Ka Nupepa Elele, Volume VIII, Number 42, 16 April 1887 — HE MOOLELO KAMAHAO. NO LUSARA. KA MANU ILOKO O NA MALAPUA KA LIO WALOHIA I NA AINA O KA LEWA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAMAHAO. NO LUSARA. KA MANU ILOKO O NA MALAPUA KA LIO WALOHIA I NA AINA O KA LEWA

Ika pau ana ae o keia maa mea pane aka ta o Lusara e knu ipo e hoi oe, mai noho !oa mai oe o loaa pono mai kaua, no ka mea ke nakeke mai nei feeia mea. Ae aku la ua keiki la a puka aku la oia a holo aku la ma kekahi aoao o ka-ma!a-paa. Ika hiki ana aku o Le3uelo ma kahi a laua i noho ai, aia hoi, aole laua heie liuli ae la oiJ mao a maanei, aohe no belo»»iki, oiai, na holo aku la oia no kooa home me ka inama nui. Ike keiki alii i hiki aku ai i kona home aia hoi ike mai la o M*iamn!anva Olino i ke ano e o kona mau heleheleua a ua !epō ia ke kuli o kona lole wawae, o kona !a'>o, bo ho», ua Jiele a kunahihi me he mea lāa ua kaawale paha ika lepo a, mamne ke kuahiwi o Maunakea i ka haawe a ka hau. I keia ike ana aku nae a Malamalama Oline, komo iho la ka huh<i iloko on«, aole nae oia i hoopuka aku, oiai ua huhu loa oia; a o kekahi nohoi, aole no (aoa i hui olelo mamua, aole no hoi i papaleo he ole loa no; aka, '• o ka hookohukohu Kauaula, ka makani o L'lupai."

Hoi awiwi aku la ua keiki ia a komi» aku la iloko o kona rumi, hanle aku la oia maluna o koaa moe « hiolani aku !a ma ke ano ua luhi i ka hana a ke aloha Oiai boi ka luahine e *>uli hele ana ma o a maanei no Rusara, a no ka loaa ole iai , ku ae la oia a hoi akn la; a oiai oi« imua o Malamaiama Olino, ua ninau mai ia u» kaikamahine la: Ua loaa aku nei no ia oe kela kaikam-»hine ino? Aohe i loaa aku nei ia'u; he ane paha ua hala mua oia, wahi a ka luahine. Jsfo keia nvea, pane aku lu o .VTalamalama Oiino: E heie ae paha wau c- »;.ana iaia i kauhale oka poe kauwa, rr.il ia aia oia i'aila k«hi i pee ai. Ae aku luahine, a hele U o Malamalamn Olino. laia i hiki aku ai i ka hale o na hai iwahme, a komo aku la oia iloko, aia hoi, ike aka la oia ia Rusara, e noho mai ana me kena ma« helehelena i hai«mu la e ka nani, ka maikai lua ole, a •ohe bo! he wahi aka naau e kamawae aku ai nona. 1 ko Malamalama Olino ike ana aku i na helehelena o keia wahine, a ua oi loa ae hoi kona nani i keia wā i ko ka wa mamua, nolaila, kuko toke iho la ka na'au o ua Malamalama Olino la i mea e make ai no keia wahine, a wahi ana i puana ae ai: Pehea la waa e hāna ai i make ai oe e keīa wahine ino nui wale ?

No kekahi toiu minote kona ku ana, hoala aku la oia ia Rusarame ka pnne ans iho: E, e ala oe, no ka mea, i kauoha ih mai nei oe o ke alii o na alij o ka honua, e hele aku imua ona, oiai, i keia īa, e make aoa oe. Pene aku !a o Rusara i kona puoho ana ae: Heaha keia, a heaha hoi ka'u mea i hana ai ? Mai niuau mai oe ia'u, no ka mea, aole »u i mnopopo; ooeūo paha ka roea i ike ka mea i hana ia hewa. Pane hou aku la no o Rusara: Aole au i hana i kekahi iiewa, aole hoi i kekahi mea e hoopoino aku ai i ke ola oke aliiwahine, a me kekahi mea e ae paha, he ole loa no. E ku ae a e heīe mai, mai hooloihi kamailio wale 6e, oiai, ua kauoha ia mai nei a®, ma oe e loaa ia'u, alaila. r ieou wa no ia e hele mai ai; nolaila hele mai oe. I kela wa, aole e hiki ir. Rusam ke noho iho, oi*i. he kauoha na ko alii, noIa»Ia, ku aelaoiaahele aku h. lūa e helo ana mī Malamalama Oliuo, huli uwi U uii Malaiiūilhm.i In a p.ne n-.a' h iaui nei, penei. E kuu hoa?:ole mai na ainft m«mao tnai o ku lewa. u :ilo i a e k.uia ke |ū\l g HoW: ku mi ©e

