Ka Nupepa Elele, Volume IX, Number 50, 30 June 1888 — HE MOOLELO HOONANEA NO HAMEBIRE [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONANEA NO HAMEBIRE

K A PUM AWAI KUPUA O BlLEMONA A MĒ K-Ā.ŌULI' PAHAOHAO ONA HUAHELUEKOLU 3, 5, 7. Ke nee mai nei na paka-oa awa mamoa, ke oooa mai oei ka ikuika kaomi o ka makaoi maluua iho, aka, aia uo ia ka moka ke mawehe la i kooa alahele me ka Diaafehi noi. A aia hoi.na leo mele heonani o ua keikikaae a me na kaikamahiiie e haawi haaheo ia maluna o ka papale o ua wuhi moku kiakahi 'la. Aole no paha i poina ko makoo mau makamaka heluhelu i kela poe hookani mea kaoi i e hele huli aua o Maae Tuliana i kana aloha uaalnna no o ka oneki o keia waiii kiakahi, a oia uo keia poe haku mele e hoohauohano nei i ka huakai hele a aa poe kamahele la ekolu, no ke ala hnli aloha a ua poe ala-

j Iloko o keia wa e hele awiwi la ka I nee aua o ka moka imua, ke lohe ia aku iu d» ]eo hauwawH o ua kupud o loko o ke aouli, i ka i ana mai. ♦'E hopu i kela uioku kiakahi, ka mea hoi e hele mai uei e wawahi i ka maluhia o ko kakou aupuui lani, ka raea a kakou i hooiaa «ti no ko kakou mau pomaikai pilipaa-" I keia wa e hauwai&au mai uei na na )eo, uia pu ka lao a ka ua, a me ka welro*eii o na leo o ka, bekiti ke paboI a la ma ka boqo o ua Wi>hi moko la hao mai la ka mnkaai me kona ikaika Hohe mea uana e pale ae. Ouou ia aku la ua wahi moku iloko o ka ehuehu o ka ino, ame he mea la, o kahi a ua wahi moku la e holo ala imua, me he mea la, aia oia iluna o kekahi moaua akea kahi i holo ai, a o na pouo a pai o luua o ua wah) moku la Inuluna o ka oueki, aole hookahi wuhi mea i koe iho, a o ke kapeoa a me ua w&hi elua, eia lakou a pnii ke hoopn nei ma ua rumi liihi o ua wahi moka la.

Muni no ka hoomaoo o keia wahi moku a me kona iiihu kaoaka, aka, ua ike no kakou a pau e na makwmaka heluhelu, he mau wale no lakou a }>au no ia hana, a Hohe lioo kahi mea nana e j»a'i ko iakou mau yoo, no ka mea, he |HK" wale no, ua ailoio ia tmt ia haua. I k«ia wa e halnku uei ka ino, & e hanwalaau nei hoi na leo, niai ka waha -n\ni o na kupua, a e waw«lo nei hoi ma ua wahi a pau o ku lewu, a un [»iha j>u ke ea i ko lakou mau leo kau(uuha. la wa koke noj me ka ele« nui i o nku ai o Ugelcgioa i kona kookoo laan Suini:i, h annpu aku hi ka mvila 1110 ikiiika nui a m.iholo is ;»e līi. k:i lewa : \iin i «• uu u:.i' «>K oia īk>i k.t aoao auuK' a ino-ka nu>. u ma ka ;,oao imn iie iuk,»'.. ; koiuo alvii iiime Ua 0 u'o utīu I*JV. wi UiuhU O Ui)

