Ka Nupepa Elele, Volume X, Number 11, 29 September 1888 — HE MOOLELO NANEA NO UwepA Ka Mua o na Ui o ka Honua. Helu Ekahi o ka Wiwo Ole. Hale Aniani Pakui Damisa. [ARTICLE]

HE MOOLELO NANEA NO UwepA

Ka Mua o na Ui o ka Honua.

Helu Ekahi o ka Wiwo Ole.

Hale Aniani Pakui Damisa.

Me keia mau liuaolelo ua Reina Tarala la i pane oe ai a liomo hou aku !» oi: 1 i bekahi rumi hou aku, a e kiai ia an:: .;<■ rumi e na ilio elua. Ē noomanao iho kuua e ffh niea htiuhelu, o k« 58 keifi o na rumi a Reina Tara la e hele 'I», aohe hoi he hookaln ku]iiia 1 ike iaia, be haohao wale no ko na kiai 1 lio koele mau 0 ka puka, aohe nae he ike k;inaka iki aku. Ua halu pu aku la no hoi kahi i hoonoho nui ia ai o na kiai, a oia no hoi na t wahi. i naanno ia ai. īlaiia aku l:i no ka : rhake o ka enemi, aohe m uia, aohe hiki ke manao ia, he hiki wale i ka maia 0 na kupua a pau ke kee.hi mai maloko o napuka he 50. Mā'oko mai hoi o na rumi 51 a hiki 1 ka 60, hē' mau rutui ia i nianao ib ua n«a la 1 Kanuni 0 Mnuna <?ula' jje hele i na wa hele i na wa a pau. * Noiaip,.o keia rucui ae la he 56, komo hou aku Ia oi» i Ua 57 o na lunii, aia hoi ■ike iho la ua Keina Tarala la i kekahi koloka e ku'J ana, hoomenao.ae la ua keiki l»i he koloka holoholo mahana paha ia no ua oohaa uei, paoe bou ae la ua keiki nei, 1 na nohoi o oe e keia koloka" nani < Ei T a"e ike nei a he l*otoka no ka nohea, 3laila, aia au a hoi māi lawe au ia oe no'u. Komo hou aku la ua keiki la i kekahi ruuii aku, aia tioi e kau ana he pap;ile nuouou o ke aao pnpale ho'oholo ahi«hi, pane hou ac 1» no ua k*iki nei e like me kana huaolelo mua. Komo hoiī 1,1 " ! ' ; »oj c ::na iu eapa 1 -i:ro o īip-, w'l.» i.i, nai njl"n.n • •!<! , ;cap;i tn:uok') ioa e.pi:i-Hi>a- 1 k-« j Ai ianc: 1 k« 1 • ' ■ r "ii "'.i' • j • iais - ., me koii- >,> -■■■ -• n.ai'win 1 u,j.> > *.1 j a meu o J£B ief»le o ka oili, oiai ua ano halia m»i la iaia, me he mea la o ka runn e ioaa bou aku ana īaia, oia no ka rumi 0 t»a nohea la. - Nolaila, pii maj la ka lia maeele iloko 0 tia hoapo. hoholo ae la ka lia maeele ma kooa kino a puni, u 1 ka hope loa o kona nooioo ana o aku ]a oia 1 kona kookoo, a i ku hemo ana o ka aia hoi me he ao malaenal ma 1 anapa m«r mamua pono 0 ka umauma 0 Reina Tar la na helehelena nohea a nani Ipa oie 0 Kanani o Maunß Gola a huli mai la oia i hōp° a kulou iho mhluna o ka huli a«i o kona lio. He maa miuute loihi loa keiā lulu oma ana ibo o ua keiki 1» me keia miu haawina, aia ho', aea hou ae !a kona mau maka a nana hou aku 1a i na helehelen» nani o u a nohea la. aia hoi, he nani lua ole kona raau helehelena mai 0 a o nona paha 0 Naoi kehakeha ka la papaonaona. Ua mo.'a unounoo i ke- kaha Mana, " B hoonaua ae ana au i«in nei, . I fee kono hoouilani ia Joko } I koiala k»hela mai 1 Mokulela, Me he eheu manu Ia na nalii o Mokupane, 0 ua la 1 keia wa, aia oia iloko 0 ka kulipolipo !oaf oiai, o ka I11I& ■ - maa'mau o keia nohea. he elima la e moe ni a he elim<* la ana e a!a ai, . 1 keia wa o ka elua ka kcnx 0 *ona njoo ana, a he ekolu ona la i kye, ala»U ow ala m i. - Ko keia uohea j)aHa ka moe i puana ia mai e na loe I>uku me'e peuei, boh"lo oni o?e oe, ! He moe aloha aku la me Nielopua, j , E inoeno oe a ala ae, r ~Ua honi ia oe & ka La ka mea mehaoa. ~ I ka nohea e hooninipo i t 5a e ka moe, aia kona mau līhili maka ulihii ke huna» la i koni inau maWa poniponi, a o kona ! ihu hoi, e hooku« malie an« i kuna h«nu ! waianuhea a kona "a>c m ina' i hsm noeau ai, ke holo :»i»p;'.nalu' nhi »:oi kona : umauma i ka pui in e k .na hiinu a o kona muu l«;na lahUah» hoi. e kaouū ana maluna o kotia opu, a m»lnna iho e u:. ■ nohea la, he kapa silika i okomokomo , t roe na lopi gula, i hana noeau ia hoi m«i loko mai o ua hulu.like o na man» aea o k<>na mw ho* ? n>oc an«, l»c im>smikuy« i» kinohinoh» ia me k« <f»im ■ 1 maemae loa, Hefe ae la «a k*ikt ta me kona ' 0 a k iho la ma ka aoao o k« 0 «a nohev a 1 *• la u* pai «le p a »;

