Ka Nupepa Elele, Volume VIII, Number 27, 1 January 1887 — HE MOOLELO NANEA NO HAMEBIRE KA Huihui Waina o Enegeti KA LAAU SITIMA O NUWELA. NA ALOHA EKOLU I KA IPO HOOKAHI. [ARTICLE]

HE MOOLELO NANEA NO HAMEBIRE KA Huihui Waina o Enegeti KA LAAU SITIMA O NUWELA. NA ALOHA EKOLU I KA IPO HOOKAHI.

Ka Punawai Kupua Eelemona—A me Ka Ouli Pahaohao o na Huahelu Ekelu. "37 5,7, (Unuliii$e Colburti ti. Mwmae.) AI'kekahi manaw.i o kona wa e pae m«i ai, e noho iho ana maua nia ka niao o keJa waiii wa£»j>a, a e hooha'Ia ana i na kamaifio ana mawaena o maua iho, a i kekahi nianaw», inaloko ponoi o keia wahi waapa e moe iho ai au me ia a hiki wale i na hora u ka wanaao, alaila, c,lnwe aku keia wa;»pa iaia no kona home. Kuu pua, kuu lei, Kim pwa kaq j ka weVj U ' a uwe hou aeJa oia. H« manaulMoihi keia noho ana 0 Mase 'l'iilīana, a pine mai la oia ia Masabato: K uhoi kaua, a huli aku la laua hoi a hiki Iaua i ka mana o na alanul, haawi ae la ko laua aloha ho[>e loa a hoi loa aku lu o JV1a.se l'uliana no ka moku. laia i liiki aku ar iluna o ka mok}], ua halawai aku la ia me kgtia Kaj>ena ? a u<l holke aku la }a no kana mau mpa a pau i'ke ai, a ua lilo ia he mea e hooh«uoli i » ai laua. - Ma ia ahiahi no ī haolele iho ai ko laua moku i ka aina o Manu Uliuli. Ia laua e holo ana ma ka mof>na, hahai oku la ke Kaj>ena ia h'ase Tuliana:

0 keia paeaina a kaua e holo niei, oia ponoi no na aupuui ehlku ō Wanf>daidcma o ke Kapua Waliine' JBaidnma i make, a ua hoike jjau aku la ua e!ernaku|p la ja Mn.se '|'uliat|a qo ke k«wa apa o kp k[j* pija jlaiduma, nie Ogefegina Kar)in, kc k;V ]ohe nui hoi o BabulonU. A ko noho hoomalu ia nei keia ainn e ka Moi i knpaia kona inoa o ka Huihui Waina o Enegeti, 1 ka lohe ana aku o Mase Tuliana i keia inoa, hikileie ae la ia me ka pihoihoi, a pane aiui ia ia mc ka i aku: 0 kc!a iuoa au i puana mai nei, oia ponoi no ka inoa o ka ipo aloha. a Marcnea„xa*_a ke kaikamahine alii o Peresia. 1 aku Ia o Mase Tuliana me ka ninau pjj aku; Mahea kona alanui e hikiwawe ai ke he- ■ le? " r inai Ja ua Kapena la, mnlune o kekahi lio ulaula i kapaia koiia inoa o Banazutslo. In manawa i pane liou mai o Ma«e Tuliana: Mai hea mai i lāa« ai kela lio? Mailoko mai o kekahi papale muouou i kiilau ia i na huahelu 3, ?• Ta manawa i hikilele ae ai o Mase To!iana, a pano aku ia me ka pihoilioi: ■, A«we! O lea papale ia o ka'u ipo aloh» o līime BiJ'e, īa mana&a i akaalea iho ai ua Kaptna !a a hoopuka mai la oia i ka e hun ana i na kee o kana keiki h ookum», me ka i pu mai: Ua kuhihewa ia pnha oe, o ka inoa au i hoopuka mai la o Ilamo Birc. oia ponoi ke Kiihina !iui o Moronia, a ho leeik} qlsQn no keii, a me he me» 1», o kau paha paha ia, No ueu olelo n ua Kapena la, aa kuemi hou iho la ko Mase Tulinna manao iEppe, a me ia ano laua i hoea aku ai | ka aina o Uwepn a ua bo«k»pft ia aku la la'ua me ka hanohano nui e ko laila pte iaa-j kaainana. j Mahope Iho o kajhala ana o kekahi mau hi, ua haalele iho la o &lnse Tuliana np ia aina, a holo aku la no ka ama o Homei-a-na. . , Oiai ka moku e holo sna ka moana, ua halawai hou āe la o me ko Kapena, a ua hoomnka aku oia e ulnau hon no l;r-iu moi 2 noho nei maluna 0 na Aupuni ehlku o VVanadaidema, a ua huh«i nuii la ua Kapena la, eliko me k»na mea i o'elo maa ai, a i k't hopo loa 0 k:U>a olelo ana, m hai oku li oia me ka i #kw: kana a hiki akvi i ka halealii, a koino loa aku oe iloko © ka rumi *■ Hoano, a

