Ka Nupepa Elele, Volume IX, Number 2, 30 July 1887 — HAMEBIRE [ARTICLE]

HAMEBIRE

A ia wa i hului pao ia aku ai na koa n pau o loko ona papu, a me ko loko o ka pa alii, a ika nana aku, kauluwela iua n» alanui i kn nui hewahewa o na koa e hele la, aia ka iiina tio ka u8 po. Iwaona o keia kaoo e naue nei, oba moi pu kekahi, a ua aahu ia nin me ke kapa kiia o kekahi 41ihik3ua, a ua luuia M oia i kona ano moi mai kā maka mal oka poe' oluna o ka moku, a e alakni ia ana hoi keia iieluoa ko& e kona msu alihik'aua punahele,.me ko iBkou kaena pu ae me nu i aolelo keh.t ma ko lakou mau lehelehe. "ae!) ? <*' paki iho ka hou i keia poe knknikahi, a pau e uo i ka mukaia." He niea oīaio, o na huaolelo a īakou i hoopuka ai, 1 na aole keia Hipa Eleele o Maritikua, ina la aole he ahailono o keia poe oluna o ka moku. Iloko o keia wa, ua ahuwale loa na helehoiena a pau o ka moi iniua o ka maka hookalakupua o ka Hipa Eleele, a oia knna i puana ae ai o kou wa hope loa keia e paa ai i ka hanohano o kou nohoalii, a e hooliio no au ia oe i kjanaka aea haukae hpalele loa, a me ia ano auaoei oe e auamo ai i ka ehaeha o kou oia ana mrluna o ka honua i panai do kau mau Inna ino maluna o kau kaikamahine. Iloko o keia wa, ua pun.i na wahi a pau 0 ka uapo me na hehina o na koa i lik<3 me ka naonao a aia hoi lakou ke olohio la ma kela a me keia aoao o ua wahi moku !a, me ka pinana ana ma na wuhi a pau e hiki ai 1 ko lakoā mau kapuai ke hehi iho me ka maloeloe, a ke hoopuka ia la hoi na huaole■i.o awaawa oka hoino mal ko lakou mau lehelehe aku, me ka nianao e hoolilo i nft mea a paa o ka moku ī me« 010. OUi na mea a ptu e hi-o ana iluiia o ko lakou m»u manao pal«ualelo. aia hoi, puai mai ia na hunoielo ku i ke oolea, mai kekahi aiiikoa mai oluna o ka moku, a e ku ana Qia ke alapū me kona mau kahiko ana* panapa e huiaii ana: B ka moi hookano, maoao anei oe o kou huna ana i kou ano »lii, oia kou mea e pakele ai mai na lima aku o kau kaikamahine ponoi, ua mea au i kapae »e ai me ka naau m&kona o ka loko ; no. Aole loa -f>ela, oiai, ua kokoke niai kou hopena, aohe mēa nana a hooloihi hou aku i ltoo n<->ho»lii an», wahi a ka 100 i pae inai *īr A iloko no hoi o keia wa i ulele aku ai n* koa o'kn moi maluna ona koa eko kehakeha mai-ana iluna oke alapii, e hoike ana boi i na ai o Hinakahua, ke hele la a pii ke kai i ke ehu o ka !akou maft mea kana, a maanei hoi i ike aku ai ka mea kakau ia lakou a pau e oih puielo ana i ka lewa, me he poe lupe kai/aiaipola o'e la lakou, ke opeapea. A i ka manawa pokole wule no, aia hoī, ua meha na leo a pau. aohe hauwaluau elike me na minute mamua iho, a oka moi hoi, a makuakare o eia oia ke ku nei me ka hamohamo ana i ke kuala o Puna, oiai, ua haohia aku "kona mau koa e ka wai nui aohe opala kne. lloko o keia wa i ulu mai ai ka manao iioko o ua alii hookano Ia e mahuka oia i pakele koaa ola, mai ke alo aku o ka mea nona keia raoku, a iaia e nalu ana pela, iohe aku la oia i ka leo i ka pae ana mai: E noonoo ana oe i ke aha? Aohe ou wa hou aku no ka noonoo, oiai, he pio oe na'u » keia wa? la wa no i ik'i la aku ai he keiki opio e maalo ae aua maiuna o kealapii me na helehelena i hele a nenouia i ka la, a e kilohi mai «na Kona mau nanaina maluna o ka moi eku aku nei i ka uepo me ka nele i na manaolana o ka ianakila. Pane <nai la oia me ka ninau ana: Owai oe? 0 ka moi o Kina v»ahi a ka pano. 06 i° k«Jka makuaknue o S»namirohae, ka mea au i kipaku aku ai me ke kuewa. A Lau hana o ke ku aua ma keia wahi? E nBna aku ana au i ko'u m&u koa i pii aku nei iluna o kena moku, aia la lakou ī hea kahi i auwuna ai? . Aia lakou i ke aupuni uhane. i ka aina o Miiu, wahi a ke kanaka ui opio e ku ana i ke alapii. nona hoi ka inoa o Hame Bire. Aka, nou e ba mea heluheln. aole loa oia ka ©ea oiaio, aia lakou i ka umii paa o ka aina o Maiuikua, ka home aloha hoi oka kakou Hipa Kiee-10, aia lakou n pn u ii a il a kahi i auwanu af no ke koena o ko lakou mau la. I 1 U «a i lohe pono ai oka uioi ina huaolelo i panai ia mai no kana uinau, ia j wa i hoomaopopo iho ai oia, ua pau'loa la-| kou a pau i ka make, uolaiia, huli ae la oia ! a hoomaka aku la e holo me kn mama nuij a iaīa e kuupj»u ana i ka mama ahai o kona mau kapuai wawae no ka |ia ii, ,-ia' hoi na leo hooho ma ua wahi * pau a kona< mau kapual wawae e hehi aku ai, e j»anc ! mai ana i kela mau huaolelo; j Auwe ke alii mahuka A u a,V ke »iii hohe wale!!

