Ka Nupepa Elele, Volume VIII, Number 41, 9 April 1887 — KEENA KALAIAINA. [ARTICLE]

KEENA KALAIAINA.

K.UAI O KA AINA M£ KA H)&OLIMALIMA ACPUXI MA NA MOKIIPUNI O OAHU, MAUI A ME HAWAII. Ma na lft pakahi i h|uke malalo iho, o lioolilo ia aku ai oia ke kmn kudalft dkot ; ma ke ak> ilio o Allioliini Hale, ma ka hom 12 awaMa. na aiiia a me na hoolimaliina waiwāi nni o Auptni maI:Uo iho. MA KA POAHA. APllilLA 21, 18S7. XA HOOLI.MALIM4 M A OAIU T . Ka Hoolimalimr. o ehia mau ipaim Aiua nm Mokiileia, Waialwa, iioiia ka haina īh -Hai o 4*27 Eka aina hanai holoholonii kuahiwi. Eia koia hoolimalima malalo o ko kniun, o ka lua \va> ma ka mahele e kokoke la i kt a:na Aupuni o lūiokala, e hookoeiā maluua o ua aina la o Kuokala i olelo ia 110 na hooloholona. Nit Kuniu. Iloolimaliuia no 10 īnakahiki, hoomaka koho aua mai ke ?50 aliu uo ka niakahiki, e uku nma ia i kela » mc keiā napa iv.akahiki. Ka Hoolimalima 0 KeU apaua ahu ma Kaueohe, Koolau, e pili'pu la me ka Hali Hookolokolo a uona hoi ka iii i ane<me paha t? V Eka. - - \Na Kumn, Hoolimalima no 5 makahi™ hooiaaka ke koho rma mai ko $sft aku no ka e uku mua ia i kela a me keia kip&lna niakalu'ki. Ka Hoolimalima o Aptma Helu 11 ma Ainahou, e aua ana he fn)xioo kapuai iba na alanui Papu m. l Halekauila. Ka Kumu. lioolimaliina no 10 uiakalnki. hooiuaka ke koho ana mai ka $240 aku no ka makaliiki. e hookaa musi |a hoi i kela a im keia hapa'.ua makahiki. NA KUA! ;Al>iA MA OAHI . Kela apana aiua ma Kemoo, Waiili;a. noua ka ili o 02] l'ka. Hooniaka ke koho anu ni.-ū ka *>KtO aku. i Kela mau apana nuia olua ma n» alanui Maunnkea me l'auahi, noaa ka ili 0 a ni ' .'»ii kapnai kuea pakahi, i>ia »0 hoi na |vahi i koe Uw o ka upana o ka ilale Ilaawi I.aau I .apaau o ke Aupuui. Uoomaka ke koho ana mai ka SoOU a me $150 akn. KELA MAl' Al-ANA AIN-i MA KAI IHI, I'KN}'! i Kamanaiki, ili-UO pea. O ka aoao hikiua keia o ke Awawa o Kalihi, he ain;t hanai h>loholona. kanu hiaia, piha iaau nlu, ■& peia aku'. HooiViak« ke kolio ana mai k;v $200 aku. K.ma'aopaia.n'a. Hi 1 20 Eka aiua k\jia īue ka aoao kuahiwi. He 47 Eka piha o k.--,i ,'.mn 1» j a he 7ōo kapiuū e pili la]ma ka «oao o ke alanui e pii la i ka aoao nkau o ke A\k'awa o Kalihi. Hoiuuak» ke koho ana niai ka :? 1,000 aku. ; Kai.uai.oa, ili 43 9j>-100Eka aina i kuMHO kekahi malule no ka mahiai, « waih' 1 U iw«eu>?Koinji o k« awawa o Kalihi. UeKwnaka ke koho auAmaika; SSDO ! . . .. I'ouākaa, lli 37 S5-100 Eka «ina i knpoho kekahi uuihele no ka mnlūai, e wiuho la iw >enakouxv; awawno Kalihi, 1 looumkn be koho ;>ua uun k;v <hH> aku. Ko' oau'. Ui H' 1 kn, kupoi'.