makpni ke ninau aku nei au ia oe, a e hoi-1 ke-inai no hoi oe me ka pololei, ina ua: Hana io oe i keia mea, a oia hoi keia: Aole anei oe i launa me ke kdki a ka luahuie kupua i kei« la ? Pane aku la o Rusara me na nanaina kuoo: Aole au i ike iaia, a aole no hoi an ilaunameia; o kau ka paha ia i kii ao nei ia'u? Aole, aole nia, he mea okoa no ka'u i kii aku 11*1 i» ue e hiele paha kaua !aIu laua e hele ana a ku iniua o ka !uahine kupua, pane mai la ya luahine la: E ka wahme, aoleanei oe i mnalo maloko o kā mala pua ika wa e lailai ana a ka la ? Pane aku la o Rusar«: Ua maalo no au i 'e' omamalu ana o ka ln j a i ka wa au i oiolo mni nei ia'u, aole au i hele ia wa Pane mai la ua luahine la? Ta oe nia,loko o ka m»la pua, heaha knu han» ? Pane Bku la o Rusara: ia'u maloko o ua mala pua la, aoie a'u mea i hana ni, aohe hoi he mea i maalo ae maloko o laila, owau wale iho no.

Pan'e aku la ka luahine: Aole anei i haiawai oe me kekabl o na keiki opiō malaila ? Aole, hole loa, wahi a Lusara. Ua ike no au! TJa ike noau'! wahi a Mslamalama Olino i pane m*i ai. Pane ae la o Lur ra, e kuu makamaka maikai; mai hoao hoi oe e īmi i i7iea e ano eeinoko kaua noho ana; no ka mea, uh ike uo hoi oe, aohe kana i maa ma ia ano hana, nani do hoi kou aloha ole ia'u. Pane mai la o Mnlamalama Olino. He!e pela, mai hoao mai oe e hoolialike me a'u, oiai, owau nei he alii au, aua helo mai no »u me ko'u ano aln, a o oe, ua hele mii oe ma ke ano kuuwa. Pane aku la o Lusara,ke kaikamahine a ka mako-na nui wale, nani ke akamai o koa lehelehe m» ka imi kam»ilio ana, e hai aku «u ia oe ame Leduelo ka luahine kupua uei, aole au he kauwa akn, ua hele aaui au ma ke ano be alakai maikai nou i keia wahi iualihini nei, oiai, ooe aole i hiki mua.ma keia walii. a ow;»u nei ua alo walo ia no eau keia mau wahi a pau, a he:iha la kau e paue mai «ino Wahine hoopumpuui oe! Wahiae hoopunīpuni oe!! I keiā wa, kauoha koke oe la ka luahine Leduelo i kekah o na' kauaka koa ikaika *■ lawe aku ia Lusara a hoopa» aku ilol-o o ka halepaahao.

I kela wa a Luaara i lohe aku at 110 kooa pomo. kuīu iho la kona mau wmmakaa pane a'e la o'a. ''la oe no au eke aloha la a mam«ino."

Law* ia aku la ua Lutara nei a k«ua » pna aku la oia i ke anapuni a Limaloi, kahi kapono ole nona e' noho ai. laia i paa aku ai, a hoi mai !a hoi k« mea nana oia i hoopaa aku, puai aela ka leo uwe h»alo'ulo'u o ua LusaTa la no kona aloha iaia iho a oia kann i puana maiie ae *i penei: Nani ka poiolei o na 01010 « kuu mahuaWane Manu EUele i pane mai ai, he oui n » poino e loaa aua ia'u ma keia mau alahele, aob hooko la ana paba keia. Oiai, u« Lusara la e uwe ana, uia hoi pa-e mai !a kekahi leo ms kekahi aoao m'ai oka ha'e penei: Owai keia mea e nwe mai nei ? Puiwa ae la o Lusara a hoolono hou iho la ika mea nona ka leo, a pa e hou moi l* no ka leo ninau ma kekahi aoao mai e like me ka wa mua, ia wa pane aku la o LuSura owau no keia o LuSara. Ia wap»ne mai la ka leo, Aha! Ooe io anei o L'isara kuu haku ? Auwe! Ina o oe io ia i bele wahine mai U mui ka aina mai o Peleeia ke one luuau o kaua.