i.e nana ihn oe im ka n. :io o-.N pimawni ij ]<a p:ipa!i! muounu 0 ti;i v->oi !;i, n o Inlnu iho oe i u:i pnpnle ia, ■< ■ lawe oe nou veli]<c me!:oti ::'.n!cciriri!cn. 1 aku ls o Mane ''l'-; i; ino k>.? *»!io i>aualua: Aia kaihen un. Moi- '!.»?• A mq )n>i ke nlnnu'i e h'iki aieu ni i'a \v.thi. -"oiii:. ha ] makemake loa au o vkf .'iku i mv m(\ka u me < na heleheilen" o. an moi la. j ' 'Paiio mai'la' iia Kape'na h, hia t Maunn'| 4Car*b<\ wnhi a ko-Kapen», - • ■- -- --- j Am n loiaka papnle muouou o na Wo.i in īa oe, alaila, nn ua oe i ko lima, ac> i o'el!) i]so oe: ' i Ka ouh pahaohao o iw■ huahelu Ekolu, liele iw:tho. A iā wa no o ku mai ai na kunaka i.ko!u I a e kaubha «ku oe ia lakou, e hiwe mni i! ka lio ulaula, ka men-i kapaiao r.;tnazne!o, j aia u hiki mai ua lio lh, -alnila, e olelo ih<j oe e lawe koke oe ia'u, a hiki i Mauna Kal'Uhe, n e kau koke ae ee rnaluus ou» ho la, a e noho oo i Mauiia K»rnhe i kannktlu wale no la; vna e oi aku mainua. e hanlele no au.ia oe ( a e hoi no nu I ko'u aina. - ■"

Ae aku la o Maar 'i'uliana i keia innn | rnan»o o ke Kiipena. t Ano na.ia loihi, Uu a!c» la ka mok» ilw : aina o Homemnn, aua fe!c al:a la o Mase Tuliaha i kula, a ua apo ia rrm la ia rac ke aloha e na makaainana o ua nina la, a ua hele loa aku ia im ki» ka ho r me aloha hni o-ke Kupua i li.'ila, i ka make. I kona hiki ana'ku īlaihi, u;> hook=pa'ia aku la ia ena kiai oka halealli ; a na l:nvo la aku la ia e hoemakaīkai i na rumi |>nliaohao o oa halealii la,-a i kn pju nn.i o na ruir»i, no!e nae oia i ike iki i ka p:tpa!e ooou a ke Kapena i olelo ruai iai». Nolaila, i ninau aku nj o Mhbc I uliana i kiai. ia manawa i lu%yo ho(i ia aku ai keia p hooinakaikai hou nw ke komo ih'a o ka maJl»o hoohuoi i na kiai, a ika hiki ana o kou ika ipuka oua rumi la, kukuli )ho la na kiai ilalo, a komo loa aku hi o Maae 'l'ulmna ijoko, a ike aku la oia i ua I'unnwai Kupua lao B)lemona. A e waiho niai aua ma ka aoap o' u.t pu nawai !a a lioomaopopo. koko ilio la ny iu o kft'papale'iō-nc-."keia o-'ka'ii .«l'oh'a;

