Ka Nupepa Elele, Volume X, Number 13, 13 October 1888 — HE MOOLELO HOONANEA NO HAMEBIRE [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONANEA NO HAMEBIRE

HAPUNAWAI KUPOAO BILEMONA A ME K4 OULI PAHAOHAO ONA HUAHHLU EKOLU

' 3, 5, 7.

0 ke alahele o na mea kino eliolu e hele l»i, oia no kn la ou »ke e k-wo »ku iioko o ka hale ali« o n« o k» Lft, k-.hi h-i B lahou i upu ni, oia kn pahu he.p'i o ka iaknu huakni, ala'la. li"'i a 'ku "o -ahi t ia ai o Mi>se TuHana, 1 keiu w« a luknu e lele aku nei, ia wa i pane aku ai ke keiki muli ii La i kona kaikuana, » ka i ana aku. Auhea oe e kuu oannu m«a, kuu h-a noho o keia aina kapu, a.io ke leiele noi ko'u houpe, me ho mea la, e komo āku ana kaua ilolfo o kekahi hooili kmia nu', a aole hoi e Imliu ha !a a hoea miii oa kaua !a.

.Noluihi, ano e hoolohe nvū oe i ka'u olelo, alaila ka hoi pakele kau» i ka eneini e hele ma* nei e hoopil'kii» ia kaua. Oia hoi e hoopuni ae au i t ka hale'o kaua i ke ah» a o kuu mau īimkn nei e lua, o wale rin na ki«i nana e paku aku o waho, a o ka enemi auanei e komo mai aoa maloko o ia mau paienw a ktju mau m<t>a i hooka«wa'e a', o lakoa nei ka'u mau lualii e leulea ai ko u kakahiaka poniponi, a he loaa ole aku hoi i kā oi o ka maka o kuu wahi pahikaua pokf !e nēi kōna hoi ola i kona ai'na hanau. A n wa no nia i unuhi ae ai i kana wahi, p«hi pokuie nmi km» wa-hi ae a pane aku la i kona haniu -mia, e ae i kuu w«hi pahi nei, mulia, «;ia uo hoi he eneini ke hnohaioa' m.i ne' i kana oia, oi»i, akahi wale no au a ik-? i ieia'mea kamahno, ka hoalaaU msu in o ko'u poo mai ko'» wahi moe/nni, a ke.kanalua ole nei au i 'vna" feokoke loa kn enemi e hiki m»i,i?) Ir ua nei. Ia wa ni) i aku ai ua keiki l s i kana wahi pahika»a pokole, a rna 'kana •vrabi i pahu ai, ai» he hale al'i nani e ko ana i hoopuni i» n>e na muliwai nani, a o na kihapai pua t>oi, e mohala maikai Jak°u mnu pua, a i ka n"rii aku, "He nan'nnoīa'e ka ii<ena, Maemae i !rg»l<ai ka pua'o ka hala, Aka, no ka w» pokole wale no, ua n 1 • aku la ka nani ana i ike aku ai i na rnini:te mimua iho, a ua oolnku ae la hoi ka wai e lana malie ana, a pii mai la na hakoi. kui nalu, a o>no aku la i keia mau men nani d pa, a . loa aku la, aole hoi he kahoaka e hiki ai ke hoike mai i ke ia wahi i nalo ai. la wa i pane aku ai ke kaika»a i _K>>na kaikuana, eiu la he kupu i, Ke hoike mai nēi kfc mana 0 kuu p*hi fe*ūa kupua, ke hookokoke ma nei ka enemi 10 kaua nei. No!>»i]i e ninaii ae au i kuu pahi. Ia wa oia i houpuka aku ai i keia inau huaoleio. Kuu pahi kaua kupua, ka m na a roe ka wiwo dē; ka piku hoi nana e alal i na enemi, aia ihea ke ? Ia wa no i poha mai »i he leo,- i ka i ana mai. Eia ke kupua ta ua kokoke, a i hakalia wale no ia oe. Ke komo keia kupueu iloko o ko hale alii, aohe o kakou ahaiiono. Kolatla i a<.u nau maka lUua aohe ka hoi ona wahi e h ki mai ai. Ia wa i paoe uai ai kona kaikuaana i ka hua o ka make He hoopunipuni kona wahi pahi, owai hoi ia kupueu nana e wawahi mai ka piu a ko kaua makuak»ne i h'ana a'. heie no hoi a h*i aliiiia, u>\ ha«>a ka nvm;« a me ka ikaika o ka La i ko kt ii» kupua. O kou manao paa, ,-ohe l;e kupua e ho-ja mai, a i n* o a e n»?i ana, alaila. na « auanei oia e kuipalu a palahe. Ia wa i pane mai ai kahi pahi i knaa haku opio, enai hooiohe oe i keia mau o'e» lo o halawai «nei kou kīoo me ka poino, o 4 ka lohe ke ola, a o ke. ka (ūake. j wahi aua waht piihi la i pane nai ai. j He hoopun>pum i He hoopunipuni ī!j Noho wale ilio la 110 keiu wuin pahi n o Sa» ! mea hma ole h<mpuupu mui noi keia. ho! kupua ei ae a h'X>a m*i. Aole loa e hiki i ka man* o kau m»u hu#olelo ke hoohnli i ka ikaika o ka puniu o ko'u 1010, n hiki i ka he>lei :ina o »a p&i* o keia haleaH e kn mai oei. Ek* ti«ii.toa ok«, ka me» hoi i ni tj nei e h--ole i ka ike i ia s u i"a «a 'n rnaho{>e e hnokuku'i iho i «.y:v: k' l> ilalo, a e miW iho no ka jT»au hu= p'<! 1 •. A o 0(.« n?\ h.'-.i tn (paki mua !oa v hu; - pono ih > ai nt> keia ma« hua..<!elo u e wauaaa n«i.

