Ka Nupepa Elele, Volume VIII, Number 31, 29 January 1887 — HE MOOLELO KAMAHAO. NO LUSARA. KA MANU ILOKO O NA MALAPUA. KA LIO WALOHIA I NA AINA O KA LEWA. KA Puawai Kupanaha iloko o ka Ehaeha Na Ipo Hana Aloha Ole Eha A ME Na Ui Elua i ka Moeuhane Hookahi. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAMAHAO. NO LUSARA. KA MANU ILOKO O NA MALAPUA. KA LIO WALOHIA I NA AINA O KA LEWA. KA Puawai Kupanaha iloko o ka Ehaeha Na Ipo Hana Aloha Ole Eha A ME Na Ui Elua i ka Moeuhane Hookahi.

A 1 ka make una ae la e k«ia poe, ua nefi mau ko liooa alahele imua a hiki i kona hakaka pu ana me Ui[« Kane, a no ka hap&lua o ka ia ko iaua nonoko am i ka hakaka. No ka nui iauna ole o na kokua mahopo o Hip% Kune, no ki aiea, oia uiuku Wui o na inea kino a pau ma ka lewa. Ua iiaawi koke ae la oia i kana kauoha i ka Puali kaua hui o aa Hoku Welawelo. l'a komo pu iloko o koia kuahaua kaua na puali k'ua Kihakahaka o na lUkulele, ka puali o ua llokuhele, e liko me Ular.o, lubita, ua puali o na lluihui, a pela wal? aku. A no keia huik.au nui ana o ua mau puali Wuua uoi, u.i ho{»u nuoli i\ o Liona, a hoopaaia u 4 e ua kaulaiiiko he {>0 o Kaehaeha. ka Hoomamomou, llaale i ka Hewa, ka Auwe mua, ka Hoinoia. Nōlio iho ka aha kuka a na Alihika»a © k.v lewa i:nua o liumnku Ilipa Kane no le-i noouoo ana i kahi e hoopaahao ia a; o ki nk«u pio. I n i'liolo iho ia iakou i kahi e hoopa.ihao i.i o Liona, ua ae lokahi iakou e hoopaa

ia iloko okk Halepaahao o ka Make Mau Loa, e ku lft iialo o ke awawa o Hinoma, a o Moieko auanei kona kiai. E waiho i ka aha kuka o na Paali kaua hui t o ka lewa: £ Dana ae kakou ia LuBara. a me kana wahi Ania ii hoenui hana noi wale. Me ka haluka nui, hikileie honiia ae la e Lusara, a ninau koke īho la oiai kana wahi aniani. Okawa no ia i kuupau ae ai i kana ohe hoonm ike.

N#na ae (a 0 Luaira iioko o ke amani a ike aku la oia ia Liona'he pio oa kekahi poe ana i ike oie ai i ko lakoo mau helehelena hoomnka'nka'n e nonoho ana ma na aoao o kana kauwaaloha. ** E noho kekahi mea kino hoiohoiena malena o t:«kahi noho paipai nuia kiekie me ke kookOo 0 ke kanaka Kahn Hipa me kona hma hema, A ma kona iima akau he owiii paiepala i hohoia ia mai kekahi hapa; t e kuhileuhi ana ua mea la me kana j kookoo Ka&u Hipa ina huapaiapala manamana ano e a Luearai hoomaopepo ai na ka poe Hepera. Heiuhelu aku ia o Lusara i ua mau huapaiapala la me ka hooheie ana ae a aa mea ia • &ona kookoo, & pia kana i boomaepopo aka ai : ka Alepa a me ka Okeoa a heluhelu htou mai 1« oia penei : " Owau 00 ka Puka-r-o ka mea pii ae ma kahi e, he Aihue ia eae ka Powai"