Lalau iho la koaa m>iti littn mo ko Ka'u ana iho o kona ninu wnwnaka e hooniini ana i kona honpo i piha t ke aluha a'mē ke kanmaha. Mahope iho o k« pau ana o kana uwe aiia, hoopuka ae In oia i keia 'nfiu innir !t. le: " . ■ " | Ka Ouli Pahaohaō ona Huahelu Ekolu hele iwaho. . ° Ia manawa i haule like aku ai na liinhelu ekolu a ku mai ia ekolu knnaka, ;i ni--11« u mni la. Ilealia ka huaolelo a ke Aliiwahine i kana poe kauwa nel? I aku la o Masc 'l'ulUma: Makemake au ia ka lio ulaula. ' la mauawa i lele lik'ō mai ai ua poe huahelu la iloko ok3 papale ino ka hoopuka ae i ka huao'elo: Kai,no he olelo hou, ka he m#kuukau kahiko; a nalowale aku la ua poe huahelu la īloko o ka „ weiii. o ko l ii.ou haiealii kapu, oia hoi ka papale muouon. Oili mai la ka lio ulauja, ii ku iho h i liele a i n.» poue q pau o ka mea huluiio. i* manawa i kau ae ai,o Mase 'Puliana ijuna oka lioku.i ona lio la, a hoomalo ra a h oia i na kaula k>sohi me ka 'olelo ana iho: E I?nnazise!o ka lio ulaula, a oka o|a!i hoi o na ao polohiwa o ka lewa, e lawo oe ia'u i Mauna K»rabe. Ikn pau *na no ona olelo a Maso P"Hana, okn mnnawa koko no ia om lio !a i lelo koke aku ai iloko o kapunawai a naiowale aku 'a iloko o ka wiliau o na huna wai o ua punawai kupua la s līilemoni, a oke alanui pohihihi hoi e hiki aku ai Mauna JCarah?. I koaa manawu i h<K:a aku ai ma kela aoao, kau ])ono aku In na wnwae oka lio ulaola iluna ponoi oko ku i o kela manu nui, ka mea hoi e noho kiai la malnlo o ka pnnawni o^HUeinona. lnmmnwi i aluw.i ao nun manu la a iko ae 1« is he lio ka im a e kiu mi ilana o kona kiia, ka niea ho* e kau nei ilmia o kona kua, ka mea i inaa ole iaia inai kahīko mai. la manawa i pala!iu|i koke iho #i ua w : nu k, me fce*kokua iu 0 kon» rheu, ina ku upoipoi ana, me kona «nnaa paluu,«llelo. oia la ke kuinu « mako ai o Maso i'i'uliana a mo kona ho t a kani ae la oia iwe | ka k'U uui e hiki ai ka lono i Muuna h b«. I U iohe at-i 0 na kanaka a mo ko la* kou Moiwahīne, paan* ao la l u kou mo ka huaolelo hookahi. Ile kupua no kein o hole mnt nei, a !tl.> iho ] ft ; a i mea piniuke no ko iakou manao.