A e lioike mai aunnei kou lunt»ikehala i ka pololoi o ><a u mau olelo. I kei-i wa 1 pane "ku ai kona haku opio c heie mna oe e kanpum i ka aina -o kana. 'nanaa boi o ko"j- hoohuli ann i ko'u; mau m.ikiulaiia" 7 i Ua lnki iim k* poino e hoilie aku i-i ol.ua i ka hnpena o kn'u nian olelo A isi w« koke no, ī na'o «ku.ai o.i.a iluko o'ka imo nnu o kn e poai pum an« i aina iwm o Hela. k:t h'>oi'i«a hoi o na knkuri'i o k-. La i houlwuiu ia ai • II i.o h-iU' nu o i'ū m nut" eli ;i "a punī iu p i« k;i aina lio oiik'):i, : .hiii'a. 'aku'la oia irnu t o kon.i uiau liaku opio, me ka hoike ana akuEifi io ae nti mau knpu« n.ei, a o. ka pono wi'le no, o kon hoolohe » k>i 5 '> '(mu olelo. » ke hooloheole oloa. ul.iila, e iji.iLku nna._n.x ia m oIwil »oL*).m hui -nku. ■ A ia wa no i n*lo aku ai ua .wahi p.i'ni la mai ko lnua alo aka. J keia wa a kahi pahi i haalela aku ' n i kona 'nau h»ku opio, eii» oia ke pelu ho' mai nei no ka lna o ka manawa, kiihi ana i lenapnm niua ai. Iloko o kei i wu i pano aku ai Wa Hi >a Eleple ia Haine Bm, i ka i aiiu*iku. Ei ae ba make o kako'i la ke hele mai nfi. nolailu. ma' tie> kakou iinua, aka, e lele'aono ae kaknu, tni be ana huinakōlu, i ole ai e hiki i ke kino o ua wahi p'hi la ke hool"li.loli i kanā" alahele, oi: i, ae kānav,ai P'i a ia nona. Aka, i na kekou e nee pololei aku an-i inma, e pau ana kākou i ka niake. aohe aha'lono, a no hoi hemanaolan ' e p>kele nt kakou. Aka. ina he hvki ia kakou ke hoolilo ia kakou iho i mau kino pauku hao, n o ka mageiieti o hao ko k.nkou hoopakeiē nana e ume mai i ke k'no o ua aahi pahi la i'oko o ko kakou mua.kmo, alai]-i, aole au-anefhfi kahikulii puuone nnna e kuh'kuhi aku i t,e ala e hikiwawe ai o ka lanakila. * I keia wa a !abou e kuka n i ahuwale na mcfva oau a lakou i hool <la ai i'nua o na pahi la. A ia wa ow ī ani ae ai i kona kino pahi, a lilo aeia oia i huihui hoku e iaioimo r ai anā kona'm»u on hi i ke aou'i. No keia loli ant o ke kino o 'ia wahi pahi la, a nalowa'e, ua iilo i:t i hauanui na Da kamahele ekolu e 'noonōo ai. ■ ' Aea.'nie i hooMli Hi'pa .Eleele i ko lakou mau k no I hutiui hoku hook.ihi kb i a kou kau pu ana tnc hoku'inua k nei mamua. " »i U"> wahi pahi n 'i, eia keia mau hoku ke kau pu ue» oie ia ma kahi hookahi. Ia wa i hoo<ahuli ae ai o»a i ka oi o kona kino pahi ilu a, "a na Ka hulali o ks maka o ua pahi !a e hulili i ka lew:, i h'i'/i paumi »ku ' kona ikaiUa 3 ke hele la a, Po kaena i ke ehokai, Ke nte ae la i ke kula Apilipili, Ke iho !»MU ]n i ka lauli o Mnkulei 1 », Ke uhi pallae la ia Pu ena, eenn in manu keiki im.i i ke fcanaka, Ha-o waīe hoi- e ! Poi pu mai lak' k-w* oie n » ao ua, a«.ki ae l'i ka pomi «na kuhi o k» malamalama, hueā mai ia na aiowVt kapu o aina nene.iiikipu la, a ke pii ai 1 nei hoi ke ea m-<hu maiūio ae o kahi <» nu oinaka wai e haule ho a» A i k-i Wi« e hook"i ae ai 'akou i kah 1 ho'okahi. ua like ia uie l<a U*o wawnlo .o na pukuniahi i ki ia m «iloko aku o kekahi papu ikaika !oa, e ana i ke kumup'ia o ka honuaA o ka wa no hoi kei - i hoohan« ia aku ii ku Hi K a E eele o M»ntikua i kona n ana kupua malu"a o ka pahi'a n keiki mahoe a ku La, ka n»ea hoi » ua n»:-u ke ki la t kaen» =>i, Ue'p o oia i kupua e he-U-le* w»te mai «o ka n-ni o na paia o «« hnienlii o ua mau kei.ki U, a na ke n<®o ka m»nawa e ho'ke mai ia kukou ma hope aku. Hoolilo ae la na Hipa Eiee'e ja i ka huhai haīku e kau p« aaa nie k« pahi, t m u i'a e holo ana iloko o k i wai rae k-i maalahi, aohe he mea e liopohopo «i. he make ana kekahi e'loaa ana » ua p u e kamahele ia. 1 ka wa i ike ai u« w»hi pahi nei aole ka liuhui lioku hooi<al*kupua kona ua hooi ia aku konu tna*n-t a i* wa oia i »uai «e ai i n-i mea a pau ma ka lani. mai nu hoku e kaa ani», a i na i'a e ho!o ana iioko o ka wai, ke heie la a, Kukahalelo \ ke kai uui, I e ka aialualua, ke hele lu hoi na wahi i « ena !a iloko o ka wai « nae iki ka hanu. . ka hookulakupua » uu wahi pahi l». eia hoi o*» tn»hope pinio o na k'nna. ek<\(u e uhat iwi la, oiai. ua ikp «i», o n* kupua uana e h oinoui t»ei i fcu tn;duhu» o ka ain* o kuti« niau Jtat.«i liī,eiu oia iloko o keia wai e holouioku nei, me he n»lu li. la w no oi-« i ho puui ue ai i nu wui « pau e hina ana, a e K.,he ant nie ki upeua uwea o k'ina nuv» han-»K Ua h ke hoopmu r,\ na wai » pan me Si M • r :• • ''•'-• ona uu pa« s > ••• > ; 5 » <■' n- ana , i-i, • ii ••••-. -i • •< e mo -a ,v k- -. ,-. ,. «o w,i ' a. ; : V .' •».! ' i'u i uuui k : u»> iiinmi ; hooh'i a ka lawukua, ua itlo ia k U« j