-' no ke kauu n|aiiv, a p. la aku. Hoamaka ke koho ana mai ka akii, U\k vio. Ili l-.ka» Kula m» ka p;*knahiwi, j* pela ' aku < p'u jni l i uw kahi o Mottis ina ka mMi,» lii&kai, U< u ki o uia uuikaslōakn. .V o kvi.i hlu ama kekalū e uak Ii ifn\Haa o ( 1 » K o> mu li», .» e pili pa la mau.na iwe ! "inu Unai Aup.im »a l;uike<» aio l>u«u. It» o :C— .; UHi l'.ku ;«'.ua kula. lilwniaka ke koi-.o aua m«i ke ,! »k;>. . i \ <> k-.'l apr.ua kekalu luauka l.w o ke awawa o Ka- > l„ v ut. i < 1. »\\ > m o Hntw , me VohakuavViWiwa, i'i . v> V Ih 'A> i.ka, U.MuiMki Iw koho ana ! MA KA I\UK.KMI. APEKUA |IOOl.l\'*HMA M V MAVX. : K 1 » o kfia «p«n« uia Knki, >-f;uu, i ; «>: mkhvuu k ' iu<M\M.UiM S « iu,» 4, « v.om<\ luu fc« ih , .1 uiai ]V!> ; aio. i \>l 1 v ' ~ . . H.v<U k ■"! lu,v v , K , . t. ki . . k t, I U 4 O . \ ~ . A O M. H >. a , v " 1 i \ >, He vila • 't. 4'iu uo ' > Uu »ua i* 0 «l' *asu & o aiu a »*-ii 1»* ■

t -Na-Kuu.n. lioohnialima 110 1T makah'iki: hooniaka | ke koho aua inai ka 3100 aku 110 ka makahiki, e hoo I i kii.!>iiiiiii m 1 kela-a me keīn hapahia makiihiki. . I i Ku hoolimahma o k«l t .p m 1 ,u« 1 h mti holnhol >111 «J nhi lann kualnwi, ma Haua, Maui, a 1 komo ih>k<> o , keKahi mau 'inulii-'le o Honomaele, Kawela a me Kaele-1 ku, a uona lioi ka 111. o 1250 hkaY ' >fn Kuniu. Hooliuiiilima 110 10 niakahiki; hoomaka ! ke kolio ana mai ka b !0o akn no ka makaliiki, e uku mua uu kela a nie keia hapalua makiihiki; NA AI.VA KUAI MA MA[7l. Kela apana aina i kaiia la o Keaaula ma Hāmakualoa, Maui nona ka j!i o £te Lka. Hoomnka ke kolio aua ma: kn S9d aku. apaua aiun 1 kwpaia oKealu iki nia Hamakualoa, Maiu, noiiii ka īli o 8b bka. Hoomaka ke koho aae. mai k l iku ,MA HAWAII. Ka o kela apana amsv ma Hamakua, na walu i koe īlio malnna akn o ke alanui AM«m ame kew nmi aina Anpuni i ki;ai mua īa, Hoea. Kaawikiwilu, Wanowaikohau, 'Kekualelo a me Kaooluihi iame 2. lji 2,500 Eku. Ka lūmiu. Hoolimilima no 20 inakiiliiki ; hoomaka ke koho ana mai ka $'4>o aku uo ka niakahiki, e hookaa ia i kela a me kei-a hapaUia makaliiki. Ka Uooaiiialiii.'a o keia aina hanai holoholona waiwai nui ma Kau, Huwaii, ; oia uo hoi na aina Aupuni o Puueo me Kimiaoa 1 Mii ia. Ili i2,. r >oo Eka, a oi iki akn a emi mai paha. O keii hoolim ilima aua, aia no ia mahlo o ke kunm, na liikLLke Aupnm ko komo e mau itna~" keia lioolimalima, ei,- ke. ke.akea ole ia ftku, a e knai, lioolimaiima a hoolil'' aku i na poe e uoi mai ana i man mahele o na man ainuteftole oi akn i na eka he iO ma ke noi hookiihi. no ka nW>kahua aina ana iho malalo o ke kanawai <; pili ana i '* ke kokua i ke noi ana a me ka uohoi'i ana o na apana aina liilii," a malalo paha o kekahi mau kanaw&i e w, e pili ana i ka mahele liilii ia o ka aina no ka hookaliua noho paa iho ona eemoku uia na aimi <• mai. . ~ ■ Na K.umu. Hooiiinalima no 20 makahiki ; hoomaka ke koho anamai