He raan anuu eono malalo mai o kahi a ka ooho a me kona mea maluna. E ku ana he mau kanaka pupuku kino paha#hao elua ma kela a ma keia aoHO. 33e mau poo holobohol«na bo la«a, me na kiwi no, bo kino kanaka kokekahi, a he taau wawae bipi, o paa ana kekahi lima i ka O maaamana, a ma kekahi lima ka pahi kakiwi a ka mea oki palaoa. 0 ka lua o ke kanakahe unahi Uona kmo a puni, a o kona mau kapuai, ua like Ime ko ka ntanu Aiko, a*he m»u wawae ! kena e like tde ke kanaka, a he mau eheu 1 nqnui ooi koaa me na maka pupuka, o kona ! mau lima e paa aoa he pu-a ihe wela. He| tnau Eieie keia i kauoha ia o lavye ia Lio-1 na halepaahap- Aka, e kakaiinui ana I 0 ka hoea tnaj o ka Mea llolokaa maluna o na Lani, no ka haawi ana i kana «lelo hope 1 oa kiai, a rqo ka hamvi ana i ka palapala hoopa»haQ ia Moloko, ka I.una nui o ka halepaaliao, kn Make MaW ioa, E lohe pu ana ne hoio Lueara i ka !eo kaniuhu o kana k»uwa iloko o ka ehaeha, a o wawalo pu ana na leo'hanehane mailoko ao o ua wahi aniani la. 1 ka ike pono ana iho oi Lueara i ka pilikiao kana kauwa, lu ae la oia i kona laupho, wehe ae la i kona koloka ia Pupue i ke Anu, paa ae ia na lima i na maka, a uwe hamama ae la ia, a oia ka Lusar« i helu ae »i me T?»*hponipo Auw<~i&ohia ino kuu kauwa, Kuu kauwa heoloho a liauaho ole, Ina i make au neu aho la, Owau kou m?a i hewa ai a poino oē, A make man wa!e oe aohe hewa, N-a ke!a eu i hoohauene maii, A lilo ka.ua i moa haohuoi tuau, 1 kana hana hoouluhu* noelo, Hooholo kaua e hele oe a e noho wau, O keU hooholo ko kumuo kou make, O ! auwe kuu kaawa e, pela wale aku o I.usara o noke ai i ka uwe.

No ki pono 010 o kona manao i ka nui o koua aloha i kaaa kauwa. Pan« ae la oiei K huīi aku ana vjjan iu;»Uopc 00, a i hookahi ko kana make pn ana, ina he make ka lakou e haawi mai ai iu'u. Kuhiko iho U o Lutan iaa iho me kena mau kahiko nani. iielo aku 1» oiu a ku nia kn puka o kona hale, a kahe-a hku la oia t kona uiakuakane īa Manu Eleele. E Mann'Eleele ! ? E Manu Eleele! E kuu makuakane manu i ku iu o ka lewa, i ka onohi o ka 'a; ahoa oe «ii mai ia'u, i Te> ai malyna o Mauna K.ilolia'ka, a ko. mo aku au i ka malii » be au, i ike aku au i ka maka o kuu kauwa iloko o jka ehaeha. Mc ka lai ku ani wahi makani ole i lioomeha hoanoano iho ai. Wili ae la be wahi welau mak&ni puahiohi) uuku, a lioomeha hau Iho la, ku ehu houua ae la ka e'a o ka lepo o like me ka aua o ko olai alaia, uookiokio ano e no la na kihi o luna 9 na hale, alaila wili iho la kakal.i kikiao makani ikaika. Kaikoo puni ae la na maka'lae, a nohola ka laiku i ka ama, almli toho ia aku la ii;\ l«o aheahe mai na i!,'-a mai- A i ka pau ar.r. o ūoia utau lwnu p<h*ohao, ua nu mai la ka makani, a la nieha ana iho, loho ia'ku lohe ia aku la ka leo o n:\ mea kani. Mahope n koia, un hono m*i la Is* o na «ifl;u>. aoio i k«»4« i.pi, a i huipu ia mai i me ke ala o na pua. n.i iau nahole, a ke kololio huihui ano o ,i kok.\hi wahi wolau j makani liuihui. Homm j> jkole | nwho|tc iho, haluiu am o Munu Kloelo. j I'ano mai la «>ia i h:ir.;i u!»>kamahine : Hoaiia keia au o kuu kuu loi :>loh» he keiki? . l v ano aku ta o iiiakeui.iko au o ku i kuu kauua liooiolio m Lioua, i

