Ka Nupepa Elele, Volume X, Number 5, 18 August 1888 — AHAOLELO. [ARTICLE]

AHAOLELO.

La Hana 43. Halawai ka Hale mo-ka mati. Hoike a ua Koraite Mau. Na F, Balaunu i heluhelu mai i ka hoike a ko komite i haawi ia ka nnonoo ana ila Bila Kim iwai helu oia hoi kb kanawai kivil;t, o Hko me ia i lioololi ia ai raa <la moknna '2(> c uakanawai o 188(), o pili ana i ka uku ana i na auliau wai o ka Oihana Wai . 'o. ke Aupuui. Wailio ia 110 ka helukelu elua an:;. Na ia komi'e no i hoolalia mai, ua pau i ke pa'i ;a r.a kuiuu o ko ka 3foi ana i ka kakau inon i ka-liila Oihana Ivoa 3 a me ekolu inau' l>iki kanawai e ae. Na Wilikoki i heluhoLi maii ka hoike.a ke komiti i haawi ia ai ka noonoo aua i ka l,'la kanawai Hana ala- . nui hao ma Hou 'lula nei. Ma ke noi ua aj>a'no ia ka h#iko, ana ko 'lii Kamika i noi inai e kapaa i na i'ula 1 3iiki ai ke heluheu olua ia ia manawa ma ke poo oua kniawai la. Hooho- ]<•» : a. A n:m:i i noi. mai o kakau poopoe ia, a hehhelu ekolu ma ka la apopo.

Na ke Kaliina l.ilai.iina o wailio ia ,ftku uo koia 1 >ila i waena o n;t hana o ka la, Ma ka niinu ia ana, ua hooliolo ia |>ola. Na Kini o kc konite i liaawi ia ai ka noonoo ana i ki bila kanawai helii 80-e ;>i[i ana i k<3 ; o ana ina k(>iki ma na Kula Hawaii io na nioa e piīi ana i ko ano o ka ma" lepora. i 1 la o ka pulo e. ao ia ai; e hookaawale ia nia ka bila haawiua i 12,000 no ko pa'i ana i na buke ;u> no na mea pili i ka ma'i lepera, kakau inoa ia e na lala o ke kotnite. TI .!<>li mai o Taonasena nia kahi e olelo ana. aoie e enii - lo o 1 manawa iloko o ka pule, e hookomo ia malaij ( i 40 manawa e ao ia ai iloko o ka n;akahiki Jvu!a Na Kalaukoa e,hookoino ia keia hoike iloko ona haoa o ka la, a oia kahi liana e hoonoo pu :a. Na Kamika, e pai ia keia olelo hooholo, a e noonoo ia i ka wa kupono. Hooholo ia pela. Na ke Kuhina Kakina i heluhelu

i kana pane e pili ana i na koi a Ka walo o Hiio no kekaī Apana Aina ona _i lawe ia e ka Pupa Alanui o Hilo, no ka hana aku i alanui inaluna o ua aina la. l T a waiho j ;l ilo iko ina ka Papa, Na ke Kuhina Kaliua; he pane i ka oielo hooholo a ke lii Kamika e pili ana i na ninau no ka uui o na auhau i ohi ia ma kela makahiki aku nei a sne ka uui o na lilo i na Luna Helu, a ine Luna Au-hau. Na F. 11-iiaunn i noi n>.ai e p.ai ia ka pane, ua ai>onoia. Naoa' no m t ko kapae ia aua o na ,I'Ula ua ae ia akn oia o hehiheln mai i k<> kanawai au;i i h<'.o!'!akaukau ;\i, he kanawai hoi. e lu»o|tono)>ono ai { ka lawe ia ana mai a ! ■ ana i na waiona maloko o keia Aupani, Nana no i ho-il;ih;t mai e la.we mai ana oia he Kanawaī e hooponopono ai i na nku nkana e ' r-A .> ia ana maluna o na iuōku. .Na K uuika i waiho nia'. lie oielo hoohoin 11,j; an; i <■ h,. ■>;>aiu , e ia ua a la no - ana m.-> iu ;!,a vt > 0 »■- > i< n* • ■ mamuh eL. make as:a ,> "vl ■ A « tiBtt« Apong ia ka oleio hooheio.