ka ?S(JO akn no ka makahiki, eukn niua ia i kela a me keia hapalua makaliiki. Ka Uoohmahma o īia wahi i koo iho, aole i hoolimalīma ia, o Paauilo n xnr Opihilala, ma Hamakna, Ha■waii, uona ka ili o 1,000 Eka aiua kauaiiioloholona me ulu laau. . . Na Knmu. Hoolimalima no 20 makahiki; hoomaka ke koho-ana mai ka 5100 aku no ka makahiki, e uku mua ia i kela a ma keia hapalua makalnki. Ka Hooiimaliiiin o kela apana, aina ina Ililo, Havraii, oia na wahi i ko'e iho o Honomn a me Kuhna, a nona lnj kn ili o H.OOO Lka, he aina «lu laau ka hapnnn). Na Kumu. Hoolinmliuia no 10 niaīeahiki ; hoomaka ke koho ana mai ka $500 aku no ka makahiki, e hookaa mua iai keln a me keia hapalua makaliiki. NA Ar.VA K.ŪAI MA HAWAII. O kela mati aina a pau, a me ua koena aina ma Kona Akau, Hawaii, (ma Ka akau aku o Kailua,) penei ; Kukio 2, Maniniowale, Awakee, Mahaiula, Kaulana, Awalua, Ohiki, Puukala, Makanla, Hamanamana, Kalaoa 1, 2, 3, -i a me ō, Ooma 1 a me 2, Kohanaiki ame Kealakehe. • E hooliloia aku 110 keia man aiua malalo oka hoolimalimā Helu-304, e j>au ana hoi i Augate 2, 1906. ! Huina Ili 13,000 Eka, aoi aku a emi mai palia, iloko o I ekolu mau mahele. Hoomaka ke koho ana mai k» ISSOO aku. - ■ ■■'■ ' ' O kela mau apana aina Anpuni ma Kohala Akan Hawaii, penei: Apana I. Ile inau mahele o Kou me Paopao, e hele ana a hoea i ka aekai Ili 232 Eka. Hoomaka ke koho ana mai ka $20 āku. Apana 2. He • man mahele o Kou me Paopao, aina kaauka e pili la me Kahei. Ili 98 Eka. Hoomaka ke koho ana mai ka i-20 aku. Eia nae keia kuai ana ma-' lalo oka hoolimalima Helu 322, e pau ana i Mei 1. 1893. . ;• Apana 3. Kapaaiki. E hele ana a hoea ika aekai.' Ili 100 Eka. Hooniaka ke: kobo ana mai ka $20 aku. Apana 1. He maU mahele o Awalua, Haena, Kapnliapuua ame Kapaaiki. He aina kuanka keia e pili la uieKahei. lli 2*24 Eka. Hoomaka ke koho ana mai ka $20 aku. . . ; Eia keia apaua malalō oka hoolimālima Helu 342, e pau ana i Mei i, 1593. lie niau Apana lehulehu ma Hamakna, Hawaii, penei : ■ V 2 iuau Apaua ma Kaumoali, Jpili lake alanni Aupuui, a no lana na ili b 20 ame 27 Lka. Hoomaka ke ko.ho ana nuu ke $5 aku no ka l'.ka. 5 man apana ma Heuehenenl i a me Kalna, 110 lakon na ili mai ka 7 a i;a 26 eka. he heluna hni o nu» iipaiia e pili la me ke alanui Aupum. Hoomaka ke koho ana mai ka S5 akn no ka eka. imau apana u-a Kamaui a me Kaulekohau, no lakou na ili mai ka -25 ake -40 eka. Hoomaka ke koho ana mai kii r."> akn n.> ka eka. ' Llua apana nia Manai n me Haukoi, Hamakua, no laua pakahi na īh o 6 eka ame 17 y % eka. Homnaka ke keho ana mai k<: 800 aku tu> na apana a i elua. E loaii no na mea i koe e ]wli ana i na aina hiahma ae īha ke Keena Ana Aina Aupuni, "Kapuaiwa Hale.' 1.. AHOLO. Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Mavaki 1.6, 188". td Hoolaha 1 na AgkSa Hooiaio Palatai.a Aelikk Paa HAN.-l. - Ke kauoha ia aku nei na Agena i hookohn ia mai kei.i Keona aku no ka lawe ana i na ! looiaio Palapala Aelike Paahana, e hoouiaopopo i ke Kauawai i aponoia sia ka la 7 0 Okatob|a, 1886; malalo o ia Kanawai nole e loaa ka mnua i kekahi e' hana ana nia kekahi Mahiko e lawelawe ma ia ano Ageua. Ke kauoha ia akn nei na Agena a pau 0 ia ano e hana ana ma na Mahiko e| hoihoi mai i ko lakon man hookoiin. I v ' V Ke hoomaopopo pn ia aku nei no hoi ka lioopai no ka lawe ana i na liooiaio Aelike me ke kiuii piha ole ia, aua kauohapu ia no hoi e ke Kahawai e kuni ia na kopeaielua. : L. Ajiolo, . s ; Kuliina Kulaiaina, Bviro o ka|Papa Hoop-aeLimahaka, Hokolclc, March 24, ISS7. Ke hoolaha ia akiji nei ma keia i na mea a pan e pili ana—o keia mau Uwla Kanawai malalo iho nei o ka B<uo Papa Hoopae jLiuiah;ma, i »jx)uo pakahi ia ma ka la 24 o Dekemabii, 1880, aiaa ka la 14 o lannari, 1881, ke man nei r>o ka mana. L, AHoLO, Kuhina Kal.uainn, a, Pri\'»iil<''i;'i o "ka Papa Iloopae I.imahaua.

Kcia Kanawai. " No ka mea, tn« o kekaiu 1 wu i hooholoia e ka Moia me ka Hai-." A ihai"u io o k;> H.-iwaū l'aeaiiia, i akeakoa ik»ko o ka Hale. Kau Kai\aw;-o o ke Aupuni, i apouoia m«' ka 1« 80 <> Dekeniaha. ISo4. uaKk«fcnlai« ka I>UW o ua Eeimnku ir,ui na rana e 111 ai, no ka hoopouopono ana i krt !aw.;ia aua mai o na piiiiiana mai na aina e mai, a nn.ku uookoinoia ana mai o ee.uoku, « uiamuli ona olelo o i.. Kanaw.ū, »me ke Kanawai e hoakea aua i ka iiM;.a o ka Papa 1 loopae Liniahana i aponoia ma ka la *2«1 o Iu ise, ! Sb'S, na ke Ku'hina Kalaiaina, rtie ke kokua aua a ;ka l'ipa Hoopae Limahaua, e imi a waiho mai no ka ana akn « ka Moi iioko o ks Aha Kiikanwl ; i ua ruia ame 11» hoN\pono;xino aua i m«naoi« iie kuponei uo ka h.Kiponopouo uiaikaia me ka hoomahi aua i ua Kemokn uiai ua »itta e niai; a " Ko ka mka, ni ikea e ke Kuhina Kalaiaina, ua nhi mai 11 a hana n»o nianuili .1 ka hana aua kanaka i loaa ole ka uiana « hiki > le hoi ke hilinai i;>, e lawelawe ana īha ke ano he jv>e tiw.H>pukapnka <lala « vaau lun,v kepa kauaka paha m.wiaoua •> ua eeiuoka e hiki niai ana iloko uei o ke Aupiani, a i jvia ole hoi nialalo o k« olelo aehke Uwpaa haua, a uie ka poe e makeuiake uua e hoohana i« lakou) |« -

