Ka Nupepa Elele, Volume X, Number 19, 24 November 1888 — Ka Halawai Makaainana Nui ma ka Hale Paikau o ka Honolulu Raifela, ma Manamana. [ARTICLE]
Ka Halawai Makaainana Nui ma ka Hale Paikau o ka Honolulu Raifela, ma Manamana.
He Tausania oi kanaka i Akoakoa ae. Mamua ae o ka hiki ana i ka hora 7 p.m. o ka Poaha, Nov. 22, ua akoakoa ae maloko o ua paia o ua Keena Paikau la na kanaka nona ka heluna i oi aku mamua o hookahi tausaui, mai ka poe maka hanohano a ka poe haahaa. Ma ke kilohi ana i ke kulana o ke keena halawai, ua ku i ka nani a me ka maikai, ua hoomalamalama ia ua keena la e na kukui uwila lehulehu. A ma kahi i hoomakaukau ia no kahi o ka Luna Hoomalu a me na Luna Nui e ae e manao ia ana e kohoia, ua hoonani ia ma o ka uhi ia ana o ke pakaukau mamua iho me ka Hae nani o Hawaii, ka hae hoi nona ko kakou mau lia a hoomanao mau ana. Hoomaka na hana ma ka hora 7 p. m. ponoi. Noi mai o Chas. H. Clark o kohoia o D. W. Pua i Luna Hoomalu no ka manawa, a hiki i ka wa e hookohuia ai na Luna Nui. Waiho ia mai ka inoa o Rev. S. E. Timotea i Peresidena ma ke kohoia ana ua kapaeia. Waiho ia mai ka inoa o Hon. J. E. Bush i Peresidena, ma ka ninau ana, ua koho lokahi ia i Peresidena. Waiho ia mai ka inoa o L. Naaikauna i Hope Peresidena, ma ka ninau ana, ua kapaeia. Waiho ia mai ka inoa o Chas. H. Clark i hope Peresidena, ma [ka] ninau ana, ua koho lokahi ia. Waiho ia mai ka inoa o J. Kukaulalii i hope Peresidena Kokua Elua, ma kana noi ponoi, ua kapae ia kona inoa. Waiho ia mai ka inoa W. H. Cummings. kohoia i hope Peresidena Kokua Elua. Waiho ia mai ka inoa o J. W. Kaapu i hope Peresidena Kokua Ekolu, ma ka noi, ua kapaeia. Waiho ia mai ka inoa o James Kaulia ma kona wahi, ua koho lokahi ia. Waiho ia mai ka inoa o S. W. Lokai i hope Peresidena Kokua Eha, hookoho ia. Waiho ia mai ka inoa o G. P. Kaanaana i hope Peresidena Kokua Elima, kapae loa ia.
Waiho ia mai ka inoa o D. W. Pua ma kona wahi, ua kohoia. Hapai ia ka noonoo ana no ke Kakauolelo. Waiho ia mai ka inoa o Thos. K. Nakanaela, ma ka ninau ia ana, ua kohoia oia i Kakauolelo. Waiho ia mai ka inoa o Frank Metcalf (Meka) i Kakauol[e]lo Leta. Mamua o ka hiki ana i ka mea nona ka inoa maluna ae e hoakaka aku no kona kupono ole no ke kulana kiekie i hoike ia ae la, ua koho lokahi ia oia. EIA IHO NA LUNA NUI O HUI KALAIAINA HAWAII. Hon. J. E. Bush ..... Peresidena C. H. Clark ..... Kokua 1. W. H. Cummings ..... " 2. James Kaulia ..... " 3. W. S. Lokai ..... " 4. D. W. Pua ..... " 5. T. K. Nakanaela ..... Kakauolelo. F. Metcalf (Meka) .. Kakauolelo Leta I ka pau ana oke koho ia ana o na Luna Nui, ua ku mai o Mr. Daniel Lyons, a wehewehe mai la imua o ke anaina i kana mau mea i lia mau ai no na mea pono e hana ia no ka pono, ka maluhia a me ke kuokoa mau o keia Lahuikanaka. Ua unuhi ia kana haiolelo e Jno. E. Bush. Me ka hauoli palena ole au e ku aku
