Ka Nupepa Elele, Volume VIII, Number 31, 29 January 1887 — KE AHI A KA WAHINE! PUOHO PELE ILUNA O MAUNA LOA! Eono Haneri me Umikumamawalu olai. Naholo na Kanaka i Kuahiw Aia o Pele la i Kahakai. [ARTICLE]

KE AHI A KA WAHINE!

PUOHO PELE ILUNA O MAUNA LOA! Eono Haneri me Umikumamawalu olai. Naholo na Kanaka i Kuahiw Aia o Pele la i Kahakai.

Ua hoiko makou i ka Poalua nei i ke ku ana mai o ka olali o na Kona, ka mokuahi Malulani, i ka hora 2:31>; me na lono ano nui a hoopihoihoi ao hoi, o pili ana ina hana aba wahine oka lua, i kona puoho ana'e iluna o Wauaa Loa, a me na hana a

kona ukali he olai, &me ke kau o ka weli no ke kai hoee. I ke ku ana mai o; ua Malulani uei, ua piha aku uwapo i ba lehulehu o ake ana e lohe i ka nuheu, a ika hai ia ana ihai, ua e«oole ka holo ana ao a pnni ke kolanakauhalo nei. Ke unuhi mai nei makeu i na iono i loaa mai malalo iho nei, roai kekahi paiapala a Kale Pakaoa o Hilea, Kau, Hawaii, i pa'i ia ■aaloko oka Nupepa P. C. Advertiser 0 keia kakahiaka, a penei kana mau oleio; " Mai ka hora 2 kakahiaka e ka la Saba--16, a hiki i ka hora 7ahiahi 0 ka Poa--18, iloke 0 iamanawa ua hoonaueue u e fcc olai no 6lBmanawa, pomaiaole i ikaika loa na hauna olai. u 7 0 ke ahiahi Poalua, ua pabt» la tca Pele maKkhoku, he hoekahi paha mile ke keawale ma kd floao akau komohana o kela lu* kahiko oiao Halepoahaaha, a he Lookahi miie ke kawa ma ka aoae hema oka Heiau 0 Dmi. O kahi o ka lua e ke Ahi Pele, aia mawaena 9 8 me 10 #nile ke kaawale niai ka hale aku o Mr. G. W. C. JoneB, (Keoki-o Mano), ma ka aoao Akau komehnoa, ahe eonopaha mile ke kaawaie ma ka aoao Akau komohana 0 fcft iua mua i puka ai i ka makahiki 1869. "1 ka wanaao 0 ka la 19 nei, ua a'e aku !a kekahi mau kahawa'Pele ekelu maluna akao ke aianoi Aopuni be elua mile ke kaawale mai ka hale mai e Keoki 0 Mano, a ika hora 11 s3O o ia awakea, ua au aku h k«kalu a ia «aaa ke*feawāi «hi iloko 0 ktkai; ao ka mamao mai ka lua mai a i ke kai, he 18 miie. Iloko ona hera 24 mua oka a ana oke ahi ma ka iua, ua luai ie uoai Ia eiua mau kahawai he aa wate no, a he aao pipili, a he lohi ke kahe ana, ma kahi paha oka mile 1 . hapa i ka hora; aka, ma ka la 20 mai ua hehee ae Ia a he waipahohoe kai knbe me ka heleuluuiu. ma kahf poha 0 iwakaluakumamalima ijka hora. He oi aku oka nui ame ka ikaika o ke kahe ann a keia Pele i ko ka makahiki 1868, a aele no i iike ke ano oka poiiaku Pele. 1 ka Peleo 1868, ua nui ka lebu pohaku i puehu ae a puni ka ama, aka, i keia, aole ike ia e ia mea, aole no hoi ike la 0 ka mokaki o kalauoho 0 Pele.

•'Ma ka Poab» iko nei, ua heie aku au e nana i kahi a ka Pelo e kahe nei; a be eielo ae aei au, oia kekehi o na mea kupaha* ha, kamaha'o a eehia a'u i ike ai. Ma ka lua, ua iLo ia aku fao 15 aiau pi'o ahi o iike ka pipii ena ine ka waipuilani, a ma ka makou k«h* aku, ua hiki ke kiekie o ka pii ana a ke ahi i fea elua haneri kapuai a oi. Uu paa pu ka aoao o ke kuahiwi no ~"elda mile i bo ahi, ua like mo he la ua halaaaia e ka wai ula, a he mea weliwali n« ka enaena o ko ahi; a mamua pono o ko makoa alo, e kahe ana ka muliwai ahi me ka niama loa, a e lawe pu ana i na puu pohaku ahi nui he naau tona ko kaumahß. " E lohe mau m ani ka pahu o na lun mahu e like me nv pukuniahi ke kani, a hoolei «e la i ke atn me ka uahi no elima haneri kapuai ke kiekie. Oiai makou malaila, uu helelei mai la ua anoauo hau. ua • owaka ka uwila a ua ne-i ko kui ana a ka pohaku hekili me ka paapaama ikaika. Ma ko makou wahi e ku ana,ine he la, ua ho«loli ae ka lua ahi o (iohena i kooa home, n ua hoi mai ma keia wahi. "Ma ka po Poaha, oiai au mn ko'u liaie nm Hiiea, ua hiki ia'u ke heluhelu i na hu.-. pa'i liilii, mamuli o ka uui o ka malamalam& o ke ahs ma> kahi mni a kn Pele e kahe ana. "La nui ke piUoihai a nie kn maka'u » ko naaWou poe Pukiki, a u;v ]>u!c ae la lakou, e k»hcn rinn i ka inoa <» na poe heme lele e h»cp«i.e!e :u> U l ikou. Ua kuh» lakou uu kokoko loa ka IV!*» no ka nui o ka maUmalima. lie n»ea luki ba ka hu koko aoa o ka l'ele mahope o ke olii, no ka mea,

