Ka Nupepa Elele, Volume X, Number 4, 11 August 1888 — HE MOOLELO NANEA NO Uwepa Ka Mua o na Ui o ka Honua [ARTICLE]

HE MOOLELO NANEA NO Uwepa

Ka Mua o na Ui o ka Honua

I ka wa a ua R ina Tarala Ja e hooni • niu ana i kana pahikaua nui a ka launa ole, ua like ka hu o lta makeni o kana pav hikaua ke oniu «e me he makam konts la ta puehu liilii o na opfila i kn lewa, a hiki ole i Woni maku»hine ke ku kokoke aku maiaila, a ua kau pu kon 1 » weli i kana keiki a oia k»na i kaeoa ae ai, aohe ikaika, «ohe koa, aohe paha he kupua mi keia bopeakuuan«e hoohoa mai i ku'u keiki. 1 No kekdhi uiiu mahina loihi loa no ko j (Jvrepa a o ana i kana kelki, maepopo iho jla ia Uwepa ua piha ike khna keiki, a ua | lawa hoi io akamai ona no ka piio ann me | ua h-.ua a pau o ke ao. A oia kaoa i pane aku ai i ua keiki la ana pene». E ku u keiki aloha, ano ua pau ko'u a'o ena aku ia oe, no ka mea, ua pa»i lo» ko'u ike o'u mea hou e ao uku «i ia oe. Pane hou mai la ua Reina Tarala la, pehea, o keia akanaai o*n ua hiki an»i ia u ke ku imua o na kanaka ikaika a peu o ke ao? Ae, wahi a Uwepa. Aole #nei he mea hou aku kekahi e pili »na no ke kaua? Ho mea 110, oia no ka hui ana o ke ka'naka ame kanfjja i kahi hookahi a hn\ kak» l»ui he lime a he lima. He hiki no anei ia oe ko ao mai ia m*.a ia'u? Ae, wahi a Uwep». I kela w8 i ao aka #i o U wepa i kana keiki i ka hoolei puupuu ana ka hopu ana ke ano o ke kuia*i aea i ka.hoa paio, ke kulnna maiki e hiki ai ke h x>pio ole ia mai e ka hoa pela aku. No kekahi mau imhma loihi ko Retna Tara!a oo a ana, makaokau loa ae U oia m» >a mau hana a pau, a ua hiki laia ke paani le«aīo i a 1 k"na makuahino, a nele pu ne hoi us uwkuahiue la i kana mn e ao hou aku ai i kaua yiki, oiai, ua ol paumi | ae kona skatnai mamua o ua Uwfd-« la. Ao iho la o Uw«pa iaia i na uiea a pauj lon, a i ka makaukau ana wane aku Sa o 1 Uwepa. | A no t? kuu keiki ke hoike aku uei au ij na mea a pau iaiua ou no kou kulena a uiej : kau !ui;j i, j O op, ua piha oe i na anea a p*u a , kaeua e ae, nei no au aohe fmha he kaua j maluna « keia holookw e like koua j ik<3 Uoū, «oh? t»o ho> ikaika oae e 1 I;ko nie op. o kou kul<*n& «a »o i.i i»ej bvi,

0 ke olelo ac nei au i na aloha mai ana na a kupua la oc e k's'o keiki, a)ai?a e hoike no e bu me kn oiaio a me ke kanalua ols, nohe 1 mea npia e hoonaueue i boa noho alii ana e a o kau homnalu ana oia au*aei ka -a nu* 0 puni a pau c hoolohe ai, a"le hoi e hoao • kekahi o nookiekie maluna ou. 1* O keia mf u huaoielo « Uwepa a pau, i ā pnne aku o kana keiki Ua |ilo i» ii he moa no un keiki H e hauoli loa ai. I ka ike°nfl o Reina īap'.la", ua loaa »;i;iia J{a ikaika kn me« hoi a kona m'anao i ? ūni nni ai, nol«ila, i k»k«hi la k.upu ae 