. a ike-ae !a-oia -s»au puka komo a ma ktla a me keia puka « «uku he ehq, mau iiona keokeo, a o ko mana ua kokoke aku no ia e like me ko ke kupua Fa;ai''na. lua keiiei Reina T«rala I» eku ana n* Ikn <ioao o kn mop. ke uhuhu wale aN nn |na liona me ke kihe ana o l<o lakoa mau )iukaihu me'ho mea la ua honi.lakou I ke- - kahi mea hohono kanaka, n oia maoli no ke kumu 0 ke 0 k'o lakou mau koe 'wl'le ro ka īke mai o lakou 1 !.n mea hoh'a keia" hohono krīnaka a lakou e hom nei, E»a nae 0 bo lakou. mau maka a pau aia no ia maluna o ko lakou hakīi kahi i nena ai-

la Keina Tarala e <>ilohi ana 1 ka nani r Manuakepu, oia hot. puana ae la oia. i keir inau kuoolelo peoei. 1 Kahahal he lohe wale no hoi ia 00 e Kauani 0 Mauna Gu!u n iko*maka, kahaha, ke kuhihewa nei ao 0 kahi nani ae nei uo ia hoi, eta ka he nani ko" i oi pakela, aku (i.amui o ka mea a ko u naau 1 manao ai, uou paha o