Ka Punawai Kupua Belemona--a me Ka Ouli Pahaohao o na Huaheiu Ekofu. ■ - - - 3,45, 7.—-—■ —- Aole na ka mea nawaliwali e kauoha mai ia'u e kukuli aku malalo o kona mau ka« puai haakei i Lelu ole ia kona mau iniha, aohe a'u kaikamahine e o' 1 * nel, uā niake kahiko oia mamuli o kona lawelawe ana i ka mea haumi'a, i ku ole i ka eehia o ko'a uohoalii. Nolaila, e hele oe a h ii hou aktī, ua maKeniake an.e ike pono i konrf rrīnu helehole* na 1 ka hoia 12 pono.i'o keia 1», a »a manawa au e kau aku ai i ka hoopai malunaona, e wiki, mai lohi. . . Ua ahai hou aku la Ka eleleji keia niao hu«olelo hoouluku noonoo ona kamahele a i kona wa i hiki aku ai ī kahi o ka moku e ku ana, a'a hoi na koa o ua moku hookalakupua 3a, e holoholo ana imua a ihope, me ko lakou niau kahiko hi t hie o ka oihana koa, a i kana hoomaopopo iho, me he ia, he poe wale no lakou i lehia ma na hana o ka oihana hoOkahe koko. Ku iho la oia i ka uapo me' ka weliweli nui, aka m&muli o kona ano, he elele m»i oia mai kc alo m»i o ka moi, nolaila, ua paae aku la oia me keia maa hunolelo moaknka: Ma ke kauoha aba moi. oia su i hiki hou mni la imua 0 ka mea nona keia moku, e hiki mai ana oia ma ka hora 12 o keia la. e nani, he«ha la ka hana nui i hiki mai ai 0 keia moku i keia awa, ina no ke kaua, alaila, ua maknulf«u ka raoi a me kona puali kaua nui e hoolilo i keia nioku i luahi na ke ahi, a ina no kekahi manao okoa, alai'a, he mea okoa ia mailoko aku o ka puuwai lokomaikai o ka moi. Ua pane hou ia mai la na huaoleio me ke oolea loa, i oi aku i ko ka mua, a o kekahi oia m«u oia iho kei»: "Makehewa ike kanaka palaualelo, a hookaumaha i na kannka ke hele mni e hehiko ilana nei o ka moku i hoolaa ia kona mau papahele me ka wai hooluu o ke hloha, a aole loa hoi i makemake ia kona mau lielehelena e hoikeike m«i inaua o ke akea. Nolaila, ke kuuoha ia aku'nei oe, e hoi a hai aku iaia e holo i pakele kona ola, a i ole, e haawi mai ika mana oka nohoalii iloko oka poholima oku mea nooa ke|jk moku, oiai ks manawa, aole i hookala ia ka pi ona mea kaua. O kona palekana keia e kauoha ia aku nei i ela honua. Wa keia mau kukai kanailio mawaena o ka elele a me ka Hipa Ēleele, i haalele fnai ai ua elele la no ka hoi ana'ku e h*i i ka moi i keia niau olelo. I ka wa i lohe pono ai ka pepelao o ka moi i na huaolelo mai ka waha mai o kana elele. aia hot, ua ho-a ia kon» maina wela, a elike me ka hikiwawe o ka hoomalam»!»ma ana oka uwila ma na wahi mamao, ppla na huaolelelo awahia i luai ia mai'oko aku oka waha oua moi la, a me ia ano oia i hoouna mai i na koa no kahi a ka moku e ku ana, a e hopu n pepehi i na mea a pau me ka hookoe ole i kekahi e ola, a e puhi aku i ka moku i ke ahi, a e lawe pio mai i oa waiwai a pao maluna o ua moku 1« o na malihini. Ua hooko ia keia kauoha t.ie kaliikiwawe e na koa, nona ka huina i hiki aku i ka 600, a me ka maniolana holopono a lakou 1 li-a makehewa ni, i nee awiwi aku ai lakou me ki puahi nui, aia ka iiina o ko lakou mao kapuai «awae no kahi a ka n*oku e ku ana. a