paa, aka, be neo uaei a: »IM, wia kahi & e nee akjL nei no ma», aia molpila ka oi !oa aku o # b» manaouao ona ake pinapinai maa mai la na o iloko o na sefeona a paa, a aia hoi me he mea la, he kinia be ieholehu wale o na kupna eia iluna e ka oneki o na wahi moku nei kahi i hoopunana ai i bo lakon inaiua noi me ka manao e alapoho holookoa i ke kino o ua wahi moku la, a me kona mau mea hooholo eko'lu.. ■ ■■■ ■ ■, >.'■ ■■I'-' la wa kokeno i pii mai ai ke kapena o ua walii mokn la mailaio mai o kahi rami kapena o ua wahi moku lu no ka oneki o ko lakou wahi mokn, <« tue ka leo nui okalakala oka gq&k i hoopiha i ka naaa koa a me ka wiwo oie, pe!a oia i pane ako ai i na men a pau e hoonohonoho nei iluna, oīm e paaaua no oia me kookoo kupuv. ;> pane aku la oia imua o lakon me ka wiwo ole. -■.-.■ £ na keiki o ke ino, ka poh i h«navii« mai aohe h« puuwai iioko o lakou, k« k oha paa eku nei au i« oukoa, e hn»wi ( n<» mai ia oukou a pao loa i woe kauwa ia -. elawe na'u, ma ka inana o ka.u m»u o-i ' kauoha, i bibi ai in'u ke hoopakele ae i k'» oukou mau oia nnlhipili aua, mai ka n. iv.t aku o ka'u mau huaolelo.

Nolaila, a no ka wa, e hoilee mai :<:> hoaiiona o kooukou ae, t hiki ai ia mafc<»u ke hoopakkle aku i ko oukoo mau uh -'=o haukae, a ]|i iiio ai «oi oukou a pau i<> \e maikai h hooiohe inalalo o ka'a kauoh» j Mo keia mau hupoleio oia i hooki ih-« <-.> j i k:ina mau olelo ana, me ka m«op ;iOj mua iaia. aole e nela ko lakou kue rufai O ka wa no ia i wawnlo ae ai na- Uvt hoopaiakuli o ua poe ieleiona ia o ka p- a hoo*io ae la ko lakou mau leo, e hopu >a o Ugelegina Kanui a me kona n(bu .toa' hele elun, a i na aole, e pepehi aku ia !*• kou me ka bo(tpakele ole i kahi mea; Eia ba wa oo kakou e hana ai i ka h:n* me ke kali bou o!e aku i wa hou aku, eni. ins kakou e hoopakele #na ia iakou pomo ana ka ihiihi e ke kapu a me ka eehi i o ko kakou mau aupuai lehulehu, a e ah: <> ho holooKoa no hoi kakou i keia w.hi moku a me kona mau mea a p»u, iloko o ko kakou mau waha manoanoa. A ift wa no lakou a pau i iele mai »ī e , hopo pio i ke kapena o ka moku, inoa hoao ikaika ana e alapoho aku i kona kino iloko o ko lakoo mau opu a ua poni oia i i 'na euemi e ake nei e hoonalo a«u la lalon [a pau ilokoo ka opu o ua poe eepa U, aua lilo āe la k& malamaUma o ka la i po po* uliaaki, a me ia »no lakou a pau i hakoko j iho ai me ka weliweli nui e alnpoho ana i na apaua |a»u o ua wahi moku la, me ka manae, hoolilo iaia i mea ole.

Aka, u« kuluma mau oo ko kakoa ike ido oa kaeaea lo o B.»duloDia, aobe ona mea e qopo ai, no ka men, o ban* ai i« a me kana ia, a hepuu pale hoi keia o»u ino a pau nn Uona mana, a pela no hoi me koua kokoolua, oia haawina hookahi no ka i kau iho ma-laoa ona. Me ka hikiwawe nui i pii ioai ai n« hulu okakala o n« poe keiki o ahi la o ka lewa e halahi ana o a mnaūei o lakou, a i ka nana aku, aphie wabi puu hookaaaaho e hoopakele ae «i i ko lakou mau ola a laa ka i o e popoi nei maluna o ke kmo o ua wahi moku la, na niho nunui e nanahu sna i kona mau aoao, a pela aku. Eiike rae ka loli mau o na hana iloko o kela a me keia sekona, pela no ka emoole o ka hiki ana ke boolo[iloli man ia ke kino oua wahinene aukai la i limu pap«pa e lana hele ana ilako o na ao lewa o ka lan; tue he pv>koa ia e 'Wawahi ana i ka paa o ua meana 1«. Nani oo ka hoohoa ana o keia poe bakaikahi iloko o kela aluka i hifay»le i ka mana o ke kanaka ke helu aku. He mau la loihi. ka nee ana & ka »no aoie hoi i ka mana o ka la ke hoomnlam» lama ia mau la a ka inole poipu aDa> a „ : - t aole ia he mea e hiki ai ia kakou ke hoi hope «ev» haawi pio aku malalo oia m*u kuma, No keia pouli nui e hohola uei, a me W akeuui hot hoohblomoia aku i na han* ma keia ht»ak«ii imi aloha, e kaaheie nei ma na ao lewa o ka lani.