la wa ano eaela ko Lusara noohoo a pane hou aku la oia, Owai oe e ka mea nona keia leo e pa-e uai nei ī'au ? Pane mai la Ka ieo, owau no keia o Hiwiadn (Nebo) ka liona uana mai ia oe mai ka aina kamahao mai a ī Peresia a lilo oe i manu kanuhao, a o ka mea hoi e noho ana malaio o kou m\u wawae i na la a pau, eia au la ua paa iloko o ua kaula hao a ka ehaeha, a o ka'u hana īa c kaniuhu nei i na la a pau nou ? a me a'u nei, a la au e pakeie ai. I koia wa, i uwe kuo aku ai o Lus»ra ma kona tumi t.ku i kaua lioua roc koua u\V6 helu auA aku no ko laua poino, ko laua ike ole hoi kekahi i kekuhi, oiai ua ipihi n» la oka nalowaie ana o kana lioua mai #ia aku, aohe nae he wahi e hui ai. me ko Lusirn manao kuhihewa ua make la k*na liona eia no ka oia ke ola noi. Nineu aS<u U o Lusara iaia. pehc;« la aw e ike aku ai ia oe e kuu liona m:nwai ? Paue mai la m iieiia auhea ko k*hi omau ? Ei» ns t kuu p«o kahi i kuu ai w;vhi a Lussird,. K weho ae oe i u; kahi lauaho U <u a V r '»a' oe ma Wa poNaku ma ka ft')no inauka neu wahi a liona. la wa weiiH koku «e U »a la a uky U iĪ4 uiī» i kUUuulii ma\

f inia. aia hni e like me ka olapa ana a ka ! uwila hoholo ae la kekahi'paku aniani a o pohaku hoi ua na!o nku la ia, a in wa i »ke maopopo aku ai o IjUgara i Kan i liona. Pane t»ku la na Knsarft la, auwe ! noo no kn ia e kuu fiona punahel*?, eia no ka oe ke ol\ nei, e kuhi ana wnu ua īnake oe, nan« ke aloha o ko'u ike hou ana »ku i oe Pane ma> li ua lion> ln, e wuu hoku maika lon, nole wau 1 manao mua, e uhai mni ana oe mohope o'kuu moheu, eia ka e hele mai ona 00-; heaha la hei, nnni ia ua imi mai U no oe mnhope o'u, e !«nakila ana paha kaun, nola pahn; aka, na ke au o ka imanawn e hoike m»i.

,: Auhea la ko pono līma ? wahi a ua li. OU'I la i ninii.u a!.u ai. Pano uiai la ua kaikamnhine 1« .m* kekali ao -o mai : Eia no ke paa uei ma kyu lima. "'E wehe ae oe i ua komo la a e paki mai oe īluna o keia psku aniani, i hui pu aku ai kaua ī kahi hook»hi. Ia wa uo i wehe koke ae ua kaikamahine la i kana komo a nou pololei aku la iluna o ka paku nniani, a nahaha |>u ae la ua paku aniani la a hui pu ae la kaliona me Hosara iioko oko iauo aloha pumehana.

No kekuhi niau hora keia, uwe ana o laua, a i ka mao ana ae, pan'e aku ia ka hona, "X keiu po, e lilo nna ka īaaina o kein halepaahao i mjßa ole, a me.na mea a pau | mea o!e wale np, iāa one he nloha ko īpo ii, oe." Paae aku la o Rusara: Owai la ia ipo a'a au e olēlo mai rici ? Paae aku la: 0 ki l'pn», ka mea au i aloha ai, a o ka *raea lioi nina i hoohaale i kju kupaa, a lilu oe i vv;,hiue auwana m.a ka lewa no ke alolia Jcane a ipo hoi.

Oiai.no laua e kykai olelo an«, a i ka uhi ana mai 'o ka po, i > wa, pane aku Ia ka ii oua ia Rusbm kona haku : "E kuu haku wahine, ano ko «'a e hele aku »i ma--loVo aku o keia halepaiihao nei. Pane »e la o 81)8=11'»: "Ka ! Aole paha e hemo ann, no ka me», ua ka puki. *'Aia tmi pahn ia'u e hemo ni," w«hi a ka linna, 4 'no ka mea, ua hana» la mni no hoi au ma ke *no eepa. .1 lie ' wahi" mana iki'no h«n ko'u nt>le no n3TTTkB nui loa aku, akn, ua lawa no ka mana no koua e hemo «ku » mailok" «ku r> halop Lah-io.

r ke!« wa. ku like -ie hu;i » he'« -'KU 1«, a .na k • poka e liemo »ku ai iwaho, wiliwiii ae li< ua'lioni) la l korj?» huelo, 'n luk a'kn la m 1 » ka pnk'» a he koh« ana he ' 0 mai ln ka pulf!« me ki nakeke ole, a nku h Ihuh i kn poulmli mai 0 k hi'e 0 ki luahine Led'ielo. Pane nkii 'a ka liou** ia Rns sra: Ano kb kaua wa e liele aku'ai no kahi a ko ipo e noho m;ii ia; m ilia p.tha, o nloha' mai oia ia oe, a ae mai e heie pu ine k.tia no uo kau l » ais* a'ai'a, 0 ku p»u nn ia o ko kaua pilikia lilo ke aloha nau n m u loa.