Ka Nupepa Elele, Volume XI, Number 47, 5 July 1890 — KA MOOLELO O Daiolena. [ARTICLE]

KA MOOLELO O Daiolena.

Homai ko liina e hpopaa' aku i ka hao, wahi a kekahi kanaka. ' Heaha ko oukou kuleaua i ko'u mau liuaa,' wahi & Mutowiua, No kou koLlie, heaha no ka oukou o keia aina i hele mai nei ? wahī a ke*kanaka. Aole ia oukou ia wahi, wahi a Munnnun i paue aku ai me koua mau i kfe a piha i kahuhu. la wa kc.kc no ua auehe mai la ua.poe kanaka nei e lal|u mai iaia nei, aka, me ka eleu luu oie ua loaa aku la he elima mau kanaka i ka ia nei hauna pahi, iloko o na aekona; pokole wale no, ua pau loa.iho la keia poe koa i ka make. I kela wa, hnli ae la o Muiowina a paue aku la i ka moi Makalone, penei; E kun alii, ftuo e koaio hoi paha kana itoko o keia «upuui e i'ie aihoi kau» i'ko kaikūahiue Pane aku la ua'alii la, o oe no <rkana ke honio aku, O ka mea e pono mai ana nia kau haua ana 0 ko kaua pono ana no ia, a iitft no lioi paha e make mai ana oe o ko kaua ix>ino ona no ia. . Ehoom-mao nae kaua e ka inea holuhelu 'o ke kumu uui i loau ai o J»-nīa n()oneo i keīa alii no kona makau 10/t i kona make. Oiai, na maopopo iaia ina oin e komo pu aiia me Mui'owina, alaila, e loiui mai ana iaia ke!a haawina manaonao. I kel» wa no hoi, ua pane aku la o Murowina peuei: Ano, e hoike aku aua au ia oukou u pau, ina e kali oukou a hela keia la a i hoi ole inai au, t»l§ili», e hooeuanao iho oe ua make au, alaila, ua ike no oukou i ke uluiui i. kakou i }iele mai «pi, oi» no ke alanui e hoi aku ai. 1 Ae mai la ka nioi a Loomaka aku la ih> h.6j j ieīa e komo iioko o ua puka pa weliweii ma. j Ī2iu noi uo ~hoi iloleo, oin no k.'i wa i olowaln līke miō ai o 'na i.'iuui.i pau iniii oa u me ka hooho ana, a.uwe ke kīpi e.

O k>i puka 6ka papu \\a paa ae la iaia liei i ke pani ia, puiwa koke ae la nae keia i ko ia nei lohe anā nku i ko ia nei kahea ia aua mai, 'he kauaka kipi a he powa hoi. Pjue aku la keia i kekuhi. krin;ikn, lieaha ko oukou mea e kamailio mai nei ia'n, he powa au no keia aina a he kipi lioī. No kou komo hoi paha i keia ano kapa, uo ka o ka poe a pau. e komo ana i na auo lole okoa a pau he poe kipi wale no Lik ni i ka aina nei. " Aole au lie kanaka no ia ano, aka, he kanaka oluolu loa au ma na ano a paq, uoluila au e olelo aku nei ia oukou, mai olelo hou oukou in'u pela o hnhu auanei au. Hoolauna uui aku 1a keia !aia nei me na kamaaina a kuikahi iho la lakou nei. Hoohele &ku la keia e nana ma ua wahi a pau o ka aina, ike iho la keia aole keia o ka papu he papu hou aku no koe, a ua ae ia no nae keia e na kanaka o keia papu e komo aku ilaila. Pela wale no ko ia nei hele ana a hiki i ko ia nei komo ana i ke kanahiku o na papu, a hoike ia mai la iaia nei, oia iho 1» ka pnleua pau o kahi 4iiki i na koa ke komo, a o ka elua aku o na papu ua kapn ia uo na alii nui w«le no a me un alihikaua uui s paij, 1 Ma kaia wahi i naln nai ilio ai ua Mnrowiua la i i kana mea kuponoe hana ai. i I kekahi ahiahi eae, weh# ive la ua >lurowina i la i kooa hoailona alii a kau ae la maeoua o kou» . uiuauma a me kona mau mea hoohiwahiwa a pau, a ke naua io aku uo lioi i ua eueu nei a kaua he nani io uo hoi koua mai luna a lalo, aohe wahi a ka makn e uema aku ai. Hele aku la oia a ku iho la ma ka puka pa, ki-" keke aku la oia a Wehe ia tuni la ka puka uo ia nei, a komo aku la no hoi keia.