"Niini Waipio Alolua na poli." 1 Ku iho la ua ker!ii la me ka iiaau p'hoihoi a puana ae la oia i keia mau hua.oleilo penei. ' E. honi paha wau it oe? Aole pah'a. Honi no hoi.au ia oe n>oc a make 'au i ke aloha ia E hoopa wale no paha uu i ftod papplina. E boni paha au, se e honi malihini au ia oe i ike ai au i ka onaona 0 nou han», a i loaa hoi in'u he mea na'u e hoomanao ai i na la a pau. Me keia mau huaolelo oa Reina i p<ine ae ai a weho ae 1« o:a ' kona k;ipa pnuli a lele iho Ia <.'a » muki 1110 la mn na pupaliia o un uohe» t«, n>e ka pane ana iho, ahaha! uhem kaua. I kpia wa i muki iho ai o Meina Tarala i »a noheā la, ua ahuW'ile k'»na poo inawaho n ke kapa pouli, a oka wa no ia a na liona i ike mai a', a oiaheo hoi Tco la kr;u wa i oiowalu like ae ai ma o a maanei !mo ka pane ana ae, Auwe! A honi kelpoo kanaka e! .a poo kanok.i. 1 keia'wa ana uWo * a > ia wa PP , no i 0 ae ai ua ,Reina tsrala'la~i kana'Jfoo koo auilmi a pane aeta niari Puku'i 0 Danvsa oili inai." E like nie "ka imo anao ka imkilu' aoa ,ua Hale aniani.la, a wawnhi ia ae l: 1 kaupoku 0 Ua Papu Guli o Auwuni M..u!uaGulii, a pu ēlo aku la ka huim 0 u j hme uniani'paku'i la 0 Damisa il.>ko o na ao 0 ka lewa' a 0 ke auapuni o loko 0 ua . tV iTOIVi Mauna u ,'ui. M.i'h -.1 1 ; :a uoiii ,t la ( j .'eo oJi - «.1 .iOi t, i.. a a nio l .na « ! a iloko 0 -ka-iīuo ana o.ka :r»iik:i., iiio «ku j 1 » iui iiu'ie • īeon t ai"u > u-i«t • ' •ko o ao oka lewa, oja no uie maloko 0 ■113 hileaniani la aole mapaho. Ea. hao ku hoi a wela keia hale aniani pakui i hiu ae la a wela i ka nohea, e ltno aiwiiwa io aku ana no auHnei paha ka Rema Tarala, ke' hoikeike e mai nei i n hana a kona alihiknua. ī ka ha'e aniani e ku lt, hiui uv\i la ke kupua Far tima ai me na kiai ona he mnu 'inlioua 3 he mee kamahao īaia ea iweana a keia hale aniani a ke kiekie lua ola. 'a o ka oi aku rt:te 0 ke kaumaha o kona na 11 oia ka nalo honua ant b kana kaikamahiue a oia kana i pan; »e ai. PeheaTa 1 hiki ma> keia knpua Ta. mißā lapuwale maloko nei o ko'u aupnni. Anhea la kuu kaika&ahine. Auwe! w;ihi aua Fārainia la me kn naau k«umaha 0 ka mea i moku.mokuihua.o ka naau'i ke alōha i ke kaikamnhine; uau iho 1» ke ku'. loli nno e koaa man helehelena. ku-

Innhihi hoi ke oho kcokei> o kona noopuka pu ae la kona waha i na huaole--1(» ino e hailnii ana iee kupua Damis*, e ike no boi me ke kanaka i pih» i ka hu'ehu. ±te mea oiaio no paha e ka makamak» heluhelu i na kaua e hoomaopopo iho i ua mea ■ Di .ima i haaa ai ua oi aku ia tnan\iia o na mea <no a pau i hu«a a nie ka lewa, on>i,"u3"feokua oia i hana a Ueina Tarala a mala'o ho* o kana alak*' a n«c kuna mau kulnkuhi i hiki 8i laua i kela wahi. Me ka na«u ukiuki ole o Faraima i pane ae ai i kona m»u kiai e wawahi i ka hale annn' pakui o eni >"le oiii m ū U he m->u o na . t-vut ni kitn»Ua-£. paa aua me nx kipiKua a he t»usuit o n'.i ; tausan» o lak-h' e paa aaa i ua hamale kilu] nunuihemau t«us<ul o na lausanf& pua ana rae na kopal", a he mau t«usani o na tausatii e pui aua me «a kolopa. t i Ika mauaukou a»a OMa uuiu mea nj j pau i k« Uhe ana o 1 ..kou « |>au i ku leo 0 J j ko iakou haku PuiMina i ka pane «na ae e: ■ "wawalu i ka fiale pakui." I ; Oka vv« koke no i< i iho like aku ai <> , k» iukuu ;nau moa halo. Aki <iae i ka wa a lako«j i hookou akw iai i ka oi o ka lakou m«u me« p.iahana, jaia hoī, me ka imo «na o ka muka, uaeke- . k<?i ao ia ua hale aniaoi U Uuna o na «o o ka iew;>. a ni i kahi i ku a» o ua h»ie ani- , am i.-. !>e iu:« m;i malfiSa. N, li:i >. i K« wa a n*» i»oa oi a na ka-< vV'i;o M;i< i i'..A.',c( n-u jsku ai, ua hnp »|>u n ; i'\i i"t;.. jui kiai ā paa l.»a i ka, ha- " e i\k - u ka lua, a koe hookihi ke ku-: [pa. . j v