iaa cib»baite aku, ina pāiia ua nai ka fmeor k ® jia waiwai a mo na ola kanaka, mamoii o ua Oiai ikaika/' O keia ae U kokahi * na iono i loaa nai. A kc lawe mai nei makou malalo ihO nei i kekahi mau lopo e ae. O ke alanui Aupani e holo ala tnai Kona, n hiki4 Kau ma ka aoao o Kahukii, aa uhi ia e ka pohaku l'ele a paapn. Uu hoea ka Peie i kai ma kahi i kapaia •'Na Puu o Pele,", a ua hoopahu ia kekahi o ia miu'Pau a cai«wale. Ua ike ia ka lana o na i'a ma ka moan», tia paii i ka inako, o na ano ī'a lehalehu, ua pau wale no i ka me'a a palahe. Ua hoomaka ke kahe ana a kekahi mana 0 kaPele tna ka aoao e hnli ona i Koaa, a i ltn la 19, ua akaknu mai, me ka mau no nae o ka ikaikao ka pii o ke ahi ma ba iua. Ua uhi ia o Kahuku a me iiau e ke koloka o ka uwahi a hahi aku la ka pobina maluna o ka ilikai a nalowale ka moanaUa naha ka punawai nui oka wiliko o Pahala. ua hapai ia he ipuhao nui mai kon« wahi ae he mau iniha, a ua~psioke kekahi mau ohe mahu. Ua helelei he mau hale a ua hina he mau pa pohaku ma kela a me keia wahi. Ua hina a helelei īka honua he mau hale ma Punaluu. Oiai ka Malulani eku ana he mile mai aina mai, ua ne-i iho la he oiai, a pii mai la na ohuku ale nui a luli ino ae la ka moku, a pio iho la na kukui a pau o luna. -Ia manawa, ua huki koke ia ka heleuma a hookaawale loa aku la ke Kapena i ka moku ma kahi mamao. Ua haalele aku he lehulehu o na paahana Pukiki o Hiiea a rae Pahala a holo mai la ma ka Malulani _no ka nui o ko lakou ' maka'u. 1 Ua hioio mai, la kekahi aoao o kpkahi puu ma Waiohinu a palaha pu i ka honua: I He elua mile mai ka hale hanai holoholona aku o Kahuku, ma ke alanui e. hele ai i Kona, kahi iku ai ka hale o Capt. .Marchant (Kapena Palaama). no kekahi i mau makahiki lehulehulehu ae nei, ua kahe ! aku la ka Pele malaila, a i keia manawa, 1 ua nalowale, aohe wahi meheu e ike ia.

0 ba ike mua loa ia ana o ka Pele iluna ponoi o Maunaloa, ,ma ka hora 8 0 ka po Sabati, la 16 o keia m&liina, ma kahi i kapaia o Pohakuohanalei, e kokoke ana no ia Mokuaweoweo; a ua kahe aku 1$ ao ma kahi kokoke i ke ala i kahe mua ai i makahiki 1868. Ma kekahi wahi, ua kahe mai la ka Pele a mawahe ae la he mile a oi ke kaawale, a hoi hou ae la a hui hou, a aia i wiena kahi hoi i koe aku, ua houluuiu ae la he mau haneri kao, hipa, lio, kekake a me bipi, a aia ilaila ko lakou wahi i hooluana ai, ma ke ano ka ahaoielo a na holoholona e pili ana i ka hana ioo o Pele ika lakou mau weuweu. He lehulehu wale ona kamaaiua o kai aina, ua hao ae la i ko lakou mau pono a _pau, a hoi aku la no kuahiwi e noho ai, mamuli 0 ka hopohopo o pii mai ke kai hoee a pau lakou i ke ale ia. Eia kekahi mahele o ka l«ta a J. Holi, 0 Papa, Kona Hema. i kakau mai n»i ia makou. Ke ike ia aku nej ka pule ika waha o kela ame keia; oia hoi, woe ka maka, kukali na kuli, puiii na lima a hoomakai aku. Pule nae ka pule la oka make, aoie e ola wahi a kahiko. He mea maopopo ua kaukaweliina makamaka e noho mai la ma na wahi i hoeoeu ia'ku la e ua kupueu nei o ka lua. 1 na ma na moku ku mai o neia may la mailaila mai e lohe hou ai kakou. He ekolu mile aoi ke akea oka muliwai ahi e kahe ala me ka nui.