i mea nana o mal{Mi loft !ioi, q mau ang no konn aweEwoa hoo;nai;ap n» keia huakni mua i>n* i holo ai a mai kau i Kapua i ku auwan Panana. Kulou »ho 1a konn po» ilalo,» ke hoolue npai la hoi na waimaka ma kona mou papalina pilupalu, ■ « kok«-ia ana kona mau nooaoo ana, tna hakoko weliweh o ka mea i piha >a t ka makao, a aia kojna Lome !floh« «loha k* onioni ae In mamua • k#nn !alo, ao na kukai oloha ana me ka hauoli ojai oia ma ka aina, ua nwlowwlo «kn la.

m»i kon» j)uuwai »ku, • o na hoomanao ana n# lfonn mau hōa ai waiu, (Sanamiroiiae me Marfln«ara), eia ia te. nkuku ae nei imun o kona ,alo. A pul.ulu «e la oia iko ha mnu m*ka ika Lainaka, a uwe ibo la tfi* me ka ©haeha nīai. •:;>«?«* I ka mannvva i liohofo io maj ai na eheu o ka po maluna o ka ilihu»!a!a o Ua.-mnann, ia manawa ipa rnni ai he makani ikaika mni ke Komohana mai, a hoomaka mai Ih ka moana e «oloku e pai»!cwa ana hoi 5 ka inoku imi-aloha a M«so Tuliana i o k ja nei. Iloko ©ia manawa i olelo aku ai o M«se l'uliana i "kona Kapnna elomakule no ka h«i hope ana 1 ka ain«, A kau ae la ua kaiknmahine !a i kona man lima i kona lao etil?e me ka mea m»u o ka mea i loaa i na haawina kanmalia, a olelp liou mfa U oia: ■. ! *"' E pon» kaua e hoi hou ika aina, a e uoopnu ao hoi au i kv'u manao kuHihewa no ka imi ana i ka'u mea f alahi ai; oiai ke ik« nei #u, ua nui na, piiikia a m'e rij k«akea ma ka mo«na nei.

la manawa i mino aka iho ai ua Kapona elemakule !n, me ka hoopuka mai i ka huaolelo: E kuu mai makau oe no koia ino e paholā nei, m|i oe malqna o'u, a malalo hoi o ka'u hooikaika ana e pac4B*alafreaku m kāua i ka aina o kau mea i aloha ai, ? A i ple ia, i ktk«hi p'.Ua o kona mau lntlu kok® ina ua make oia. A flejo aku la ia Mase Tuiiana e hoi iialo o M mOku. oiai ko īkaika lo'a tti*i Mi • ,] . hoi ku u •' * " '■ ua 1 — o Mase Tulinnt ilalo o Jfona moku e nōho ai. '

Aole i liuliu ko Mase Tulinn : i lioho ana iho ilalo oka inoku, !ohe aku la oia i ka halulu oka makani uiu ka aoao o kona moku, a ke ulupa m.ui la na a!e tf ka moana i kona mau palekai, a ko lohi aku la oia i ke kanMieoo o ua ljkini i k4 makani. » ke halulu la hoi na leo na balaka, e luaiele ana i ke kito heloskoa o k;t moku, a aole'hoi e hikni na kapu&i .wiuam o konā inau iuintt ks kupono iho ilka papahele o k» iooku.

Aka, oiai ka moku e ©lepe ia a'jia io a ia nei, e 'ioheaku ana © i ka leo hookikina o konn Kapena i kona mau luiai» iloko o ke ehuehu o nā ale. a 1> makou i kahi kuna Neti Mela. a nona keia h«oheno: Ke hob maf n«i ltahi Neti, : Ke wniho aoao mai nei, ' O kn Boe Apiki ko inun, Ka poka i ka mikini; a i ka hsol#he uku a ua kaikamahine imi aloha la i keia ino nui, ua oi aku ka ikaika 0 keia ine mamun o ke.la ino a'na i ike mua ai. . | I No ia mea i pii ae iai oia a kiei a'e l» ī kona Kapena imloko no o ka mokfl, mē kona manao, e hui 01010 laua, a • koi aku i kona Kapena e hoi hou ka uioku i kn ain"v; he mea liaohao toa ia Mase Tutianako»a ike'ana aku i ua eīemakule la, aole ke kookoo ma kona mau lima, aole hoi ka haalulu ll'uim o kona kinb elemakule; a e ku mai ana oik me he kanaka ui j u, n nona hoi na makahīki i oi «le aku iiiimun o ke li" a' Mase l'iiliana i k(Ao »p«k iho ai, a un !ilo iho i» ia he pnea hooi k» u»j«)uOu o ua kaikatn&ūinc !<*, a e ku ana oia ma ka awao o ka hiiiiln o hoo : o koua moka, e paa aua kwia liiu,» ak«u i ka hoo, e kuhikuhi an« kenn liMu LU:\ i i>o:ia tli:Ul ■ ■ 1.l io ;t 'a iU'! i |>rtnS! ;>tt 'aaku hoi mo ka i«ai l;;t o kona leō o !i« knk« i waa i ka ho!o ana o ka n">«ku, eia M«se Tuiianrt i puana a# oi iaia iho; An* e i;.a» n<>i na h-ma, A k/u elemaku e. Aole pola n f ! F.!ua kookeo i ka 1 ; mn; ia iha iho la » Mase Tuliana e 01010 nei ia* i ». aolekona akwa m% ilun», ike a«hua holo i h »a na pea, *t k« ike aku U ia i ka holomeku o U- kai mui u\ua ot hop» o k»na moku, a ua hiki aku la ka h*h«»n o be k«ij n» ku!i o u« Kapona elo«aku!e la; *ka, aole nae i« he mc« uans e hounaae e 1 tt& w«wae o ua r.bifcft«ana !a. j Ilako o keia manawa i kahoa aku a © Mase Tatiann t liapena «lemaku o i.oi hoa ku moku. '