1 1a 1 he manao .lo«o ona e noi aku oia i kona i makuahine e ae mai iaia e hele no ka tnar kaikai honua, aole nae oia kona manao , maoli, aka, o ka imi hoa hakaka. r~*Tlca lohe ana o ua'Uwepa la i keia mau % knna, keiki paue 1a oia ;ne ; ke ano hoopunijjun». . Alia oe e hele, no ko mea, he mea no ( kekahi a'u e a'o aku ann ia oe, aka i aole i keia w», a n.ahope aku, no ka muu' ua anō kaea «e i keia mau la, nol'aila, mai , hoomahui oe no ka hele koke an». ~~~ffolfefa mau olelo a kā mākūahine pme ! aku la ua keiki la, aole anoi i lawa keiu' i ikaika nou e hela ai a puni ke ao? Ae, u>t lawa no, ak«, o ka mea nan.i e hooookole i koū inau luhi, aole ia i loai ia oe. ■ .'U . . No ia mpa, noonop iho la ua keiki |a i kei» mau olelo a kona makuahine a paue aka la oia, pela ua pono, e noho i'o ns au. No keia roea, noho hou iho la ieī'' la no kekahi ra»hina hou akuv~ ;• Ia laua no nae e noho ana & i kekahi kakahiaka i ka wa a ua keiki I* i ala »e ai i ke kakahiaka nui, oili ae la oia maw.i* laua homo, aia hoi 'ne mea ho»i n■ iwa loa i kona manao ka ike an« «ki. kekahi -lio-ele?le hulu nani loa e hnio helLae ana m«waho o ke kula palahalalni ine ba hiehie nui. I ko Heina Tarala ike ana i keia mei he l o koko ae li kona oili a »ia kana i p ne ae ai, he mea oiaio he lio mn' I hini kela, nani Ke kilakila o kona").i:io ke holo m«i, a me ka. hiehie maik'-i o k<n a kulan», a oia kau e mikemake nei e 'a.i oe la'u o keaa lio, e ike ana oe i k< ii aiualu ia<-ana e h'u. Me keia mau huaolelo ua Ueinn Tarala oei i paue ae ai a hoomaka aku 1« oia e alualu i ua lio la. He mea kamahao lo» ia Reina 'l'ai-.ila >> kona loa no keia o ka huao ana e holo a e i kekahi mea, eia nne ua like «ona mama me ka īlio h»»hai ka hu o ka CoHkaDi |&ahope ona. Mafaa io no. I ua keiki le n«e e ahai ana ka pupuh^ a ma Rah he 5O mana mn oia «ku. uia ... , . hihi mai o ni he ehelena o u<i lio ■me he «nea IFe"nahu mai ana iaia nei. wa i ku iho āi ua keiki la a kuhi pololea aleu la kona liina akau imua 0 aa lio ia me ka p*oe ana aku. E ka lio kamahao a i lioopoino mai oe ia'u, e make no.oe ia'u a me ku u makua* hine 1 keia wa a Kein- T»rala e hoopuka aku nei, i keia maii huaolelo ke hojo kiau t, v ' la uu lio la me he aao jpaweo la me kona hiehie nui, me ka halulu hoi 0 ka honu> i kona mau kapuai wāwao, a ke kilukilu 0 kona kulana.ma ka nona aku. No ka ike ana 0. Reina Tarala i ka bolo aoao ana.ae o ua lio la, nolaila ua keiki la i m»n->o iho ai aole e poīno ana oii i k» lio, nolaila, hoomau hou aku ia no oia i ke alualu »na me ka m*ma lua ole. I keia wa ani e aloalu nei, ua hookoko* ke aku no oia i ka lio, aka, munua ae 0 koūa boopa aua i kebfhi lihi o ua lio" la, u« kuapau loa aku U ua li o u i kona muma