Ike mai la no ke koa iaia nei, aole oift i kamailio iki mai, oiai, ua manao mai la no oia lie nlii keia, aohe ana mea e kamailio mai ai. Nana aku lu keia ia loko, ike akn la keia i ka lohieha mai q na pna uani o kela a iue kein nno, ko Ltkou aalu hoi na oi pakela &e uo ia iiiamuu o na pua a pau ana i honi ai ina kona aupuni. 0 na alanni hoi he alohilohi wale no 6 like nie ke koaane o ka niahina, no ka niea, ua hohola ia na alanui liilii a me ua alanui nuuui me ke dnimana wal«, he nani a he hoohihi maoli noke uana aku i no nnni a pna o ua wahi la, a oia ka uu Marowina ia i i>ane iho ai: Kahaha, ke knhihpwa uei au nia 1m hoi ka muii 1 ke aupuni o ka nani Kalolina, via no ka hoi keia nani, aiwa loa aku pah-i a komo loa akn au iloko o ku nlauui poliihihi o ke t upuni o Seiin i nei, he manle maoli akn pnUn ko'u. Hoomaonku la no kei» ī ka U«.*le «na aohe a ia nei lalau wale ae i n.-i hnr. ;ii e pala nieniele ana ma o a maanei.o ke nlanui, oiai, na ik« no keiū aohe no laila ka i& nei huakui, t Oiai no nae keia * hookokone uiau an;t > na wa a pau, a i ka aluna ahialii hulawai mui fla kfi;v me kekahi keiki o ko knlana alii, a nin in mai la kela ia ia nei, e hele ana oo i lu-n o ke in uno ahi* ahi? E h«le«ku ana «u i ka hv>'oho]o, >v:ihi n Mnr.> wina. Ke ole au « kuhihewa i kau w;oin e lu'k iu'i i ka holoholo, uo ke kvikmaliiue alii k:\ nani Momiaua no hoi kau e tu'k> iwi. j Aole au e h«te ana nonn, iiwiha auanoi ke knie-! »na « lo&a mai ai oia wahiife in kaua, oiai ua ike ! no h\ji oe i kaua kuUna lke wahi ano kulana; I«l>uw«l« a haahaa ino loa, *a ouk'on akn uo| pplkH ta. j 1 aue ut*i la ua keiki ta, ae, iua oe e «o mw i ko'u uiakeuiake o kana i « ko ht-k\ al.iih.. ho_' ike aku no au ia «.h', aoh> t> uele ka loau o keln kaikaiuahiue ia kaua. Aoheo'n mauao peU, wahi s Muivwm , no ki mea, lu> uuu haua th>}H>na ole w aW no ih. aehe man |muuuL«ū « loaa mai ms la man h.uu. Ois iho 1* no hoi )-»hx. o 1 «lo hoi hs m* ksu hnakai, wahi a ua keiki la ; um-e sk« !ii. No kaua iho e ka nioa btiulu Ui o Vv i k ik. o kamailio j>n we.i me Mui\nunt). aole oia l«« K* ikikane, aka, he ).>oe koia lu ,V k.> !• kou mii na hvv>nna ia ma.i iakon < ksi r,u% «> heW <> km » r» p-H» r. |m*« o knko ana a < h v >ao ana |v»h« i' kn 'a ka a ini Mo,»«:;<«», a n .\ < i.>hc keia [\>v laiVatnahin.> j kck.-.Vi <« *na ; ke mv> i»akew>»kv \* k)» na-, ) M uu.n », o k»

wa ilio la no ia ona e make koke ai me ka hakalia ole. Aka, o Harowina aole oia i hoopuka aku i k'.ma.manao ia lakou. ; Hoomau aku la uo keia ik» hAe ana wale i ko ia nei halawai ana mai me ke kaikamahino hope loa. - — I koj"a ana nāe nie keia k&ikamahine, ua ike aku la keia i na t»o o keia kaikamahine he nauaina oluolu a me ke akahai, no laila keia i hooninau wale aku ai uo penei: Auhea la ka li<inie o ka moi e noho nei'? Puue mai la aa. kaiknuiahiue la me ka miuo aka pu »na, he manao.nae kou i ka moi ? Au, he wahi mnnao no hoi, a he hopohopo pu no nae hoi io'u mahope paha auanei pilikia mai au. " . Ueaha auanei hoi ka tnea e pilikia ai, aia paha a he hele wale aku 110 me ke kuleana ole, alailn pilikia, he kuleana no ka hoi. He mau sekona c>ahope iho, pane hou niai la anliea oa e kuu noa olelo o keia aluna ahia'ni, aole au e kamailio lpihi loa ana me oe nka, e hoike uuku aku ana nMe au ia oe i ke k»hi māu mēa ano nul, a olaleeia: īna o kou makemake e aie hei a he manao ! kou e īke i ka moi, alalla, e hoikē aku au ia oē, e | hele pololei oe no ka moi Wale no flie koulalama jpu ole ae ma kekahi toau īiiea e ae, mai ike oe i i kona hoohele kamnilio mai i» oe a hana aku oe e like rae kana mea e kamailio mai ana ia oe, he mau mea wale no ia nou e ponio a e pilikia ai- o kou kintK Pane aku la o Murowina, heahn la ka mēa i hana ai o ka moi pela? Aola an i maopopo i ke humu o kona hana ana pela, aka, he ha'upu wale no ko'u i na olelo a ke kaikamahine alii e kuāwili mau ai i na wa a pau. 0 kiiua ninu olelo e kamaīlio mau ai no Murawiua wa!e no, ahe ku aku ho hoi makou i ku uhihua i ua haua a kela kaikainahine, aka, oia aole-oi» e hoohaule » poina poha i ke kamailio ana no >lnrowina 1 ko Mmomiw loh« antv i keia ui&u Uuiwlslv, ua ano- e koke ae koua rua\\ helehelena me kona pnne koke ana aku, heaha kona mea i hoopn'ka mau ai pela, aole anei nau wale iho uo kena apa «3 keia kaikauiahiue.