1 (<h I jho :tna :i«u ■' uīi Kapenn ia ikn o!cl'j si f»ona■, 1 'akuwi/i'iie? ua hoole mni la oia, ine kou;i hoopuL.i ;ru mai i na huaolelo hoolanal'l} i c* p-.it •.; km pihoihoi maUau ■o »a ii«iliun';ihi!;e In, n ine : ka Ico kuoo o n£ i..a . i Li a.i *ua o na rlc ahui t> ka moniu: ' i Ms i -mfi k<u». o«- «•. . ihi . ktik*mnino«; na lnki lu»i i ke • ■ Ivolll vr,u<n o I3.iras«holi," ke ian-v :.kn in ©f; » lii_k• i. ke aw* kumok», o ohikii a \\ r iin,idoidenia. a i o.le -ta > na p a,e- j<? i.ia au e mntemake ai, ih)i,e hr. : , o kr ;tio o makau »i o kou K.'ipui'i ncj.

No k<-ia ;ri' n olelo » ke Kaponi, u» ho[T>ki ihe Jii o Tol nn. '. kona aianno. i*ole-no fir>i i ii>KU i* -\{ • .«■►.■ 'Pnl'iiina he mee maitrf!i .-iia im m p«. h t (ohr uwu h\ir oīa 'i-kn it o 0 kf.n.-< -Ksprn;: i na maimwa » wa.le i -ka welien» ana mai 6 kaia», a ī kak:.in loha aku «na o I'uuinu ini me'.e s ka poe holomoku inm kv wnlia mai «» ke Keiki Aukai o a ua lilo la -tie mea ho«hau«|i M«Be 'l'uliana fnanao, a ua heepau Ta ho| n« octatra p?lii7i 1 sot o- kona pāuw»i no ka inakau no kem n>o nui « pnhola nei. 72r~me1* nn« m« ilīipie iho rī iluna • kona"mge"me "l 7 a" hooiii*n*wah»ri nivTniki j ake j»nu, # nonn p«h a koia.lei tkt aioha i upu'ai: Aouanu k* po Iw o!e ke moe ia, Aoho koolua « mehana ai, 1 meliana aa i ka pnli I ka ipo launo o sfak*n».

A i l«i hoea ann ma! o ka la maluna o na kn.ilono, • pahōln mai nuii, i koi;u miilamuiamn pih: malun" o na n!c abiu o ua mau kai U uku lokoino i noho ai, a ua Maee Tulmi» la e pimna *o ai: I'a oe e k* Lfi e Ha ,uft welelau o ka Louuo, E hai »'-<« oo i kuu uioha, I Wa malnmnliuim oi keiakala, N»u i n®ii n«vvclo »kii, Pmi nu piilī pan i ki Il<o ja;

aua [>& u iho la kn ino ia manawa. A pn »o la o Maee iluaa o kn moku e haluflrai pu hv īne kona Kapen» eleu, ka men hoi n«n* i puuuku 1 ka- ihu Lani o im maieap.i ahiu o ua mau Ix n lilo i inea ole.

Auu hauoti loa ia liui kon* puuwai ao | ke akamai palenn olu o Wona Kapena, A i ! kā mamwao ko laua ImUwai pu ana, ninau 'aku la o Moeo 'l'uliann i Uo. liappna ; I Ehia n kaua la i koe, nliiila ku ak'u i kal ama? ■ - i Pnne mai l(i ke Kapen* iuin, Eku aku anakaua i «vun i kapaia kona inoa o ' Manu Ūl'uh, mahope ih > o kesā auina la 'a' oia lioi ka maleniiiua lon o nn aina o na aupuni ehiku o Wanadnidema. A un lilo iho Ja ja he n>ea hauoli loa ia M«se 'i'uliana, koni loln; ponoi ana mai i na oldo oinio mai koni Kappni uai. I lm hova -..«niwluo pono« oua la , u<jtM uku 1« hikou i l<e alo o ka ain« e Manu Ulmli, lm «i»# hoi i hoopta pio ia ai o lliUiie Biro iluko, o, k\ o K#ehueha, kahi iioi a u<* in>)iiu kupua Muaabii!o e noh') kiai nua. a uu puu hoi kona kinō moiiu. la in<n*wu, e nr>ho itv»i ana <na ma. ke ano k-.00 kau«k«>, tnc kou k lahuikanakn a malnilo lioi oka uihlo o Un Moiwthine Fi-