■Na B«launu ho 01010 liooholo o koi aku ana i ko Kuhina Kalaiaina e hoiko mai i ka hnina nni 0 na dala e noi ia uei ma ka Bila Haawina, no na 'alanui ma na apana mawalio ae o Houolulii. Ma ka niiiau ia, aua ua aponoia ka 01010 hooholo. \Na Ki!;nibi, i helnholu mai i ke Kanawai e hoololi ai ka paukn 6 Mokuna II o na Kanawai o pili ana i ka maro ia ana. Ua waiho ia aku. la no ka helnhelu elua ana. N,v liieo i heluhelu mai i ke Kanawai ana i hoolaha mna mai ai, 0 pili ana - i- ~ke i;rana o »ft- keiti Hawaii a pau -e holo ana ma na lenla olelo Berotania eao ia lakou ma ka olelo Hawaii pu. ■ ■' .. ■■ _ — r ~ No mai o Hikikini e hoopanee loa ia koia Bila Kanawai, a wahi ana, ua loaa iki 110 ia'n ho walo olelo haolo, a ua loaa 110 hoi ia'u ka olelo Hawaii me ko' u ao ole ia, Wahi a-ka mea hanohano Wiliriaki, o na keiki Hawaii o ai ia nei ma na kula olelo Bei itania aole lakou i inaopopo pono loa i ke ana o ka olelo Ha waii, ka olelo hoi © ko lakou Aina Makuahine. Na Kauhano, e hele aku 110 ka Bila pela imua, Malia e loaa no he wahi waiwai iki 110 iioko ō ka Bila, a walii ana he oi aku. ka maikai o koia wahi Bila, aole mo ko' u manao kne i ke ao ana i ka olelo Beritania ma na kula aka, he maa pono e ao pu ia ka ōlēlo Makuahino, oiai, ,0 kekahi poe i iki i ka heluhelu ana tna ka olol.» haole aole loa liiki ia lakou ke unuhi pololei loa mai inii ka olelo Hawaii, nolaila,! he mea pono ka nana pono ia keia walii Bila a ka Luna Hanohano mai o Kauai.

Na kamika <; noi ai i ke 'lii o 3itaui e hoihoi- hou aku oia i kana mau wahi olelo e ku'e ana i keia Bi!a, aole paha ma ke ano na hoowahawaha oia, i ka olelo o kona aina makuahine, a he mea hilahila loa hoi i'na e helē niai ka-po.e malihini mai na a'ina.o mai, a olelo ia aku, o keia poe kanaka Hawaii la, aole' ike i ka lakou olelo ponoi ma ka heluhelu a me kē kakau ana, lie mea hilahila loa kela ia lakou.

Ma keia uoi ua hoilioi hou ke 'lii L.kikini i kana noi e hoopau loa ana i ka bila, Na Likikini i hoolaha mai e lawe mai ana oia he kanawai e hoopau ai i ka pauku I mokuna 16 o ua kanawai 0 1870 no ke oki mare. Na ke 'lii Hikīkoki i heluhelu mai 1 ka bila kanawai helu 99 a me 100, oia hoi he kanawai e hoopau ai i ke kokua Hjā]emai Luina, a me ke kanawai e pili ana i na palapala aē holpMa ke noi a Kamika ua hoopanee Na Hona e noi ana e hapai hou ia ka noonoo ana i ka itamu a NawAhine i noi mai ai ma ka ia i hala, no na alanui e'lua ma Waihee 2,500 ka hale a noho hou i ka hoia 10 a. m, Poalima. La Hana 44. Halawai ka Hale me ka mau. ; Na A'lr F Balauau no ke Komiie Pa'i, i mai he elu« mau kHnnWiti i pnu i ke pi'i ia. Ua hauw) a hoola,va ia ima hoa.

Holuhelu m;vi ke olii Tausani he hoike na ko Komioo waluna o tce kanawii a ke alii Halnuwnn i waiho nni ai luue S, e pili ana i ka hele ia o na kuU. Wailio mai lie komile ha b'la hou. Uu lawe iu nv»i l:a hila. Uauoha ia e unuhi ia ;t e pa'i ia, a ua he'uhelu ia h;» no ka mauawa mua. Heluhelu mai e C. Bilaunu he hoike ra ke Komite Hoot-olo!;oio .na!un-i.o ke ka-1 niwai btnakaru!>o, i haaw> ia aku i* ai lakou ma kona tieluhe!u-tkoiu ia ana, ua waiho im»i ke koinUe he hoo!oil. Apono ia ka .hoike a haawi ia ke kanawai ī ke Romite iloononopuno Kunwai vVaihe niai o Mr. he olelo hoohnlo oiai hoi ua puoi ia he ipaku pa nv< keknhi kuleaiia alahe e '»>a e kauuha ia ke Kuhina Kalaiaina e wehe hou ia ua wahi ia. Ru'a la m.ii ua halahu mawaho. Hoolalia aiai >> C. Haliunu e lawo mai una oīa i kaaawai e ho'ip;iu lo» ai i ka Moknna XXXV, o >>a kauaw >i o 1880. Holuhelu tuai ke ani LiU'ni, no ku wa liiun, lm kanawai e hv-oh>li tka Mokui na XXVI. o na kanawa» o e pili ann iko o»i mare. Ma ke'a b>la ina haalele , Wonahi o na nie-. i >i atf la i\i> liookahi nia'k ihi'ii ua I,;am i;; m> U;i ia e ana. j Aiiliau al;,n;;i i h,.o''e!i i'U' V>. s*■ h>M - | h!>> ia hoi »ui na au..na i ohi \>i ;> l $»2,-! j na no'-.o nauahi $ J«| ! Soo, alanui lv :.•••.; al.'iiui Ahi-I I ko:<, $2;.OOi). iluiua $;»3,000 hooh»lo K ' ! Hoopane, - ' ka Halo a iiova Ip. m, j Elk !,> ana ka inoknkaua Amenka ; Omaha no lokaiiama, lapana. ' t' ; '> |,o •■- ' i : > e! .• >'oil;i i '} e aiau.n >!-- ! a tuU i Waikiki : ka i. ha'a' ;;Kr ka ' wa !ku la i nehmei no kona mau awa mau . i.io kn. oluiohu i ua