me na kaina wawae o ka hopuhopualulu i pin«na aku ai lakou ilwna o ka oneki ine ka manao e pepehi i na mea a pau. Aka, ua like lakou'me VlHfmakani aheahe e pa ana i ke awekei. a*"niamuli Uol o ka mann oka Hipa Eleele, ua hoonna i i oku la iakou a pau ika aina o Maritikua, k«hi hoi a lakou i manao ole ai, o ko lakou luakupapau no ia e make ai ; aole nae ma ke ano he make, aka, e noho lakou i pog kanak» no luna o ua aina la. Ha»a ae la elua hora oke kali *na o ka moi, aole nae lakou a pau i kpi aku, a eele iioi i ike ia ko lakou hehi hou ana i'una o ka uapo, mai ko lakou wa i pii ai iluna o ka moku a hiki ia wa. Nolaila, nui loa iho la ka huhu o ka moi i k«i« poe koa i hoouna mua is, nolaila. hooi hou aku 1« oia ika nui o nu koa o kei* | hoouna ana, i oi ralu« aku i ko ka mua, a : m« ia nui i ka i hou aku ai no ka lua « ka manawa, a elike me ka huakai pakalaki mua a kela poe i hele a», pela no i ukali aku ai keta pn« mahope oia meheu, me ke koe ole hookahi wahi ahaOono, H«la ae la he mau hora o ko ka moi koli hou ana i k*ia poe, aole no i hoea hou aku keia poe i hoouua ia imug ona, aole' ia he mea e hoonele i« ai koua huhu. aka,' he mea e hooi paumi aku «na i ka inaiha o! kon» puuwai u;«lioa. i awili pu ia ct)< na helehelena iKakea !

!Sa Weia mau leo wawalo e UW3 ne la malalo o kona mnu kapuai, i hooi- aku i kona makau, a ku ibo 1» oia i kahi thookahi, me he me« !a, he !io ua holo ia a paū ite aho i ke kula o Kanoenoe, ba hele a nae ikikahanu. Ku iho 1a oi? hoomaha, oiai kona hanu u hele a paupauaho, a oka wa īio hoi ia i meha iho ai ba iohe ana o kona niau pepeiao i na leo hooho, a i ka moo ana ae o konn pioo, hoomnka hou aka !a oia e holo, »ia hoi, puni hou mai la na leo hooho iOl pakela aku i ko ka miin, a puana hou*nat iaE ho!o ana 'oe ihe» e ka n>oi kuewa, au i manao ai e pakele kou ola, aole loa oe e pakele, no ka mea, m knu mau hana ino i imi i kou hopenn. Aia wa no hoi i puni koke ae ai oia i kekahi poe keik' opiopio o na helehelena, a a«a hoi ma ko lakou mau l;ma he mau pahikaua pokopoko, nona ka loloa he hapa kapuai wale no, a me na leo like loa i pane mai ai lakou i ka moi: Eku iho, a mai neeu hou aku o lawe koke ia auanei kou o!a me ka hekalin ole, wahi a na poe keiki opiO !a i pf\n? aku ai i ka moi: I ka wa a lakou e papa olelo nei, he mau ahana wale no ka mamao mai ka Paalii m*»i a Irahi a lakou e ku riei, nolaita, hooikaika loa ae la oia me ka manno e holopono kana mea imanao ai, eka, ao'e «ae pela. ' 1 Hooikaika eie lana moi !a e kahoa, mē kona leo ē kahea ana e kokua! Ē kokua! Aka, o ka mea i ike ia, aole loa hookahi mea i hoea māi iwaho o ki pukapa e kokus iaia a nalowale aku la oia i ke anapuni a Limaloa, a pah hoi kona holuna no ko anpUni o Kina. ' Iko kakahiaka r> keknhi la ao, aia hoi, ua paa pono owaho o ka pukap* o ka Paalii i na koa no lakou ka heluna i hiki_ole i ka'u makapeni ke helu papa aku. a ehaawi ana hoi lakoa i ko lakou 1 ike oi kelt kela ma ia hana mamua o na kanaka lauoho !oloa oua aina ls. . Aole i pau.