Aia 1 hea kau kaawa, ,e kiia lei aleha 5 wahi a Mana Eleele i ninaa aku ai. Paae aiai la o Luaaia , aa h»pa pio ia e ka poe kino pahaehno aia ia ileko o ke aina huna iloko o ke ao, kahi aohe ka malamalama 0 ka ia, aole boi ko ke kakui. Pehea oe i maopopo ai i keia aina au e oleio mai nei, no ka mea, aohe mea e ae 0 makou i lihi lauaa aku i keia aina, no ka nuio na kupaa nana e kiai nei. Kahea aka ia 0 Lus«ra i kona makuiu kane e neenee mai, a nee mai ia ola. Ia «ra i kahea iho ai o Lusara ike Aniani tSeira e hookua ae oe Mp Obe Hoonpi Ike aaai ai ko kaua lolw laakuakaoi. O ka manawa ne i hookaapau ae ai ua wahi aniani ia, aeie i knaa mai. I h u li ae ki; hana o M na Eieele e naoa, he mea e koiia paiwa iauaaoie, ne kona ike ana ak« i kjsta mea bamafaas. Huii «e la oia apane akn la, e kuu iei. Aahe au e hiki ke kti. No ke aba hoi, a aele ahei i lawa koa ikaika e pai> me iakoa ? wahi a Lusara. I Ae, ne ka mea, Oia ke aia ona mea i iko ole ia, ka aina i piha i na kupua iehulehu. aohe e hiki ai 4'u ke hooko aka ma kau hana e kuu kama, he paakiki loa ke aianui e hiki aku ai iktila. Auwel pehea ia wau e ikeai i na maka 0 kua kauwa hooiohe, k$ maa i heie mahope 0 ka'u kauoha. A aole hoi oia i kana* lua ae no kona 01% e iike me oe, ' Nokeia oleio paakiki i puka aku mai ka waha ako o kana kaikamuhi£ie, aa maopo* po iaia ua ikaika ka mapao ii«ks q kana kaikamalilne no ka hele, 1

A oia faa Maau Eleeie \ pane mai al . Ae ooe Uoka mea e loaa aike kauwa. Ke hoohiki sei au ma ka inoa 0 Ako Uiaula, a me Aeko Oma«mao, e -lilo oe i lio me ka bao wini ot iluna o koa poo iloko o oa makahiki elua. ' - : i kela sekona koke no kahali ae la aa kino nani ia o Lusara a Hio i lie hula melemeie e iike me ka meieme o ka huiu o ka 00. īa wa jwrie mai ia o Manu Eleeie nei. He nani iai ua lilo ae la 00 i iio. Aloha

no OC. O kau huakai hele e kuu lei, he huaka a ka ehaeha e kau mai ana, he alanui hoi ake kaniuhn e hoea maa mai ana, a he mau hana hoomainoino ke kau ia raal ana maluna ou. a be hana kupono oie ko hooili m mai ana ia oe, he mau ukana inomo kau e lawe ka hihia o knula o ka ebaeha kou komolima ia e komo ai i nawa a pau. Pomaikai nae ka mea e iile aku'i oe ma ke ano he ipo. "Aioh* no oe. Pane mai la ua lio la, he oiaio uu hiki ia'u ke hoomanawanui ma ka iawe ana i na inea a pau o ke ala kahi a'u e hele aku ai, o like uie ko'u makemake. Pane hou aku la o Manu Eleele. He nani ia ua lilo ae la oo e kua 1 lio, mahope iho' o ko kaua kaawaie ana, e pau ai kou kamailio nna ma ka olelo a ke kanaka. Aka o kou lohe ntfe, ame kou hoomaopopo, o naaii ana n« ia me oe o (:ke me kou maa ia e kino hauaka ana. Pane mai la ua Lio ia, ua hiki no, no ka mea, ho moa 010 ka uani e noho pu W ale iho no, e like mo ka pua e :kau wale ana no iluna o kona kumu laau iho a mao wai« iho no. Ke hoomaopopo mau ia no o Manu Eieele, i ka ikaika mau o ka maoao hele o ua