piha ka holo, a ka wa loa %ku la oia n»M ke keiki U o kekahi mau mile mamao W, I ka ike #qa 0 Reioa l*Brala ua hoohoka ta kona mama e ka lio. īiola'la, i pn - umi ae ai kona huhu a tfoho alii iho la k« ano hakomakuma malufta a kona auu kuemnka a hoopuka ae|la oia i keia iu;.ui hoaolelo me kona nana anu i kihi a ka lio e holo ana. Auo, wah) a ua koiki h\, ke hoohiki pia nei au aole ®u e ai ana 1 ko-u aim kuka« hiaka a me ko«u a«na ahi-.|hi aia wa i o »0 a loaa oe e kena lio ia*u. k hamohamo ko u mau lim* maloua 0 kou siau hulu, ai ii»* « on» «uanei ka*u ai. Mo kei» mau huaolelo <iia i pane uo ~i| « kuupau aku !a ei mauu piha mui k» holo ana, a ke n«na no hoi 1 u*j W:ina TaraU la, ua 01 pdua ak U j mama ona i ko ka. wa mamua, C u mo. j iloko oialham® nui oaa, aule oiu 1 , | iHuna iki aku 1 ua Uo la 1 Ke hoomau la no ka Uo i ka hab »n«,j U ko hoomau n«»i no Uoi ua Keina l'ara.A| ] la i ke alu»lu aaa mahopei ooa. { j I k» \va une a laua e holo like a a i ka j ihope loa 0 ka īieina Tar.< U «lualu «n.., • naenae mai !a oia a 0 ka |io pu no kck-;a! j ma i>» | j at nae o ka hopu > j T;»rala mahope <* h*«l-a o »1 jhikj ae k k« Iw tua kuhi pvmaw a i iw.,eni' i kuau o ki <<24 ka|is u, © , : * '

i Ika lio eku aka ma ke ka\c oua puna--3 la manao iho la o Reina Tarala 0 Ra s wa koia e joaa ai*o ua lio la iiia, no ka x mea aohe ona wahi e holo ae ai, <j, ka lele • wale aku no ma kekahi aoao oua wahi ) pnnawai i na he mea hiki iaia ke lele. I kawa a Reina Tiirala nae me ka ma--1 nao hauoli e |na i ka lio no j t ka lo >a iaia, aia hoi, iho aku la ke poo o ua tio la a na.lo.aku la iloke 0 ka puuaw*i 1 iloko 0 ka īmo ana 0 ke maka* j No keia msa, ua puiwa loa ia 0 Reina j 1 Tar.»la a he minamina ,pu no hoi kona i 1 ka lio me koua inan;io e ua lio la iaia j 1 1 ua e p.uka hou .ae ana, nohula, noho iho | la oia malaila a Kiai iho la 0 kā hoea 'aē o ko poo o ua lio la. Kali iho īa uae aa keiki la£» hala np. hor« 5 aohe wahi mea a oili ae 0 ua lio la, a ae 0 ua lio la hilēlei iho )a ua waimaka o ua keiki la a pane oe la oia «»e ka leo haalulu. He mea oiaio, ua make keia iio malalo o ka'u mau hoopnaa ana. ■ Me ka ha"lulu nui ua keiVi 1n i l-n tif al a hoi auu la no kona hoiae. Inia i hiki aku ni e noho mai ana uo kona maUnnhine a e nana mai ana hoi oia i na haua a knna keiki me ka lio. laja i hiki aku ai ninau mai la koua makuahine, nohea 've lio au i aluaiu aku nei. Pano mai (a ua keiki nei, aole au i : i ka mea nona kela lio, aka, 0 ka ikf rf _a<ku nei ka'u a alualu aku nei. Alahea la oia i nalowale i J ku nt" . a ki ninaii a kona innkuHhme.' Malalo o ka wai wahi a ka . . Ia wa i pane aku ai o f . . mea la o kela lio au 1 lio kupua ia, nolailu, e - r e kuu keiki malia e ' .. . ia o t lio i pono, a lir . . _ papakaua i ka rou. Paueakulaua ke. kuoo penei. Aole anei owau . .aa. Tarala j kau keiki, ka_mea hoi au . .0 ui&i ai i pa j mea a e pih anu no ke kaua, a heaha li ka'ū e niaka u aka ai.nona 1 no ka mea. ua lawa aa ina uiea a pau e ili ana no ke kaua ana, oiai. o keia l*o aohe ana mau mea elia, e ao mai aua oe īa'u e paa au i pahikaua na'u a paio aku au ma kela lio? Aole ekuu keiki, ak*, e kuhikuhi aku am au ia oe i ka mea pololei a e hana me ka noonoo a mai pulale. Pane "ku la ua Keina Turala aoie o'u £an l"a no kela mea, a i na e ola hou mai ana kel > lio a ike hou au i kona mau he i lehelena i ke kakahiaka 0 ka la apopo, alaila, e hoao no «u e paio me kuu pahi-k-»qa 1 fta he mea hiku , . Mīi'iiw ī'm , -knkai an» ■ 'v : UHO pa ni 'Oi» 0; ala hou mtii ptha oia muloko mii o ka lua wai. laia nae e hakllo ana, ike hou aku la no oii i na lio la, e hele ana iwaeua o ke kula a e «i ana i naamauu. I ka ike ana o ua Hein* Tarala la, puili ae la 1* koua mau lima me ka hauoli nui, P*ne ae la oia 1 keia mau huaoleio penei, al ain hou no oe } nani ka hauoli 0 kuu i keia kakahiika i ko'u iko hou ana ii oe. Me koia mau huaolelo oia i pane ae ai a oili aku la oi.i a komo hou aku la ma ka r-imt 1 waiho ai o k a na mau mea kaua. : Lawe ae la oia 1 kana koi kaua ame Ikana pahikaua n kahei a e la ma kona pu* haka a puki aku lae lmlawai hou me ka iio"knmahao no ka elua oka manawa laia e hele aha a i kona kokoke ana aku ika lio pane aku la oia i keio mau huao'elo penei; Aloha kakahioka oe e iio ka 'mahao, a hoomaka hou aku la oia e alualu. 4 la'a nae e alunlu aoa ua oi. kona mama i ko ke lto i kew kakahiaka i ke kokoke •ana aku ona, ia wa i h*'pai ae ai ua keiki la i kana pihikaua a hili aku la i ka li<^ Ika nae ipa aku ai oka ili oua Uo la. ia wa koke no e like me ka imo ana o ka maka aia hoi, ku ana kekahi kii ani».»ni iuiua o kona mau maka , 0 oa ano a jp*u'o oa kii aoiam la, ua hko no 'm me ko ike kakaka a pau. ! i Huli pono mai lajte alo oua kil aniaui 3a • imua oia nei a he leo| kanaka ka» lohe Sa aku ika pane ana niai. Owai oe J ; i O Keina *Tara-La wahi & ua koiki la roe ke ku!«na 1 no ka paio aiu me k» e makemake ana e p-iio mo U Heaha kāu ia'u? mahi *ke kii anianu Peaha pana k»u? n»wai oe i olelo aku j e hana hoopahaohao mai;ia'ue like me ; j * | j Pwio mai la ka leo mailoko mai oke kīi! j aniwni, Mai p«h*ohao 00 a m*i maka'n. j n{> ka mea, 0 kahi au e noho noi fty'u noia.i J Ow-i oe a'u» ike o!e ai? | v%hi a Rtfinaj fr»wa«Le. ! « O ka 4 U»le Aniaui au 0 k«j | i hana oW īa enalmn o ua k*tv<kju | ! «Ka Be» Ahhro Aina Ahi, k* !ij kauu- ' l*o "'oko on* ao 0 ka low i* ka itsuu Cu-i ! la iloko 0 ka makani ikaiks[ a uie ka Liona H-o" | |