A i kn horu I M'aaunin lu, ku aku la ka moku huii k>aic h ko k..ikomHhine o Inia, i. o ka oueu hio u I»(;rc9ia nana e hekthehiku n» liuku.ale o tno>»ria, ame na ula pt»bi!uhr o ka houu.». ka inea hoi a kona naau i u;iu m'-m ole fti «• iU« ana oia i na men h(iOhvUilple hauli !i<j leliulehu wale imua <> ».'jua kuo(ioln aii-kii palupalu.

O kr«*k a id.HSti TuliKi)n.i ku »ku ni, oia ka la a 'ih lahui o Manu .oiiuli a rae na au* puni eouo eae o Wan.d;:iilema o hauolī aua no ka huu:iu (>na o h\ttitlia Lamela a me kona inau ka&uinai nn keiki ekolu no lakou hoi uu heleheloim hke loa rae ua aea nui la'« l'ei'eHii. noh>t inai la i Nie<lo, a "aalek aku t» u MaV 'i ulimia iuka • ka ■ina, n n« hookip* ia aku la ia me ka hano bano n'ui,'ft ua ku iho l;v k?\ inoku uialaila a hala kekahi' mni hi, u u » lnwe loa ia aku la h#i e hooni«laik.ti i La inn* ® Mnriu Xj 11«ii, H h.ki loa.it ku hi i;cn oia iloko oka haiepualmo o Uw«ln fouli, a ua hoomakai;kai ia aku la oii 'i na rui»i a pau oua haiepaakao la.

luia e- iawe hole in rtna ilokoo kela rumi a me keia rmui- e hooaiakaikai ai, ua hiki laa nka !.i . .ia i ka rumi i kap.iiā o Knc!rac!>.n. hiilii lioi n īīaaio Bir® i noho p!0 ai. | | Ua ho.uukiiolo i;i k.t> \Lusa Tuli uia uianao i ka iko ui.h ih«». i. kuhi uuku i kainuHiuH u kaua i|kv alohn e holoholo «i Moko o ka Muhw<iī Uauedo. No!;v!arin;ui «ku k o Masa Tuliairt iu >las.jbul<>, MaihoH mai ka la.we ia aua imi o kei» WH:i|nt ahikiilokoo k«ia halo ? < ULahui f mai o i ka moolelo pihu o ka uuvt> i:i u»m, mai o ua wwhi noi, a » ki\ }>, n huk o ka»m olelo 'mia, ivi(i;\u lio-i !u o Ma*a Tuli««a i kah; i hole ;u <« at ! o ka («ea iioaa k«ia wahi wanpu. :t n(- hai «««» la o nte ku i I I na ia mamu i »oi n« lohe mni makon oa hk> »•;:» lu> ku-io >u\ Fisuiia Lauu>h\ ko mahMi |\!oiwnhi«o, a i

keva raau la ua lohe ia mai ua holo m.u])ukji aku oia. I aka o Mase Tuliaoa, heahn na I knmu o kona mahnka aqa ? Paiio j mai ia o Masabalo. I Ua h«!e oia mnmuli o kona hilah\{\ no ka hool* ana i kekahi mau keiki • elua aole OUI kc lana mfikuak-,uip, a j«e ka hoopa* ana ia laua iloko o ka halepanhao. Ua olelo keift mau keia o ko lauft niakuakane no ia, n i ka la keia i hookolokoro ia ai ua hnokīiu iu ua%inu keiki ala.

Q':u iho 'ii'ko kumu nni o k» inuhn- <, uii'kanaka a)a. Ninau hou aku no o.3lfiSB Tul)nn»: Owai kn inoa o ua mau koiki 'U? !' I' mai la © Masabalo, o ka Huihui : Waina o. Enegeti kekahi a » Hmne Bire kekafii. Ja manawa i uwe iho iYi o Ma«e Tuliuna me 'ka punna ana ae i na huaolel© alōEā. AuweT|ūu mau keiki a mo ka'u ipo aloha, aole paha e loaa aua' ia'a, aka v oka makeKa mēa uana e hookuom.i mai i ko'u mau kapuai wawae f.ka hel« aua e imi ia oukoo, a uwe hou ae la ia no kana mau keiki a me kana ipo alohar * paq tna o kana uwe ana, ninau aku la o Masabalo iaia.

Pehea oe i uwe loa ai no k*ia waapa me ka maopopo ole ia oe o kau mea keia i aloha ai? I mai ia o Mase Tulikua. O keia waupa oia- panoi tio ke alahele o ka'u ipo aloha e hele mai ai mai kekahi aoao mai o ka muliwai o Oaneele a hiki l ko'u wahi ppaoi.