I 11 Ko ka M£.v, u * inaoKaa ho nu-a pond «• losa oan I |we kunukA liiki k<- luliuh - ia i hoom&na |vmk. ia akn «>i | ka li\w\>lhwo ana i«* ko au>> i>o \vx> luK>r>\>taj[>wte» a I jxv t»j»en* k>v:iaka h o k;\ k\x>u om kA ham j Aaa > W olelo adikp nu»w«en« o na <.HM\»vvk« uuū \ia ;vim> ] 0 u>;d, « »»o ka p*t« <» nmk' UiHk» l »wsvp h>vh;ik»s» im Uko«;. » e p«y>rt i» »vn te» īaka v> se j«\i, «ol<>« lia«a uia'U | »>'o nv;*>ns. ' "So KA msa, o luvlio' nrt o k:* Moi il>>ko okaAhaK.nkamntn. ras ka hoakaliiiina wai « k*» Kuhina K»5;«-t ainaaiMo k;i KnrJ> o n;t Ms !?<>;»» w« Ikh»-! luanau» nk« ke Kuhma kahnnnui, m > k» ho <v hiiA: umi a ka B\m> o n|i Kin;n <;i, c h.n>j>nk,» ;<k*v j »is l.uk>«>' iā i'lu;\ a oi ;iku \viha jvh k » ;nv«oin c k;» l\»p»' ill\H>|W l UHnkklM, no k: A|W»i» >> lloni»l»JV», .>» ;»ol<> Uo» ' *» ov akw n»t»vun«» ojol«;\ > > ks L l-» « «\\> koi* aj\u\;\ j>s\kuhv <> !>0 »U>ko llv>» i> k«.'| A«}>»UU, l;\\vol.*\W UU» l;k ;»»»,» >iJrUs». ! iuw k« uii»u;i« lum» »»' i» oU\o ta»Uk* lfcvi»»a ilian» n»*w*« «W Ona l»fc* l;> Ī» nv» »U!Ui>»»«; UU> k>AjH»; kannko, **! < W iut> k . »;■> v»»&h»it*. Avh hik» sw :u* kuk.m.4» ke e R»iau» K*fcu*iu» «f hk» U» k>>UH jt:.l><;o " 1 kaiw;» e iA sku a\ UA h»vkiai SA. « »bi »»»i 1 k>» K»th»t Ka'.Aiaii.» ;v k>» iue» īwn assa kn* »t»U» h» »u\*l.uu>§ * \«-l.» !v-w -u »w \hw b«.<u» >.»•.*« k* ftu» Uvv» -. '' "i' '* "I > 1 1 " K >'> > '' li V" k «■>>%.« I . »|» ik.iO Ui.» -,1 , V I \ . .- «* Uvs <S> ; «» j).,\U ii.. UH o K.i *„t u.. ko 1«; lu*.n. h makaiui rv»h* uo K-.i * «h> k«-u <m-n> 1 i «iWJ| K V *?: V «a» «m v». M K>-

kini ]a i le.'i haku e firi« ma ia ano, e heln akn an.a »ie kanaUa panLann i kulii « hoohana ia ai oif!, ake hooko ole ia, a!fii!r., o niwuku hfia'.vi iua ua hfi!twi ia, i ko kauaka <-nfciT kou ju«i uoi ka wa e koi ia ui;u ai. ■ - i ■ . - ■ ,l O kiim6a i lona ole kw lnikilii, i lioiikaka luna ia ae aei a iiana a hoao palia o hoopau aolib«j no ka hiui.a ana ona e<sii;olfu nuii ti;i ainn'fi mai, i hoike nma. iu ae nei n uue mi l!!tku liana •«» lakou 'ka liana, e hoopai ia no i na dala he hookiilii haueii uo ki-la a rue keia ofem ke hoopai ia imua o kekaliī Aha hookolokol i loaa kn mananua ia uieā.. ' . •'Eia nae, aohe he uiea īua kftia tnau Olelo Hooholo e . .akeakea aku ana iua haku h&na m«i ko lakon hoopaa aelike-haua maolī ana aku nie ua poe eemoku la mai iia aiim e mai; a ■ ___ . - _ ■_■ "Eia hon hoi, aole i pili ke-iā.īiiau GlēTo Hooholō 1 na .' aelike me na eemoku mai na aina e niai, e hauu ia ana e ka Papa Hoopae Limahana, a i ole n.aJalo paha o ka lakou hooponopono ana. "A e hooholoia, o lilo keia Olelo Hooholo i Kanawai mai ka mannwa i hoolaha ia iloko o k;ekahi a mau mvpepa paha i hoopuka ia ma Honoliilu. "lianuia nia lolani lialealu, l keia la 24 o Dekeniaba, M. H. 1880. (Kakauinoaia) KAL k \KAUA R. " Kuhiiiu Kalaiainn, H. A. l'. <Jartcr". - E hooholoia e ka Moi iloko o ka A"ha Kukamalu ma ke noi a ke Kuhiua Kalwainn me ka Bnro o na eemoku mai na aina e inai, penei: No ka uiea, he pono no ka malama ana i ka lehnUm mni ka hha ana o na mhi lele o n M nn pono ia n>i eomokunmi na aiuae~mai i hoopae