■ Aole au, i niaa ma ia mea o ka hoopunipuni, he oiaio ka'u mea e kainailio aku nei ia oe. Pehea auanei e hoopnka ai kela kaikamahine i ka iuoa o ke!a keiki, no ka mba, o kela keiki aia oia i ke ..wpuni maiuao loa kahi i noho ai, a pehea hoi i hiki mai ai kona inoa ia nei nei„ Ua lohe mua ia ka inoa o kela keiki i keia aupuhi, no ki mea, o kōna kaulana moa loa ana mai oia no kona hoolini ana i ke aupuni o ka lewa me ko ka houua nei, a o ka elua mai o kon& kaulana ana'o kona hoopakele ama ike kaikamahine alii Kalolinn', wahi a ko kaikamahine i hoepuka pololei mai nf imua o llui-owina. la wa o Murowina i pane aku ai i keia mau huaolelo penei: He oiaio kau mau mea a pau mai nei, a o ke k|Jmu nae o ka hiki ana mai oia lona ia nei, he mea kamahao loa kela i ko'u noonoo ana. Oiai no nae laua nei e kukai kamailio ana, aia hoi ua poha koke mai la ka leo o kekahi manu me ka wawalo hele ana lemao a maanei me he hekili Ir. īa \« a koke no, e lika me ke poi ana o ka nalu nui a meha iho, pela no ka meha pu o na mea a pau inai o ao, mai na kauaka a ina holoholona aohe leo paue. A oia ka ke kaikamahine e ku pu aua me Mu rowma i iniki mai ai me ka paipai ana ae i kpna waha, me he mea !a e o!elo mai aua ia Mutowiiia, hamau mai kamailio mai oe ia'u ua ike ia he kupua eia iloko nei o ka aina.

He mea oiaio eka makamaka heluhelu o ~««nea, o ka mea nona kela leo nui wawalo, aok no ia no ka mea e, aka, no ka mauu aeko klai uo ia, ka mea hoi e noho mana ana maluua o na puoa o na papu hao he 72. He mea mau hoi, iua e kani keia manu, alaila, e hoike mai ana ia he kupua aul aia iloko o ka aina, a o ka hiiua pono wale no i na mea a pau o ka haalele aku i ko lakou niau wahi a hele aku e paio me ke kupua ina he kupua hoopoino mai oin i ke ola o na kanaka a pau o kiTaina. O ke kaikamahiue hoi e ku pu »"» me Murowiua, ua hukiaku la oia ma ka lima o Murowina a kapoo aku la laua uei malalo o kekahi opu nahelehele, a noho iho la laua malaila, a paue aku ia o Murowiua, e aha ana kaua maanei? Pane aku la ua kaikamahine la, hamau mai kamailio uui oe o lo <a mai auauei kaua i iu poe kupua, a i ole i na koa paha. No ka mea, o ki la leo o ka manu e kaui maj la, o hoike mai aua ia he kupua eia i keia ain» a o ka'u ia e makau la no kaua o loaa mai nuauei kaua mamamake mai. Mai kanalua oe no ia mea a mai makau hoi no ia mea, oiai, ua ike no au aole kaua e poino aua. Pane hou aku la uo o Mupowiua, he oiaio no hoi ka'u mea e kamailio aku uei ū. oe, aohe kupua e ae a kela mauu e kaui mai U, aka, owau rei uo. O, hok- oe ma kalii e e keii uam hoopau" koalaala, ht>aha hoi kou m«i i kauiole ia ai uiamua? walu a ke kaikamahiue i pane aku ai.