1 ke Ike «na o mi liale aniam la « ] :au enemis©k o o iho !a oia a nia konn.wahi i kn mua iho !a oiii, a piu ibo Ih na-kiai 1 kh paa malalo. No keia mea kamahao a ke k-»»pua Fc-, raima i ike ae la, pii koke ae !a l<a I m 'n»e< !e n\:i kona mau knmu pepei.io, me ka jjwi uakeke ana o kona mau pupa niho i a mea o ka huhu, aka, ua ne!e oia i'na kjai e hoohana nku ei, Hoali hnu ni.ii l& oia i kekahi man kiai he lehuU:iiu i oi .aku hoi ka mji i 'ko k.i mua. aka, oia nv<u hana ana a pan, ua •pau wale uo na kini i ka make o like me Ua poe mtia ." : "No ke ihola ua kapua F;traima > koaa ■ raana a pmi me ka manno e lanakila oia maīunn o kona hoa paio kiiiniihao, aka,- ī hope 'oa o kana lioao nna, un hooki pu■' ib6 la oiii. no ka- hiki 010, ine -iie «ne« .la, oj «oha mana a psu, aole in ihikiuku i ka ■ Lapilua.a Ka maiin o ke kupua D»nii.s.i. Maanei e wa ho iki ffiua e ka uhm he-

{ahelu i ke kamailio ana no ke kupua Feraitna a e kamailio iki neikaua no I'lMnim l o 'Mauna Gula. pehea nkn nei la oia. ua I hiu a wela īa aku nei paha oia e oneu ! Reina Tarala. Iknwa i lilo ai o Kanani o Mauna (iula iluna lilo i ka 48 o na hates nn t»n.i pakui ō'Dao»isa aia hoi ke waihn ]it nmlana 0 kona wahi moe me ka oni o!o>.ac, nohe no hoi he w «hi manao iki ao oiia u > "Uomt> hewa ia kone malahi'» e kekihi oopn, aole pu hoi na muki papalma ia āin, eia ka, ua pn honi me ka hapawalu ilio o a'-ipuni Ma-' kaione. . Oi«i nae ua oohea la e lilo la i na koko:a ana a ka moe lele iho la ua Koin » Tunla la inai lune-iho o koni lio a pi■' aku ia. oi«jna ka «oao o ka moe. a n:uin aku ta oia i na helelu-lena nani o ua kūkamu. nino !a, oiai no oa nohea-ja e ni"o ana, pane aku la ua keiki la. i keio niiiu huaolelo p' nei. Knhaha! nani no hoi oe o moo lohi mai nei, i na paha o kou moe ana a u'ian nei ma kou aoao, almla. e ike no auaiiei oe la Uina ka wai ia Namolokamu e:i, Komo ia ke aloha i paa iloko e >. Huna ia ibo no a hemea hilalnla, - .: Mai hanu nui ae oe lohe ia'ūanej ea : ■■'_'"■■■ ' ■ —HTTopāpā~atnrfa-tra keiki !» i na helehelena o ka nohea me he mea la e "Haoionamo ana i ke kuala o-Puna," a no ke<ahi • iia.ii sekona. aeā ae I» kon » poo a leha ae Ih kona mau maka iiuna a pane ae la 1 keia i(ihu huaolelo penei. ia'au iaia, no ka mea, ua faa ia na ka mea okoa. keia mau hunolelo i pann ae ai a 'eha bou iho la kona niau maka :i ka nohea me ka pane ana iho. he men oiaio o io'a'mau maku kai mnona i ka nana ana kou mau helehelena, kpe loa aku ■ nae hoi !ca hia ok* iiUio*, heaha la hoi 4 au 1 kekahi ap»na p kou niuu nuu. i mea hoo nnanio nu'u, a i hoailona pu hoi e hoike iku ana ia oe iauei au, a ike kuma'ka i ka iaoi o koō raau heiehelena.