Lie kainahoo noi. No la £uea, aohe mea e nc a Manu Kleole o kamailio hou aku ai, aka « kā haawi wale aku qo i ka Aloha' Hope. Ja M«n<i Eleele 1 nalo aku ai, aia hoi, lele r.e b «a lio la iluua ilalo no eoao mauhwh, h i ka ehiku o kana 1010 ana r lele hou ae laoia iluna a hala loa. laia e lele ana i ka lewa, e paio aoa oia nte na makam ahiu o ka lewa, e alo apa i na kehau a mo ka ua awa, |aw« B na i «a hoouianawanui ana i ko anu a mo ke koekoe. Pane aela ua lio Lusara la penH: Ihea ia wau e hole aku ai, i loan ai oe ia'u o kuu kauwa. Hc mea oiaie aole au e hoi hwpo aku aua t o hole aku ana wao iraua,a hiki i kou wa o loaa ai oe ia'u. A ina ao» le, o hoomau aku no au a hiki i kuu lawe {i.uiaaua. Hoomau aku k no u« I.uaara la i ka lelo ana, a i kekiln po, ike aku ta oia i ke* kahi mea pouliuli e maalo ana iwaena o oa ao kaalelowa. j lloohnll ae I* oia i koua alahele no kahi a kela mea ana e ike noi. laia e booko> koke aku nei, a i kona kau aoa Maluna poa« 9 ua mea nei, l»he iho la ofa i ka wawale 0 ka leo o ka manu. nae )i« la ikio 'o aa 6 nwuwa kahi i kakani «i. * lliK-mi lidu mai la «ia \ ka ikaika e kona j 1010 ana. «oolohelahe hou iho la oia i ka | le-o ana i \mtie ir ua ai, aka johe hou iho ta 1 kekahi V»Ulu ano e, ne he inakani la e I lui ana i nfh Kiu laau. J loa mai J.i ua lio noi, ho ' *ina ko» -! i Aoomau aku la ouyi ka hooloho* iolio aun, :» lohe hou s»e l v i kokahi moa <>wo(iwo. i i!»o!:»oa. ho wai paha koia o ♦wp n»m un. lu.*h<t b ? I hooUi nmlu' iho U ou maluua a* o u*

<ina ia me ka ike-ole ia mai e.na kiai o-aa aina la, e hoolohe g«ia, heomaopepo loa iho iaoia he wai io no aa owe la aaa e ioke oei: A oia ka fca mea haka mele i keha ao ai lloko 0 kena haaoii nui, a oia iho keia: He aioha koa pua Mikinolia, I lohia ika Wai-kuaahoe, . Hoolimo akū' au o ke aamoe, la wa ua iio ia i kau iho ai e kaa iluua 0 ua aina la» aKālhaale iho la ua lio la iioko oka maliwai, a i»imiio ia iho la «ia eka wai a mai make,' he pomaikei ka pae ana; R P e^a 1 pakeie ai. O keia kekahi ona wanaea a Manu Ēieele i hookoia, ho poino ke ala au e kau luhi e hele aku ai. I ka pae ana ae o ua iio ia, ka iho la .oia ma kekahī aoaō qka .maiiwai, a aana ae Ja ola mao a maanei, ae la he aina maikai keia. I E hoomanao ka mea helqhela, oka moa ! o keia ama ok 0 Aina Pouli v ne ka mea , he poulī waie no ka mea ioaa ma ia wahi, aohe malamaiama, a ua liio ka poull panopano me he ia he awakea laiiai. Āo ka poe a pau e noho' ana ma ua aina la t ua maa loa. He pono ole loa iakoa i ka malamaiama, 0 ka pouli .wale no ka mēa mau o keia ama, aon kona mea i kapaia ai o Aiaa Poali. >