I kou i mai. opena e pnkn aku ana i keīa nnake e hole m«i nei. No'ka m»nawii mualoa. ua liele kapalolu rtiai la ka ikaika o ka mann o ka npena hoohei i'» o ka (.iwakua, a Uahihi ac l n i keia nmū upena el<oiu a ae he c!"'< mau j nokumōku a weluweHi iiilii, a eia hoi oia i ko ktjlii o na upena e hoohana nei. A ke moku i;i upen:< iaia, aohe niio ai i ka p ipan oia poe khm. helo, oiai, ua moku ■ Wii |.a eliiii. a koe hookuhi n ke moHi '.<:ia nip .J»<»ok i'i i lo»ei, ulail:» oeo 'akou. «na'-e.an ne lioi Ja. i , A i kem- wa no lvoi i pane ae ai k« Nip a Eleele i kei« mau huaolelo. < U knu ahi auanei la: hooiho ia mai a hoopiiu Be i keta i.pena uwea i-ka hī : a o kou t nemi hov «i'na e hoohakali'i nei i -ka ■mnkpn h'eikui heio. i ■ . _ ■I keln wa -no i-hanini liho ai ke-i'.hi m«!una iho o kani a laki.ue liauniku" nei, ii helilo ao la i k;i upen>* uwea i p:i.ipna kel<<awi', a pau ioa aku la kona umii, n iele aku I < ke kino pahi nmiloko -aku o ke ahi a holo' aku la oia e hai i koha mau h«ku opio, i k« i ann akuEi ae ka make o kakou la a hoea mai, e like me fca u i hai m<-ā aku a' i» nlu», a nnni mike ho hoi ia nā ko ol'ia paakiki no. ■ i ■ [ Aohe a' e-«»Ia i hai aku ri ia olun. ei ae ka make a hoea iho, aka, mamuli o ko olua hoopaakiki, ua. hoole oln<v i ka u o!e--lo, nolana. me olua no ia, aoie mo a'u.