ia iloko o keia Aupuni. No kn mea, lie pouo ka hoomakankau aua i kahna no lakou, kahi o lakou e ma- * laina ia ai mai ka Inwelawe «» kekuhi ī>oe, me kaheolako iaj ikar ai a uie kahi moe a hiki Ika manawa e loaa ai ka lakoi} hana, nolai a e liooholo ia: Akalii. Ma ke kn ana mai o kekahi moku i kekahi awA-ku mokn o keia A';pum in- !3,ueeinoku rani n&niaa e mai he sUaoi aku paha, no . iin haua iloko o keia Aupuni, aoie iakou e ae la e k-n i.<.ka maika moku aku, ke luaa mua ole ka mai ka iV;esi<lenn a Agcaa pahft o ka buro o na eeinoku inai na uina e uiai.„ Alua. Ke loaa ua ae la; alaila, e hoopae lao ke Knpena īuka ī na eemokii niru na aina e mai nia kahi i hoomakauk;iu la e k;i Buro malalo o ke a ka Agena ona Oni'o la. e : Akolu. Ina kekahi alumoku o kekahi moku i lawe mai.i naeeinoku ī okloia e hoopae īuka ī kekaln ohua a eeiuoku paha ī olelo i„, a o ke'kahi iriea e ae 1 kokua e hookokono p.i!:a i ka lele ana mka o kekam nhua a eemuku paha, ke loaa mua ole kn ae i hoou.aopopo ia ae la e na Pnnkn elna nnilun , e hoopio īa no oia i na elala ao!e e oi akh uianma o lea hookaln tausiini, ke hooholo kekaln Luniiknuiiwai Hooniwlu a Apanapaha pela. A!ia. 1". nana pono ka Agena oka I'apa t)la īke ano 0 na eemoku a mai n t iima e mai i hoopae ist īuka tna ke kahua ī olelo la. e liko me na kauoha a ka Papa Ola i manao ai l.e pouo no ke ola o na eeiaoku a me ka lehuk-bu. Alima. E hmlako ka Buro oua eeuioku mai na ama e m;a i man nuiheleoleio kupono, i liiiei m ī na eemokn a pun ke īke po:io me ke kauhke ī ka lakou mau hana malalo o na aehse; a nia keia ke haawi īa nei ka mana i ka Agena o k;i Buro o ua eenioku mai na ama d mai e houle aku 1 ka j'oe komo kulenna ole ma kahi o na eemoku, a e laweiawe 110 oia ī ki'kahi'man liai-a >e ui pili ī ke kuonoono a me ka noho'na poilo o īa mau eemoku, oim luk'in e noho ana uni kahi 1 hoomekaukauia. Aouo. Ke lii..(>pai» ia ka eeniuku no ka hana maialo 1 o kekahi aehke i Uana īa ina ke KaUua i olelo īa. e uku i ka niea hoohana ī t,mia nala no kela a me keia eemoku i hoopaa īa e īa ii e lioolilo la m niiai flala e ka Buro no na hlo o ka malama ana īa mau eemoku a in<: ke kahua. Ahiku. Ina e īnakeniiike ole kekahi o u.a eemoku e hvopaa la lakou iho ma ka hr.na alaila mauiua ae o ko lakou liaale'e ana i ke kahua, e ha;wi aku lakou i hoiku kupono ī ka Peresi«leua o ka Buro o na eenioku mai na aina e aiai, ī mea e uia .popo ai aole lakou e lilo 1 poe a«a huukae a o uialama īa aoi e ka lehnlehn. Awalu. E lilo keia ole'.o lioonolo i kanawai mai ka manawā 1 hoolaha o kekahi īiupepa a mau nupepa paha ī hoopnka la uia Honoluhi. Hana ia ma lialeahi loLmi i keia lii 14 o lannarī, 'il. H. iBil. KALAKAOA R. NakaMoi: . | ' ; H. A. P. Carter, Kuhina Kalaiaiaa.