•I ii:| l.'O o H:■ :.U. ,„i. 1.. <J Ka liiipa a.iui.-iiis - .ka linpahiij»;ij ! anu c ho. niuulu' i vr,f. lima hoonuiulu-;-11111 !ii!;i \v:ii\vai 010 unuuia -i. i k;i I pOMO niv: k;s })<i! 10 O Kii 110ctlV)loiilllH jatmokok;i 110l Au[ liiu, ke l-oiko [akn ihu mukou o ka :u>:io kue Anpmii (Wale hu.ko.puu ke.lliki ku llilliil ia illlo j liaun, K-o heluholu n.iai uoi kukou Ima un nii[.epn no u:i Aupuni i 'lawej iawe.iu.ina ko nuo Ktiok(ig t e hk'J UIC [ Anienka . llui|i.uii!, Kaioluni, Uevemaj nih n me h'iu-iini, ;i k'o : 01010 »e noi uo ; iioi niiik'Hi, !!<», uia mt Aupui:? kuoko.ii ii ji:-tu iou. Aii;a uae, nvu o kakou noi nii |rtu> n Ila\v.vi( i iko i ka htiulielu u liC'OUi: l opoj»oTnii m:\nao o im I nufio;>:t Amem-.a me Boi'ītania, ua ike I iho k?ikoiT, in:i e Iniu'o pio a |>nka | ])ono 010-. ]raha ka liookole ana a na • luna o • ka aoao Kamkoa' imuu o na | llaje A.!;ao)olo a m;i k;i Koiio lialoiu jviiu' iialia, iiliii.la ao'o i:t ue meae hewa ai.oiui,- ua iiana ia iloko wale no o ka! i jtōoj)oiiu a Hia ke ituo kounlinana, i Alfrr infl-!»r>i n 1.-.-ii, r,,.ī tm l'im: wntn

'Alf!t- inaiiiiei O k-kou ttci lie l:ipuwale liaoniuo loa ka lakou maii ano lnna, he •u.Wiihun lie li;irj;i tio hoi i na hnna o mnkiniioliiinh'ia i.i lia imho fn.it, a pela no Inkou i na vvti n pmi loi e h;oia ai-

Mnfrtnrt tki nkn nt i. tt» 'l<v in e kakou nn olelo pimliiohio p;il..:iiiiil<-lw w«lo 110 n lnkuu, e olelu iina, oi.u o othsr>ni i»ii ka Ahfi K'ulima.; O, iii» piSil»i;i loa i ,ju ke. Aupuni, iiiiiuiii ia ke -Aupumi ma ka aiean;t aku," Aka iiiie, ke īko tici 'kakou tna na lioi.ke ni.'ii na iiina e m.ii. u.i oi ■ loiinku l:a tiilinai 1.1« j>:i i>oopa-i ;t I». i i Aupiini t; n;i Ona Wiiiwai 0 na am i p. m;»niua 0 kekahi mau wuhi e ae, n i:a inm r (v inai l;ikpu iko lukou mni» nilinai \u k-o'lwkou l.apul.i) iiio iina 9p i |;o kakpii muu hoopaa 110 lot lionie mai i;» kakeu 1 ke

l'.ia Jiou ki?k»hi kp lnm'Mi-ne-hene mau la uei na 'liann ine ii;i inniiao alolia.. ii launa »loha ana o ko ka Moi Aupum, me na m<> kopiuii 0 ka J'oli)neSi:i. :ii na-oleloae ka poe kunkon, i ka 11 il nlitl:t ole it hupo, a lie inau hana w.tls. no ka i:i tia )<;< p'n; i ulnhin e 11 a manao hipuwale a lioohiiiKia, aka" ua il:e

maopop» 'kiihuu, Ifc lionj!i;iiio inai n-i rui Aopum nui in ikanin !<:i «loha o -kakoii,' rlvnvlnni ;i isiu Ann iiki, »n i liooliUw a kāknu inii ii i ,tno iiiina uvv. fr i ko!iu<i nloha a kiikou i n;i Aupuui o |'t\u,n bp ifi iu nt'i n<i nav ke bq'w ii,in o ba.flQio .bug Aiipuni i n i .liuna a Wo lr-Ikou Moi aioh:i iuu-koiiu (\upuni, v kukiilii !<-« nui an:i tna ka !nicoti inaii uupOjiiv i kii pihkia/ p.ho, a koliu ofp, :i |jy!u n,T,'o alui. o noke ai. O na po< [jui)iiiioopi<iio![)onu o na ■nupepa liuolioa I, ii- Aupum.m !i\ • l.i!i<;ume na ilso ni!ia o!o, o;>n i,.i ū ■ i;i i r ,. h« h;i ji .{.«oiao i m iohi- aku i kf\ k-ikuni ni ii o-.na walm i k' nk-i «(»•»<• a Uh«u walii ehu, he !J ok"-