nei imua o oukou ma keia ahiahi, nolaila, e hoomanawanui iki mai oukou i ka'u mau olelo e hai aku ai imua o oukou, oiai, o keia ka mea a ko'u puuwai i lia mau ai, a i hiipoi ai me ka makee ma ko'u umauma no na makahiki loihi o ko'u noho ana ma keia mau lepo o Hawaii nei. A ua lilo keia i lei papahi mau maluna iho o ko'u ohohina. Nolaila, mamua o ko'u waiho ana aku i na kanawai a me na kumuhana e heluhelu ia imua o oukou, e ae mai ia'u e wehewehe aku i ke ano o ke kahua nui a'u i hoomakaukau ai no keia Ahahui nui. O ke kahua nui o keia Ahahui, oia no ka lawe ana ae i ka mana hookohu o na Luna Oihana Aupuni a pau mai ka lima ae o ke Alii ka Moi a me ka Aha Kuhina a waiho ia maloko o na lima o ka Lehulehu holookoa. O keia ka mea a oukou i kuleana oiaio loa ai, aka, ua kaili ia aku me ka hilahila ole mai ia oukou aku. Nolaila, e ka Lahui Hawaii, ke hai aku nei au me ka hopo ole, He kanalima a oi mau makahiki o ke kaili ia ana o keia kuleana mai ia oukou ae; aka, ua noho wale aku no oukou me ka nana malie wale aku no, i keia mau hana lokoino a na malihini. A ke hai aku nei au ia oukou, o keia mau hookele Aupuni ana o keia ano e ku nei, he ino maopopo oia ma kona mau ano a pau, oiai o ka waiho ana i ka mana hookele o kekahi lahuikanaka nona ka heluna i hiki aku i ke 80,000 kanaka maloko o na lima o na kanaka eha wale iho no i hanau ia mailoko mai o ka puhaka o ka wahine, he ino maopopo ia a me ka polopolona maoli, oiai, ina kakou e kilohi a halo aku me ke akahele i ke ano o na lawelawe Aupuni ana o na aina naauao e ae malalo iho o ka la, aole loa e loaa ana kekahi Aupuni i hana kumakaia a hehi ino ia elike me Hawaii uuku nei. Ma na Aupuni naauao a pau o keia ao, aia ka mana hookohu ma ka lima o ka lehulehu, ma o ko lakou ahaolelo la, nolaila, heaha hoi ko kakou mea e hiki ole ai ke hoohalike ole aku ai me kekahi o ia mau ano? Ua olelo mai kekahi o na haole kamaaina ia'u, aole ka e hiki na Hawaii ke hilinai ia, no ka mea, he poe luli wale lakou, me he ohe luli ala i ka makani. Ua olelo aku au ia lakou, pehea e hiki ole ai k[e] hilinai ia na kanaka Hawaii, ina aole i haawi ia a hoomakili ia aku kekahi o na mana hookele Aupuni ma ko lakou mau lima a pehea hoi e ike ia ai ko lakou ano ina aohe i hoae ia lakou. Nolaila, ke hoike aku nei au ia oukou mahope mai o na la o Governor Boki, ua lilo aku mai ia oukou aku ka mana hookele o ko oukou Aupuni ma ka lima o na haole a hoea mai i keia la. A oiai oukou e noho malie ana, ua hoao mau na haole e hookahuli i ko oukou noho ana kuokoa no na manawa lehulehu, a na lakou wale no keia mau hana ino iloko o ko oukou Aupuni nei. O ka mua mawaena o ka M. H. 1830 & 40, a he elua mahope mai, a o ka hope loa, oia no ka mea a kakou a pau i ike iho nei ma ka la 30 o Iune, 1887. Nolaila, ke noi aku nei au ia oukou e haawi mai i ko oukou mau lima akau o ke aloha, a e ku ae he umauma a he umauma, he Hawaii a he Hawaii, a lokahi ma ka puuwai kupaa no ka pono, ka maluhia, na pomaikai a me ke kuokoa mau o Hawaii, e haalele i na manao kuee mawaena o
oukou, a e kiola i na manao lili imua o na ilio, e ku he kanka a he kanaka. I ka pau ae [l]a o ka haiolelo maluna ae, ua heluhelu mai la ka Peresidena Jon. E. Bush i na Kanawai a me ke Kumuhana o ka Ahahui Kalaiaina Hawaii.