NoUila, ua ani ae la o Ugeirgina Kanu i kooa kookoo kupua, a la wa i an«pu aku ai ka malamalama o ka uwil* e hoohlo ana i ka pouli i malamalama.

Nani ke kupanaha o na hana mana a keiu kaaka, i ka hiki i kana wahi koo««.o kupua ke hooioliloli i kana hana ioa * a P* u '- A ia wa ao hoi ī ike ia aku ai he ek«.lu mau hulolio e lel« ana ī ka lewa, »e h* meā ta, e paio ana me kāmnkaui. Au ke hoonou mai la na kupua a p»u ma ko lakou mau aoao a p«u lue ka r»*nao e hoo'ilo i ke>a mau hololio komohewu i moi no ko Ukou paiua kakahiaka, a u* puni lakou a pau ī na enemi i oi pahm:i aku ko lako heluna i ko kahi mua a Uko» i haalele ai. Aka, mo ki eleu nui Ua jx>e hololīo 1«, i paio aku V l.akoU n»e iia kupu* i». «• hoo līo lio; ī ko Ukoii :.u I an.» i mōa ole. 11« uina }>aliaolh»o no keia, he iike i«« a ku

aka, na piha ku;ia iepo ī ka momona, -e-hiki ai ke kau.i kaaa mon lona me ka maaiahi. 0 ke ano o keia poe holohoiona, oia □o na holohoiona o!a ma ko lakou ano iho, na maoa e lele ana, na i-a e holo ana iiuna oka aina me ka wai ole e bo-u iho ai i ko iakou maa anahi. Aia iwaena o keia aluka o na holoholona mai na manu o ka lewa, na i-a o ke kai. a me na holoholona o ka aina, ua momona ko lakou raau ©pu i ke kino ola ona kanaka maoli ame na kupoa i hiki ole 1 māu helnnā ke hoopaa ia iho Wanei no ka nui loa. He like ole ka hana a keia poe holoholona a pau, o na mann, ia lakon ka mana ma na p»ni ao polohiwa o ka lewa, a o ke- knpua e loaa ia iakou ihiko oia loan palena^(Tpāu no oia i ka haehae hilii ia e na nuku wiaiwiui 1 0 keia poe manu. a aole loa hookahi kupua e lakoo i pakele aku mai ko lakoa mau nuku aku. a he oi aku no lioi ka nahoa a me ka makona o ka iakou mau haua mamnao na mea e ae a } au a lele i ka lewa, i loaa ia. lakou ka eheu e leie ai, a ua kapaia lakou.i "Na pani uwea umii okeaapnni £ Ti»ela," A noluila, ona mea a pau i maalo ma m mau alahele, t!i pau wale no •iakou a pau i ka alapoho ia e keia poe uianu, a ua lilo pu hoi ko lakou mao opu a pau 1 halepaahao paa ioa, a nalowale ikemaka i« ana e kekahi poe e ue. ■.■ •■■ ■ A ua kapaaku ka moi i ka inoa o 1 koua halepaahao mna, oia hoi ka opo I o kona man maun kiai "Ka Halepaai hao oki Umii." • _ - ~

Ma ka mahele eiua o ua tiai, oia hoi na holoholona, aa hooniha holooko» ia ka hooua a paa o ua aina la, me na ano holoholona like ole a e holo una lakou ma na wahi a paa o ka honua me he maa ao opua la, ua oi uku ka mana a me l:a ikaika o keia poe imua o na kiai mua, he hiki no ia lakou ke lele, ke.moe, a ke holo paha e iike me ka makemake o 4ca. Ukoa haku.